معضل چاقی در زمان کرونا

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از هفته نامه سلامت ، براساس جدیدترین مطالعات وزارت بهداشت، در حال حاضر از ۸ میلیون کودک زیر ۵ سال در کشور، حدود یک میلیون و ۱۲۰ هزار نفر یعنی حدود ۱۴ درصد کودکان زیر ۵ سال، دچار اضافه وزن و چاقی هستند.

این مطالعه نشان می‌دهد ۲۰ درصد نوجوانان نیز دچار چاقی شکمی و ۲۲ درصد دچار اضافه وزن و چاقی هستند. رئیس دفتر بهبود تغذیه جامعه هفته گذشته این آمارها را اعلام کرد و با اشاره به شرایط کرونایی که ظاهرا پایان آن مشخص نیست، گفت: «احتمال ابتلا و مرگ و میر بر اثر کرونا در کودکان و نوجوانانی که چاق هستند، بیشتر است.»

طبق مطالعات، مرگ و میر ناشی از کرونا در افراد چاق ۴۰ درصد بیشتر از سایر افراد است.

به گفته دکتر عبداللهی علت چاقی کودکان و نوجوانان الگوی غذایی و مصرف بی‌رویه فست‌فودها، مصرف نوشیدنی‌های گازدار و مواد غذایی شیرین و همچنین، علت دیگر کم بودن تحرک بدنی در کودکان و نوجوانان است. تماشای تلویزیون، بازی با رایانه و تلفن‌همراه و فعالیت‌های نشسته و تحرک بدنی کم در چاق شدن کودکان و نوجوانان نقش زیادی داشته است. این در حالی است که با شرایط کرونایی امروز، تحرک بچه‌ها کمتر هم شده و امکان ورزش و بازی در‌ خارج از منزل برای آنها فراهم نیست.

رئیس دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت به این نکته هم اشاره کرد که بسیاری از والدین علاقه دارند که کودک چاق و تپل داشته باشد و این موضوع را نشانه سلامت او تلقی کرده و تصور می‌کنند که کودک با افزایش سن، لاغر می‌شود اما این‌گونه نیست، چراکه کودکان و نوجوانان چاق به بزرگسالان چاق تبدیل می‌شوند و تا پایان عمرشان ممکن است با انواع بیماری‌ها مانند، دیابت، فشارخون بالا، بیماری‌های قلبی-عروقی و سرطان‌ها دست و پنجه نرم کنند. علاوه بر آن، شیوع بالای چاقی در کودکان و نوجوانان باعث بروز ۳۰ درصد کبد چرب در آنها شده است.

حالا موضوع مهم این است که این آمارهای نگران کننده در مورد چاقی کودکان و نوجوانان مربوط به قبل از شیوع گسترده کرونا بود ولی با توجه به اینکه کرونا کودکان را خانه‌نشین کرده و همان میزان تحرک کم را هم از آنها گرفته است. این یعنی اینکه کرونا می‌تواند تبدیل به زمانی شود که کودکان و نوجوانان چاق‌تر شوند و چاقی شرایط ابتلا به بیماری‌ها را برای آنها بیشتر فراهم می‌کند.

در این زمینه دکتر سیدضیاالدین مظهری متخصص، تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران و نایب رئیس انجمن پیشگیری و درمان چاقی در صفحه «دیده‌بان تغذیه» توصیه‌هایی را بیان می‌کند تا در شرایط کرونایی سلامت کودکان و نوجوانان حفظ شود. ایشان می‌گوید: «شیوه زندگی بسیاری از عادت‌های رفتاری ما را شکل می‌دهد و هر چه شیوه زندگی خانواده‌ها برای حفظ سلامت جسمی و روانی با کمک سواد تغذیه‌ای باشد، در شرایط مختلف بهتر می‌توان سلامت خانواده را حفظ کرد.»

در گذشته، همه فکر می‌کردند بچه‌هایی که چاق هستند، زیباتر و سالم‌تر هستند و همین عدم توجه به سلامت بچه‌ها و وزن مناسب، می‌تواند بذر خیلی از بیماری‌ها را در دهه سوم و چهارم زندگی به بار بنشاند. بیماری‌های قلبی-عروقی، سکته، دیابت و بعضا سرطان‌ها، تماما بذرش در دوران کودکی ایجاد می‌شود.

مساله عمده‌ای که به پدر و مادر‌ها و مادربزرگ و پدربزرگ‌ها باید گوشزد کرد این است که تمام مهر و محبتشان را معطوف به تهیه تنقلات نکنند.

غذایی که دربرگیرنده انرژی مازاد بر نیاز بدن و فاقد ریزمغذی هستند مثل شکلات و شیرینی و بستنی و هله‌وهوله فقط شکم بچه‌ها را سیر کرده و باعث گرسنگی سلولی و توان مقاومت در برابر بیماری‌های فصلی کاهش می‌دهد.

 باید بدانیم، چاقی بیماری خزنده نانجیبی است که نه‌تنها خودش تمام سیستم ما را به‌هم می‌زند بلکه تمام پارامترهای زیست شیمیایی بدن که وظایف مهمی را برعهده دارند، به‌هم خواهد ریخت.

سیستم ایمنی افراد چاق پاسخ لازم را در قبال آنتی‌ژن‌ها (با تولید آنتی‌کرها) نمی‌دهند. کنار این مساله هر چه چاقی افزایش پیدا کند، تغییراتی را در بدن ایجاد می‌کند که ساده‌ترین آن ابتلای فرد به نشانگان متابولیک است. از این طریق، تغییراتی که در بدن ایجاد می‌شود، زمینه ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی-عروقی را افزون‌تر می‌کند.

وقتی چاقی آغاز می‌شود، انباشت چربی‌ها به آندو کرین اثر می‌گذارد به این ترتیب گفته می‌شود، تمام افرادی که چاق هستند در برابر غذا خوردن بی‌اراده هستند در حالی که علت آن است که به دنبال چاقی، انواع و اقسام آنزیم‌ها در بدن ترشح می‌شود که فرد در قبال خوردن بی‌اختیار می‌شود.

 اگر بخواهیم اولین قدم در این دوران کرونا به ویژه بر‌ای بچه‌ها برداریم، باید به جای اینکه از صبح تبلت دست بچه‌ها دهیم، در این دوران ورزش‌های خانوادگی را آغاز کنیم.

علاوه بر آن، والدین می‌توانند بازی‌های خلاقانه‌ای برای بچه‌ها ترتیب دهند تا تحرک داشته باشند به طور مثال، مسابقه بگذارند که کودکان چند بار بنشینند و بلند بشود یا مسابقه‌ای که تا چه مدتی می‌توانند روی یک پا قرار گیرند.

برای هر یک از این مسابقه‌ها هم جایزه‌های جذاب در نظر بگیرند.این فعالیت‌ها در خانه، اولا صمیمیت را در خانواده بیشتر می‌کنند و ثانیا بچه‌ها را به سمت ریزه‌خواری و ناخنک زدن سوق نمی‌دهند. چون بچه‌‌ها سرشار از انرژی هستند و اگر این انرژی تخلیه نشود بچه‌ها خراب کاری می‌کنند. باید در این فرصتی که پدر و مادر‌ها و بچه‌ها در خانه به دست آوردند، با ایجاد صمیمیت و نزدیکی به هم می‌توانند استعدادهای ذاتی بچه‌ها را کشف کنند.

از تولد تا 5 سالگی بچه‌ها به قدری توانایی یادگیری دارد که می‌تواند 5 زبان را عین زبان مادری یاد بگیرد. در این زمینه مادربزرگ و پدربزرگ‌ها هم نقش پررنگی دارند و می‌توانند در عین حال که تغذیه بچه‌ها را مدیریت می‌کنند، با آنها بازی‌های تحرکی هم داشته باشند.

حتی در آپارتمان 40 متری هم می‌توان بچه‌ها را به حرکت واداشت و مثلا از بچه‌ها بخواهیم کلاغ‌پر بروند یا عضلات شکم را بگیرند و 15 ثانیه نگه دارند و دوباره رها کنند.تمام اینها باعث می‌شود، عضلات بدن شل نشود.

 نکته دیگر، اینکه به‌تدریج منابع قندی، بچه‌ها را به ولع خوردن دچار می‌کند و هم باعث چاقی می‌شود. ما باید منابع قندی را در رژیم غذایی بچه‌ها کم کنیم و از روغن‌های مفیدی مثل روغن‌های امگا3، 6 و 9 در تغذیه بچه‌ها بگنجانیم.

برخلاف گذشته که راس هرم غذایی را به روغن‌ها اختصاص داده بودند، در مطالعات جدید روغن‌ها را به قاعده هرم آورده‌اند چون هم قدرت سیرکنندگی دارد و هم آنزیم‌های مختلفی را در بدن زمینه‌سازی می‌کند و IQ بچه‌ها را بالا می‌برد.

روغن‌های مایع نباتی که هیدروژنه نشده، جزء روغن‌های مفید تلقی می‌کنیم و بالاترین و ارزشمندترین آنها روغن زیتون است که به کاهش LDL و افزایش HDL کمک می‌کند.

استفاده از آبزیان حداقل 2 وعده در هفته با استفاده از روغن‌های حاوی اسید‌های چرب امگا 3 هم می‌تواند IQ بچه‌ها را افزایش دهد و هم می‌تواند التهابات را کنترل کند و هم مقاومت در برابر عوامل بیماری‌زا ایجاد کند.

بدن احتیاج دارد که 30 درصد انرژی روزانه را از روغن‌ها به دست بیاورد، از این مقدار توصیه فیزیولوژیکی این است که بیشتر از 10 تا 15 درصد از روغن‌های مایع دارای اسیدهای چرب اشباع‌نشده تک‌باندی باشد و زیر 10 درصد از روغن‌هایی که حاوی امگا3، 6 و 9هستند و 7 درصد از روغن جامد.

روغن جامد از این جهت لازم است که در برابر حرارت مقاومتش بالاست و در برابر حرارت مواد سمی تولید نمی‌کند. متخصصان ایالات متحده تلاش کردند و مصرف چربی را از 40 درصد کل انرژی مورد نیاز بدن به 20 درصد رساندند و در ارزیابی بعدی دیدند نه‌تنها شیوع چاقی کاسته نشده بلکه افزایش هم پیدا کرده است.

علت این موضوع هم آن بود که متوجه شدند، افراد کمبود انرژی را از کربوهیدرات‌ها جبران کردند و کربوهیدرات‌ها در بدن زمینه‌ساز بیماری‌هایی مانند فشارخون تصلب شرایین است.

 موضوع مهم دیگری که به آن باید توجه کرد، عادت‌های غذایی پساکروناست، چون فشار اقتصادی که به خانواده‌ها وارد شده، عوارضش بعد از کرونا تجلی پیدا می‌کند. ما اگر اصل تنوع، تعادل و تناسب را با امکانات خانواده تامین کنیم، خیلی کمتر نیاز به مصرف مکمل‌های دارویی است. اگر پدر بیماری‌‌ها ویروس‌ها و میکروب‌ها هستند، مادر بیماری چاقی است. بنابراین، بهترین منابع غذایی که کام را شیرین می‌کند و برای بچه‌ها در زمان خانه‌نشینی مناسب است، میوه‌های شیرین فصل و خشکبار است و هر چه از منابع غذایی تصفیه شده فاصله بگیریم، بهتر است. خیلی‌ها تصور می‌کنند هر چه آبمیوه بخورند خوب است، در حالی که آبمیوه یکی از عوامل زمینه‌ساز کبد چرب است. همچنین، در عین رعایت اصل تنوع، تعادل و تناسب در وعده‌های غذایی خانواده باید ورزش‌های خانوادگی را به عنوان یک اصل مهم در شیوه زندگی‌مان ایجاد کنیم.