چرا خودروهای برقی ایرانی به سرانجام نمی‌رسند؟

به گزارش اقتصاد نیوز به نقل از ایسکانیوز، با گسترش روزافزون استفاده از خودرو در صنایع مختلف، نیاز به منابع انرژی برای به حرکت درآوردن آنها به شدت احساس می‌شود و درحال حاضر سوخت‌های فسیلی، مهم‌ترین منابع تأمین انرژی برای به حرکت درآوردن خودرو هستند.

این در حالی است که به دلیل پایان‌پذیر بودن این منابع در سال‌های آینده و همچنین مسائل زیست محیطی مانند انتشار گازهای گلخانه‌ای، امروزه صنایع مختلف به دنبال جایگزینی برای منابع تأمین انرژی با تکنولوژی‌های نوین هستند. از آنجایی که صنعت حمل‌و‌نقل یکی از مهم‌ترین صنایع مصرف کننده سوخت است، جایگزینی خودروهای برقی و موتورهای الکتریکی با خودروهای احتراق داخلی در دستور کار کشورها قرار گرفته است.

می‌توان یادآور شد که موضوع حمل‌ونقل پیشرفته در جهان با استفاده از موتورهای الکتریکی به دلیل موضوعاتی مانند آلودگی هوا و کاهش سوخت، این روزها اهمیت زیادی پیدا کرده و موضوع حمل‌ونقل برقی یا پاک در همه کشورها مورد توجه قرار گرفته است. به نحوی که حتی بیش از یک دهه است که کشورهای پیشرفته درحال سرمایه‌گذاری روی آن هستند.

در همین راستا گفت‌وگویی را با حمیدرضا صادق محمدی، معاون پژوهشی و آموزشی پژوهشکده برق جهاد دانشگاهی و عضو هیأت علمی و دانشیار پژوهش جهاد دانشگاهی ترتیب دادیم تا در مورد وضعیت کشور در عرصه تولید خودرو برقی و هیبریدی بیشتر آشنا شویم.

دلایل عدم استفاده از خودروهای برقی و هیبریدی در کشور چیست؟

توسعه قابل ملاحظه استفاده از خودروهای هیبریدی به‌ویژه برقی در کشور نیاز به تدوین و اجرای برنامه‌ای کلان و جامع در سطح ملی دارد که دارای ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی است. برای اجرای این امر مهم نیاز است که در سطح چند برنامه پنج ساله توسعه کشور به آن پرداخته شود که این امر خود مستلزم تصمیم راهبردی در سطح دولت، مجلس و دیگر سیاست‌گذاران عالی در سطح ملی است.

حال برای فراهم آمدن تمهیدات چنین تصمیمات اساسی باید نخست به این موضوع پرداخت که توسعه خودروهای برقی و هیبریدی به لحاظ مبانی نظری بر چه اصولی استوار است. می‌توان گفت توسعه گسترده خودروهای برقی و هیبریدی به لحاظ اقتصادی برای کشوری که از ذخایر نفت و گاز قابل ملاحظه‌ای برخوردار است و سهم تولید انرژی الکتریکی حاصل از منابع تجدیدپذیر در آن درصد کمی از کل الکتریکی انرژی تولیدی را تشکیل می‌دهد، حداقل در یک دهه آتی نمی‌تواند مبنای نظری متقنی برای تدوین و اجرای برنامه‌ای کلان و جامع برای توسعه استفاده از چنین خودروهایی قرار گیرد.

چنین توسعه‌ای به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی نیازمند منابع و تمهیدات قابل ملاحظه‌ای است. البته اگر مبنای نظری توسعه گسترده خودروهای برقی و هیبریدی کاهش آلودگی هوا در کلان‌شهرها و دیگر شهرهای بزرگ در نظر گرفته شود می‌تواند قابل اعتنا باشد؛ البته در این خصوص نیز چالش‌ها و مباحث متعددی مطرح است.

باتوجه به اینکه هم‌اکنون آلودگی هوا معضل بزرگی در کلان‌شهرها محسوب می‌شود و دارای خسارات انسانی و زیست محیطیِ اقتصادی است چرا چنین برنامه‌هایی تدوین و اجرا نمی‌شود؟

آلودگی هوا در کلان‌شهرهای ایران معضلی کاملاً جدی است و باید با اولویت به آن پرداخت و لازم است توجه داشته باشیم توسعه خودروهای برقی و هیبریدی تنها یکی از راهکارهای متعدد در این خصوص است که صد البته خود این راهکار خود نیز با چالش‌های گوناگونی مواجه است.

اگر بخواهیم به صورت فهرست‌وار به برخی از این راهکارها اشاره کنیم، برخی از آنها سال‌هاست در قالب برنامه‌های مصوب دیده شده و بعضاً با شدت و ضعف به لحاظ مشکلات اقتصادی و مدیریتی کشور اجرا می‌شود. می‌توان به توسعه حمل و نقل عمومی (اعم از مترو و اتوبوس)، توسعه گازسوز کردن خودروها، افزایش کیفیت استاندارد سوخت به ویژه بنزین و گازوئیل و نظایر آن اشاره کرد.

همچنین توجه دارید که ارتقای کیفیت خودروهای بنزینی ساخت ایران به‌ویژه اتومبیل و موتور سیکلت که سهم قابل توجهی در آلودگی دارند از نظر کاهش مصرف سوخت از اهمیت و سهولت دسترسی بیشتری از توسعه خودروهای برقی و هیبریدی برخوردار است.

چرا تاکنون نتوانسته‌ایم کارنامه درخشانی در توسعه خودروهای برقی و هیبریدی در ایران داشته باشیم؟

مهم‌ترین موضوع چالش اقتصادی است، اولاً در حال حاضر قیمت خودروهای برقی و هیبریدی در مقایسه با خودروهای تقریباً مشابه بنزینی و گازوئیلی به میزان قابل توجهی بالاتر است و از سوی دیگر با توجه به پایین بودن قیمت فرآورده‌های سوختی توجیه اقتصادی در خرید آن برای اکثر خریداران به وی‍‍‍ژه افراد و بخش خصوصی وجود ندارد. علاوه بر آن آماده نبودن زیرساخت‌های مورد نیاز نظیر شبکه گسترده ایستگاه شارژ، محدود بودن برد مسافت سیر خودروهای برقی با هر بار شارژ، زمان قابل ملاحظه شارژ باتری برای برد مسافت سیر کامل، عدم وجود تولیدکنندگان این خودروها و لوازم اصلی آنها در کشور، عدم امکان حمایت جدی اقتصادی دولت با توجه به مشکلات اقتصادی کشور، بی‌ثباتی مقررات و سیاست‌های حمایتی در کشور از دیگر چالش‌های مطرح در این عرصه به‌شمار می‌آیند.

تولید خودروی برقی تا چه حدی می‌تواند بر کاهش آلایندگی تاثیرگذار باشد؟

بر اساس فناوری‌های رایج مزیت اصلی خودروهای برقی کاهش گازهای آلاینده هوا و ذرات آلاینده وقتی در مقیاس کلان مطرح است که از انرژی الکتریکی حاصل از منابع تجدیدپذیر برای شارژ باتری‌های آنها استفاده شود. البته از آنجا که بسیاری از نیروگاه‌ها با سوخت فسیلی در خارج از شهرها قرار دارند از نظر کاهش تراکم آلودگی در شهرها و کلان‌شهرها استفاده از خودروهای برقی می‌تواند کاملاً موثر باشد.

نباید فراموش کرد که سهم بزرگی از آلودگی موجود در بسیاری از شهرها و کلان‌شهرها که ناشی از خودروهاست به دلیل فناوری پایین موتور خودروها به لحاظ میزان بالای مصرف سوخت و آلایندگی آنها است.

در حال حاضر تولیدات خودروی ما را به لحاظ سطح کیفی و تکنولوژی در مقایسه با سطح جهانی چطور ارزیابی می‌کنید؟

بدون شک تولیدات خودروهای ما به لحاظ سطح کیفی و تکنولوژی اصلاً در سطح جهانی نیست، هر چند که به لحاظ قیمت برای مصرف کننده چه به لحاظ قیمت مقایسه‌ای با کشورهای دیگر و چه به لحاظ قیمت آن در مقایسه با حداقل دستمزد رسمی نیروی کار بسیار گرانتر است. نقاط ضعف متعددی در مورد خودروهای ایرانی مطرح است که عمدتاً به طراحی، سطح فناوری، کیفیت ساخت و قطعات و نظایر آن باز می‌گردد.

چرا دولت با وجود آگاهی کامل از مباحث آلودگی هوا و صنایع، گام مثبتی در این زمینه برنداشته است؟

دولت به مفهوم عام طی دو دهه گذشته اقدامات مهمی انجام داده است که از آن جمله می‌توان به فراهم آوردن زیرساخت‌ها در جهت توسعه خودروهای با سوخت گاز CNG، توسعه مترو و حمل و نقل عمومی گاز سوز به ویژه در کلان‌شهرها و تولید بنزین یورو 4 در خطوط پالایشگاهی اشاره کرد. البته این اقدامات به هیچ وجه کافی نیست اما نباید از مشکلات اقتصادی دولت، کشور و نیز مشکلات اجتماعی فعلی در دستیابی به هدف عرصه حکمرانی خوب نظیر ناکار‌آمدی، بهره‌وری پایین و برخی فسادهای موجود در جامعه نیز غافل شد.

اگر به مجموعه برنامه‌ها و اقدامات کلان گذشته و حال در خصوص توسعه خودروها با سوخت گاز CNG در سطح ملی توجه کنیم، بهتر می‌توان دریافت که فراهم آوردن زیست‌بوم مناسب برای خودروهای برقی و هیبریدی چه مفهومی دارد و از چه مقیاس اقتصادی و مدیریتی باید برخوردار باشد.

دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان چقدر توانسته‌اند در این زمینه ورود پیدا کنند و برای حمایت از آنها چه باید کرد؟

اگر منظور شما طراحی خودروهای برقی و تجهیزات مرتبط است، باید گفت برخی فعالیت‌های قابل اعتنا اما متفرق در این خصوص در طول سال‌های اخیر انجام شده که محوریت‌ آنها با مراکز دانشگاهی، پژوهشی و شرکت‌های دانش‌بنیان بوده است.

در سال‌های اخیر هم خوشبختانه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری علاوه بر حمایت جدی از کسب و کار دانش‌بنیان در حد مقدورات، در زمینه حمایت از پژوهش‌ها و توسعه فناوری هم در مورد حمل و نقل ریلی شهری و متروها و هم در مورد خودروهای الکتریکی و هیبریدی اقدامات خوبی را برنامه‌ریزی کرده و بعضاً به اجرا گذاشته است؛ اما حمایت جدی وقتی تحقق می‌یابد که زیست‌بوم مناسب تعریف و متناسب با شرایط کسب و کار اقتصادی دانش‌بنیان در این عرصه اجرایی شود.

آیا جهاد دانشگاهی گام‌هایی در این عرصه برداشته و عمده دستاوردشان چه بوده است؟

در جهاد دانشگاهی اقدامات خوبی در جهت اجرای طرح‌های پژوهشی و توسعه فناوری در سطح پایه در مورد سیستم‌ رانش قطار مترو، موتورهای الکتریکی برای برخی خودروهای برقی در محیط‌های نمایشگاهی و زیارتی و نظایر آن انجام شده است که در حال حاضر نیز طرح‌های پژوهشی و فناورانه در این زمینه در حال اجرا است که امیدوارم با تداوم حمایت‌ها از سوی دولت در آینده به بار بنشینند و بتوان شاهد بومی‌سازی محصولات متعددی در این عرصه چه از سوی این نهاد و چه از طرف سایر شرکت‌ها و مجموعه‌های دانش بنیان در سطح ملی باشیم.