جهان در جدال با کرونا

کرونا رام شدنی‌ست

آمار بهبود یافتگانِ بیماری کووید-۱۹ نشان می‌دهد که این ویروس نه‌تنها شکست ناپذیر نیست، بلکه همانطور که بارها اعلام شده می‌توان با رعایت بهداشت فردی و اجتماعی و انجام اقدامات کنترلی درست و به موقع،  این ویروس چموش را رام کرد و حتی شکستش داد.

تلاش بهداشتیون ایران و کنترل اپیدمی‌های مرگبار

در عین حال سیستم بهداشتی ایران هم طی سال‌های گذشته ثابت کرده است که می‌تواند از پس کنترل اپیدمی‌ها، بیماری‌یابی، کنترل و مدیریت بیماری‌های واگیر و کاهش مرگ و میر ناشی از آن‌ها برآید. نمی‌توان تلاش چند نسل از بهداشتیون کشور را که توانستند ایرانیان را از شر بسیاری از بیماری‌های واگیر مهلک نجات دهند، از یاد برد؛ چراکه یادآوری این تلاش‌ها نه‌تنها از باب آگاهی موثر است، بلکه این امید را در دل‌مان روشن می‌کند تا با مدد همین تلاش‌ها و به اعتماد دانشمندان‌ و مدافعان سلامت کشور، بتوانیم با کرونا ویروس جدید هم مقابله کنیم.

بیماری‌های واگیری که جان می‌گرفتند

نباید از یاد بُرد که در اوایل انقلاب اسلامی و در بحبوحه جنگ تحمیلی، کشورمان از مرگ و میرهای بسیاری که ناشی از بیماری‌های واگیر مهلک بودند، در رنج بود. به عنوان مثال طبق آنچه که افرادی که در آن زمان در مسئولیت اجرایی حوزه بهداشت قرار داشتند، می‌گویند سالانه ۱۱ هزار نوزاد از کزاز نوزادی جان می‌باختند. در عین حال بیماری‌هایی نظیر دیفتری، سیاه‌سرفه، سرخک و اسهال و ... جان‌های بسیاری را در آن سال‌ها می‌گرفتند. به طوری که دکتر علیرضا مرندی که طی دوران جنگ تحمیلی معاون بهداشت و درمان وزارت بهداری بود، چندی پیش در گفت‌وگو با ایسنا، ‌ اعلام کرد که آن زمان بیماری‌های واگیر وحشتناک بود؛ به طوری که بیمارستان‌های دولتی پر از مبتلایان به دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، سرخک و فلج اطفال بودند، کودکانی که چون برگ خزان از بین می‌رفتند و واکسنی هم برای پیشگیری از این بیماری‌ها وجود نداشت.  بالاخره، اما با وجود منابع ناچیز واکسیناسیون بر علیه این بیماری‌ها آغاز شد. به طوری که ظرف دو سال  ۱۱ هزار مرگ نوزادان به دلیل کزاز، عملاً به ۶ و ۷ مرگ رسید که البته عمده مرگ‌ها هم در میان جمعیت افاغنه‌ای بود که غیرقانونی وارد کشور می‌شدند و مخفی بودند.

خانه‌هایی برای حفظ سلامت ایرانیان

بر همین اساس بود که به تدریج واکسن‌سازی در کشور پا گرفت و پوشش واکسیناسیون در کشورمان از ۲۵ درصد به بالای ۹۹ درصد رسید و کاهش چشمگیری را در مرگ و میر ناشی از بیماری‌های واگیرداری نظیر دیفتری، کزاز، سیاه‌سرفه، سرخک و اسهال و... شاهد بودیم. همین روند در کشور ادامه یافت، به تدریج نظام مراقبت‌های اولیه بهداشتی در ایران مستقر شد و خانه‌های بهداشتی که ابتدا بهورزهایی نه چندان آموزش دیده داشتند مشغول فعالیت‌های بهداشتی شدند، اما کم کم بهورزها ورزیده شده و به عنوان رکنی مهم از مراقبت و پیشگیری به نظام سلامت معرفی شدند.

بنابراین "بهداشت" در ایران طی چهار دهه گذشته شاهد تحولات جدی در حوزه‌های مختلف بوده از خانه‌های بهداشت روستایی و کنترل بیماری‌های واگیر گرفته تا استقرار پایگاه‌های جامع سلامت در شهرها و اجرای برنامه‌هایی برای کنترل بیماری‌های غیرواگیر و ...؛ در سال‌های اخیر نیز همین مسیر ادامه پیدا کرد به گونه‌ای که به اذعان مسئولان بهداشت و درمان کشور،  امروز هیچ روستایی در کشور نداریم که ۷۰۰ نفر جمعیت داشته باشد، اما خانه بهداشت در آن نباشد. در عین حال در سال‌های اخیر هم پایگاه‌ها و مراکز جامع سلامت شهری که معادل خانه‌ها و مراکز بهداشتی روستایی هستند، ایجاد شدند. حالا همانطور که در روستا بهورز هست، در شهرها نیز مراقب سلامت داریم؛ بر این اساس تاکنون در کشورمان  ۱۷ هزار خانه بهداشت و پایگاه سلامت راه‌اندازی شده که این مراکز به مراکز جامع سلامت متصل شده‌اند و توانسته‌ایم به پوشش ۱۰۰ درصدی خدمات بهداشتی و درمانی در جمعیت روستایی و پوشش ۹۰ درصدی این خدمات در جمعیت شهری دست یابیم.

سیل بدون یک اپیدمی

در عین حال همین سیستم بهداشتی قوی بود که اجازه نداد در سیل‌های اخیر هیچ اپیدمی از بیماری‌های واگیر در مناطق سیل‌زده ایجاد شود به طوری که وزیر بهداشت در این باره اعلام کرد که در سیلاب‌های امسال که ۲۵ استان را گرفتار و شش استان را به شدت گرفتار کرده بود، با تلاش نیروهای بهداشتی و درمانی و بدون هیچ کمک خارجی، حتی یک مورد اپیدمی در کشور، رخ نداد.

در عین حال همین سیستم بود که  توانسته است در عرصه‌های بین‌المللی هم بدرخشد که وزیر بهداشت هم در این باره اعلام کرد که امسال توانستیم گواهی حذف سرخک را از سازمان جهانی بهداشت دریافت کنیم، اما گرفتن این گواهی با توجه به وسعت ایران و وجود یک و نیم میلیون نفر افغانستانی در کشور و واکسینه کردن فرزندان آن‌ها به صورت رایگان کار آسانی نبود.

گام‌های نهایی حذف مالاریا

از طرفی وزارت بهداشتی‌ها وعده داده‌اند که در آستانه حذف مالاریا در کشورمان نیز قرار داریم و تا سال ۲۰۲۰ این هدف را محقق کرده و گواهی حذف مالاریا را هم از سازمان بهداشت جهانی دریافت خواهیم کرد. مالاریایی که در سال‌های دهه ۴۰، یک سوم جمعیت کشور را درگیر کرده بود و سالانه بیش از ۲۰۰ هزار مرگ به بار می‌آورد و  اولین علت مرگ و میر در کشور بود، اما حالا انتقال محلی‌اش به دو مورد می‌رسد و ریشه‌کنی‌اش در کشور گام‌های نهایی را طی می‌کند.

مهار موج آنفلوآنزا در ایران

البته نتیجه تلاش‌های بهداشت و درمان کشور، فقط به حذف بیماری‌هایی چون سرخک، فلج اطفال و کاهش چشمگیر مالاریا محدود نشده، بلکه در ماه‌های اخیر هم که با توجه به سرمای هوا موجی از آنفلوآنزای H۱N۱ کشور را فرا گرفت، باز هم نظام سلامت توانست نسخه مناسبی برای کنترل و درمان آن بپیچد. به طوری که به گفته وزیر بهداشت "در آنفلوآنزای H۱N۱ در کشور ۱۳ هزار و ۲۰۰ نفر در بیمارستان‌ها بستری شدند و بدون هیچ کمک خارجی، این افراد را درمان کردیم و مرگ و میر مبتلایان به این بیماری در ایران، از اروپای غربی نسبت به شیوعی که داشتیم، کمتر بود. "

بهداشت و درمان ایران در مقابل کرونا

بهبود ۲۰ درصد کرونایی‌ها در ایران

در عین حال باید توجه کرد که بهداشت و درمان کشور، در همین مدت هم موفقیت‌های خوبی در مقابله با کرونا به دست آورده‌ است. از سوی دیگر ایران در بیمارستان‌ها نیز به مدد پزشکان و پرستارانی که با کرونا تن به تن شده‌اند، توانسته است بسیاری از مبتلایان به ویروس تاج‌دار را به سمت بهبودی بَرد به طوری که بر اساس اعلام وزیر بهداشت  حدود ۲۰ درصد از بیماران ما به سمت بهبودیافتگی می‌روند و در مورد افراد بهبود یافته در جهان رتبه دوم شده‌ایم.

نمکی همچنین اعلام کرده است که مطالعات بالینی ما نشان داده که داروهای ضدویروس ساخت ایران بیش از کشور چین اثربخشی داشته است.

آمار ایران درباره کرونا موثق است؟

وی در عین حال خطاب به کسانی که قصد دارند آمار ابتلا به کرونا را در ایران بیش از اعداد و ارقام رسمی نشان دهند، اظهار کرده است که علی‌رغم برخی شیطنت‌ها و ایجاد ابهام در آمار وزارت بهداشت، سازمان جهانی بهداشت و دبیرکل این سازمان، روز گذشته طی بیانیه‌ای بر اطلاعات، آمار و گزارشهای اعلامی وزارت بهداشت صحه گذاشته و اعلام کردند این آمار و سیستم گزارش گیری ایران تماما مورد تایید این سازمان بوده و  آمارهای ایران در مورد کرونا، از سوی سازمان جهانی بهداشت موثق اعلام شد.

ایجاد بیمارستان صحرایی سیار برای کرونایی‌های قم

در عین حال می‌توان به تجربه تصدیق کرد که ایران علاوه بر اقدامات درمانی، در زمینه زیرساختی نیز قابلیت کنترل بحران را دارد و در صورتی که در فضاهای بیمارستانی مشکل ایجاد شده و دچار کمبود فضا یا تخت بیمارستانی شویم، ارگان‌های مختلف می‌توانند بیمارستان‌های صحرایی را علم کنند.  

شاید در ایران جدی‌ترین تجربه ساخت بیمارستان‌های فوری برای امدادرسانی در بحران به زمان جنگ هشت ساله عراق علیه کشورمان و طی دفاع مقدس برمی‌گردد؛ به طوری که طی جنگ برای امدادرسانی به مجروحان بیمارستان‌هایی ایجاد شد که از مجروحان مراقبت و آنها را درمان می‌کردند. حتی در این بیمارستان‌ها و زیر گلوله‌باران دشمن، جراحی‌های سنگین نیز انجام می‌شد. به گفته بسیاری از پزشکانی که در جنگ تحمیلی حضور داشتند، گاهی بیمارستانی زیر خاکریز و در یک منطقه جنگی، با چند صد تخت و در شرایط جنگی خدمت ارائه می‌کرد.  هنوز هم در صورت نیاز از سوی ارگان‌هایی چون بسیج جامعه پزشکی، سپاه پاسداران و ... و با همکاری وزارت بهداشت، در مناطق محروم کشورمان و یا در بحران‌ها شاهد راه‌اندازی بیمارستان‌های صحرایی هستیم که به صورت مقطعی برای خدمت‌رسانی به مردم راه‌اندازی می‌شوند. بر همین اساس هم با افزایش بیماران مبتلا به ویروس کرونا و تکمیل ظرفیت بیمارستان‌های ویژه این بیماری در قم، بیمارستان صحرایی سپاه در مجتمع نور برپا شده است. این بیمارستان سیار،  شامل ۴۴ کانکس و دارای تجهیزاتی برای پذیرش ۱۸۰ بیمار است و با همکاری پشتیبانی نیروی زمینی سپاه پاسداران و بیمارستان شهید صدوقی تجهیز شده و تمامی کادر آن نیز از پرسنل تخصصی سپاه هستند.

آزمونِ سختِ بهداشت و مردم

حالا، بهداشت و درمان کشور باز هم در آزمونی سخت قرار گرفته و باید با کرونا ویروس جدید که سطح خارجی‌اش زیر میکروسکوپ همچون تاج است و اصطلاحا  آن را ویروس تاج‌دار می‌نامند، مقابله کند. تجربیات نظام سلامت و دستاوردهایش نشان می‌دهد که این بار نیز در مصاف یک بیماری واگیر تنفسی که سرعت انتشار بالایی هم دارد، پیروز خواهد شد. هر چند که نباید فراموش کرد که هر اپیدمی و شیوع بیمار غیر واگیر سه دوره پیش‌روی صعودی، پایداری و در نهایت خاموشی را طی می‌کند، اما نکته قابل توجه این است که بتوان هر یک از این روندها را مدیریت کرده و تا حد امکان شعاع گسترش و همه‌گیری را کاهش داد، اقدامی که حتما به همکاری و مشارکت مردم هم نیازمند است و باید همه در کنار یکدیگر و با اعتماد به یکدیگر به مصاف ویروس تاج‌دار رویم.

وزارت بهداشت و دستگاه‌های مختلف در میدان مقابله با کرونا

البته که در این راه الزاما باید اقدامات و تمهیدات متعددی در حوزه‌های مختلف اندیشیده شود. بر همین اساس وزیر بهداشت هم اعلام کرده است که بسیج ملی شکست کرونا در قالب ۳۰۰ هزار اکیپ راه‌اندازی شده و قرار است با استفاده از زیرساخت‌های پرونده الکترونیک سلامت، ۳۰۰ هزار اکیپ در مراکز درمانی، پایگاه‌های بسیج و مدارس نسبت به اخذ اطلاعات از مردم اقدام کنند.

در عین حال سایر دستگاه‌های کشوری هم تمهیدات متعددی را برای مقابله با کرونا اندیشیده‌اند. به عنوان مثال قوه قضاییه علاوه بر بررسی  و پیگیری پرونده‌های تخلفاتی که در حوزه ماسک و مواد ضدعفونی کننده و برخورد با افرادی که دست به اقدامات نامتعارفی در حرم‌ حضرت معصومه (س) و امام رضا (ع) زده‌اند، اقدامات متعددی را هم برای پیشگیری از ابتلای زندانیان به کرونا انجام داده است. به طوری که دو بخشنامه مرخصی به زندانیان و کنترل و کاهش زندانیان جدیدالورود به زندان‌ها ابلاغ و اجرا شد و شاهد بودیم که طی هفته اخیر ۵۴ هزار نفر از زندانیان به مرخصی رفته و ورودی زندان‌ها نیز ۳۵ درصد کاهش یافته است.

تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها نیز از دیگر تمهیداتی بود که برای کنترل بهتر کرونا ویروس جدید اندیشیده شده است که این اقدام تخلیه خوابگاه‌های دانشجویی را هم در پی داشت.

کلید اصلی پیشگیری از کرونا

با این وجود باز هم نکته تکراری اما مهم این روزهایمان رعایت بهداشت فردی و اجتماعی است. شست‌وشوی مرتب دست‌ها، دست ندادن و روبوسی نکردن، ‌عدم حضور در تجمعات و پرهیز از تردد و مسافرت‌های غیرضروری و... کلید اصلی پیشگیری از این بیماری است. اهمیت این مسائل به حدی است که حتی مقام معظم رهبری نیز با تأکید بر رعایت توصیه‌ها و دستورالعمل‌های مسئولان در خصوص پیشگیری و جلوگیری از آلودگی، فرمودند: «از این دستورها نباید تخطی شود، چرا که خداوند ما را موظف کرده است در قبال سلامت خود و دیگران احساس مسئولیت کنیم، بنابراین هر چه به سلامت جامعه و جلوگیری از شیوع این بیماری کمک کند، حسنه و هر چه به شیوع آن کمک کند، سیئه است».

رهبر انقلاب اسلامی در توصیه‌ای دیگر همگان را به توسل و توجه به پروردگار فراخواندند و گفتند: «البته این بلا آنچنان بزرگ نیست و بزرگ‌تر از آن نیز وجود داشته است اما بنده به دعای برخاسته از دل پاک و صاف جوانان و افراد پرهیزگار برای دفع بلاهای بزرگ بسیار امیدوارم، چرا که توسل به درگاه خداوند و طلب شفاعت از نبی مکرم اسلام و ائمه بزرگوار می‌تواند بسیاری از مشکلات را برطرف کند».