از شبیه سازی نبرد در خلیج فارس تا رونمایی از پهپادهای «انتحاری» در رزمایش نیروی پدافند هوایی ارتش

این اولین رزمایش پدافندی پس از تشکیل نیروی مستقل پدافند هوایی ارتش بود.

پدافند هوایی در دهم شهریور سال 1387 با جداسازی از نیروی هوایی ارتش به عنوان یک قرارگاه مستقل با نام خاتم الانبیا، در ساختاری جدید و متفاوت سازماندهی و تقویت شد و ماموریت یافت تا نسبت به دفاع از هوا و فضای کشور به شکل فعالانه و مستقل عمل کند.

این قرار گاه تا زمان جدایی نیروی پدافند، سه فرمانده داشت که شامل امیر خلبان احمد میقانی (فرمانده اسبق نیروی هوایی ارتش) امیر فرزاد اسماعیلی و امیر علیرضا صباحی فرد بود.

در هفتم خرداد ماه سال جاری با حکم فرمانده معظم کل قوا، نیروی پدافند هوایی به عنوان یک نیروی مستقل در کنار نیروهای دریایی، زمینی و هوایی ارتش تشکیل و امیر صباحی فرد نیز به عنوان فرمانده این نیروی جدید منصوب شد.

با این تغییر ساختار، امیر سرلشکر سید عبدالرحیم موسوی فرمانده کل ارتش جمهوری اسلامی ایران با حفظ سمت به فرماندهی قرارگاه پدافند هوایی خاتم نیز منصوب شد که وظیفه آن مانند گذشته، هدایت و فرماندهی سیستم یکپارچه پدافندی کشور شامل همه یگان های پدافندی چه در ارتش و چه در سپاه است.

در واقع هم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (نیروی هوافضا) و هم ارتش جمهوری اسلامی ایران (نیروی پدافند هوایی) همچنان یگان های عملیاتی خود در حوزه پدافند را در اختیار دارند ولی همه این یگان ها در سیستم یکپارچه پدافندی تحت فرماندهی واحد این قرارگاه عمل می کنند.

پدافند هوایی کشور در طول این سالها در مقاطع مختلف و طبق سناریوهای عملیاتی، چندین رزمایش را در بسیاری از نقاط کشور اجرا کرده که معمولا در سال یک رزمایش بزرگ و عمومی نیز در دستور کار قرار می گیرد.

رزمایش اخیر نیز طبق برنامه روتین نیروهای مسلح از مدتها قبل در دستور کار قرار گرفته و تفاوت اول آن با بقیه رزمایش ها این است که این رزمایش توسط نیروی جدیدالتاسیس پدافند هوایی ارتش برگزار شد که البته همچون دفعات قبل، تحت فرماندهی و نظارت قرارگاه پدافند قرار داشت.

عبارت «مشترک» در عنوان این رزمایش نیز به این دلیل است که بخشی از نیروی هوایی ارتش هم در قالب نیروی متخاصم یا نیروی نارنجی در این رزمایش حضور داشت.

رزمایش امسال پدافند هوایی را باید یکی از متنوع ترین رزمایش ها از حیث بکارگیری سامانه های مختلف راداری، موشکی، توپخانه ای، پهپادی و... دانست.

البته طبیعی است که در رزمایش ها، همه اقدامات به شکل ریز و با جزئیات اطلاع رسانی نمی شود اما طبق آنچه رسما اجازه انتشار یافت، می توان به حضور و بکارگیر سامانه هایی نظیر 15 خرداد، مرصاد، تلاش، سراج، پهپاد کرار، انواع رادارها در بردهای مختلف و... اشاره کرد.

اولین حضور 15 خرداد

یکی از ویژگی های رزمایش اخیر، حضور سامانه موشکی برد بلند 15 خرداد بود که برای اولین بار به شکل رسمی در یک رزمایش عملیاتی حاضر می شد.

این سامانه بومی در 19 خرداد سال جاری رونمایی و به فاصله اندکی پس از تشکیل نیروی پدافند هوایی ارتش به این نیرو تحویل داده شد.

این سامانه که از موشک های صیاد2 و 3 بهره می برد، می تواند اهدافی نظیر جنگنده و پهپادهای مهاجم را در برد 150  کیلومتر شناسایی و در برد 120 کیلومتری ردگیری کند و توانایی شناسایی اهداف پنهانکار در برد 85 کیلومتر و درگیری و انهدام آنها در برد 45 کیلوتری را داراست.

سامانه موشکی 15 خرداد می تواند 6 هدف را به طور همزمان شناسایی و ردگیر کرده و علیه هر 6 هدف اقدام کند.

زمان آماده سازی 5 دقیقه ای این سامانه به لحاظ تحرک پذیری و مصون ماندن از تهاجم دشمن یکی از امتیازات آن محسوب می شود.

نهایاتا برد موشک این سامانه برای مقابله با اهداف معمولی با موشک صیاد3، درحدود 120  کیلومتر و با موشک صیاد2، در حدود 75 کیلومتر و ارتفاع درگیری آن نیز 27 کیلومتر است.

از دیگر خصوصیات سامانه موشکی 15 خرداد در قیاس با سامانه مشابه خود یعنی تلاش، اضافه شدن پرتابگرهای آن است که در سامانه تلاش تعداد 2 فروند و در 15 خرداد 4 فروند است.

این سامانه در رزمایش اخیر برای اولین بار به شکل رسمی حضور داشت و با شلیک موشک صیاد 3 علیه یک هدف هوایی بکارگیری شد.

شلیک صیاد3 از سامانه تلاش

در کنار سامانه موشکی 15 خرداد، امسال برای اولین بار سامانه پدافندی تلاش نیز اقدام به شلیک یک تیر موشک صیاد3 کرد. که تا پیش از این -لااقل به شکل رسمی- نشان داده نشده بود.

سامانه موشکی تلاش در سال گذشته نیز در رزمایش پدافند هوایی حاضر بود و اهداف خود را با موشک صیاد 2 مورد اصابت قرار داد.

مرصاد با تغییرات جدید

از دیگری نکات مهم در رزمایش مدافعان آسمان ولایت 98، می توان به حضور نمونه جدید و متفاوت سامانه موشکی مرصاد اشاره کرد.

این سامانه متحرک برای اولین بار در رزمایش سال گذشته رونمایی شد که شامل یک دستگاه با پرتابگرهای دو فروندی بود ولی در رزمایش اخیر چند دستگاه از این سامانه با پرتابرهای 3 فروندی حضور داشتند.

سامانه مرصاد در این رزمایش علیه اهداف مختلفی نظیر هواپیماهای بدون سرنشین و موشک های کروز بکارگیری شد.

کرارهای انتحاری «رهگیر» شدند

از دیگر خصوصیات رزمایش اخیر پدافند هوایی باید به عملیات رهگیری هوایی سریع یا اسکرمبل توسط هواپیماهای بدون سرنشین اشاره کرد که برای اولین بار در این رزمایش اعلام عمومی شد.

عملیات اسکرمبل در واقع تا امروز تنها توسط هواپیماهای جنگی شکاری با سرنشین صورت می گرفت که در مواقع نیاز، در کمترین زمان آماده عملیات مقابله با تهدید هوایی (مثلا مقابله با هواپیماهای مهاجم) می شدند.

در این رزمایش به شکل عملی اعلام شد که بجای استفاده از هواپیماهای با سرنشین در برخی مواقع می توان از پهپاد نیز برای این کار استفاده کرد.

برای این کار از پهپادهای جت کرار استفاده می شود که علاوه بر انجام عملیات تقابل با تجهیزات رزمی، از قابلیت انتحاری نیز برای از بین بردن تهدید هوایی برخوردار هستند.

پهپاد کرار نخستین پهپاد جت ایرانی است که در سال 1389 رونمایی شد. این پهپاد از یک موتور توربوجت برخوردار است و توانایی حمل محموله به‌وزن 500 کیلوگرم را دارد. برد پهپاد کرار 1000کیلومتر بوده و می‌تواند با سرعت 900 کیلومتر بر ساعت حرکت کند.

سامانه خلبان خودکار، توانایی برنامه‌ریزی مجدد در حین پرواز و تغییر مأموریت، بسته شدن امکان ارتباط برای جلوگیری از نفوذ دشمن در سامانه هدایت و کنترل، برخورداری از سامانه‌های پیشرفته ناوبری از دیگر توانمندی‌های این پهپاد جت است.

پهپاد انتحاری جت کرار

تاکنون انواع مختلفی از پهپاد کرار با مأموریت‌های مختلف مانند هدف برای سامانه‌های پدافندی، پهپاد تهاجمی و پهپاد رهگیر هوایی طراحی و تولید شده است و بسته به نوع مأموریتش قادر به پرواز در ارتفاع 25 تا 40 هزار پا است.

این پهپاد تاکنون به انواع تسلیحات رزمی نظیر موشک کروز ضدکشتی کوثر با برد 25 کیلومتر و بمب های هدایت ماهواره ای بالابان مجهز شده است.

شبیه سازی نبرد در خلیج فارس

ویژگی پنجم رزمایش مدافعان آسمان ولایت 98 را به دور از سامانه های بکارگرفته شده، باید در سناریو و طرح ریزی عملیاتی آن جستجو کرد.

این رزمایش اگرچه در منطقه کویر مرکزی ایران انجام شد ولی در واقع شبیه سازی شده دفاع هوایی در منطقه عمومی خلیج فارس و بخصوص تنگه هرمز بود که یکی از مهمترین و استراتژیک ترین مناطق کشور محسوب می شود.

در این رزمایش براساس اخبار اعلام شده، از بسیاری از تجهیزاتی که برای دفاع هوایی از منطقه خلیج فارس بکار می رود استفاده و برخی از تاکتیک های مقابه با تهدیدات در این منطقه نیز تمرین شد.

شاید بتوان دو دلیل را برای شبیه سازی منطقه فوق در کویر سمنان ذکر کرد. اول آنکه منطقه خلیج فارس یکی از پر تردد ترین مسیرهای هوایی کشور است که روزانه تعداد بسیاری زیادی از هواپیماهای داخلی و خارجی از آنجا عبور می کنند و بالطبع انجام چنین رزمایش گسترده و پر آتشی (به لحاظ تعداد بالای شلیک ها) در آنجا چندان راحت نیست.

از طرف دیگر انجام چنین رزمایشی در عمق کشور، می تواند سیستم ها و سامانه ها و در واقع لایه های ارتباطی پنهان پدافند هوایی را از دید دشمن دور نگه دارد.

یادمان باشد که دشمنان متخاصم کشورمان به شکل گسترده در آبهای جنوبی کشور (طبیعتا در آبهایی غیر از آبهای سرزمینی ایران) حضور دارند که یکی از وظایف اصلی آنها شنود و جمع آوری اطلاعات از داخل ایران است.

یک نمونه اخیر آن پهپاد پیشرفته MQ-4 آمریکا بود که در خرداد ماه سال جاری درفضای کشورمان مورد اصابت موشک یکی از همین سامانه های پدافندی (سامانه موشکی سوم خرداد) قرار گرفت و منهدم شد.

این هواپیما که ذاتا یک پرنده جاسوسی و جمع آوری اطلاعات است، با پرواز در ارتفاع بالا می توانست تا عمقی از خاک کشور را رصد کند که البته با برخورد محکم پدافند هوایی، این چشم آمریکایی ها کور شد.

بنابراین برگزاری چنین رزمایشی در عمق خاک کشور از یک ضریب امنیت بالا برخوردار است.