سناریوهای احتمالی در خصوص تصمیم اروپا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از خبرآنلاین، رضا رسالت کارشناس مسائل بین الملل در تحلیلی برای خبرآنلاین نوشت: انقضای تحریم‌های تسلیحاتی، یکی از معدود مزایای باقی‌مانده برجام برای ایران پس از خروج یکجانبه آمریکا از این توافق و اعمال تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان است. پابرجا ماندن برجام پس از خروج آمریکا، بیشتر بخاطر تلاش ایران در اثبات حقانیت خود بوده و سایر کشورهای عضو بویژه سه کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه با بی عملی خود، آن را بیشتر به سمت نابودی برده اند. شاید ماه اکتبر آخرین آزمون برای سایر اعضای برجام باشد و عملکرد آنها می تواند به نابودی کامل یا نجات آن منجر شود. اگر این توافق تا ماه اکتبر (مهر-آبان) ادامه یابد، رهبران سه کشور اروپایی و سایر اعضای برجام باید مساله انقضای تحریم تسلیحاتی ایران را بدون خارج شدن از ریل دیپلماسی، مدیریت کنند. روسیه و چین موضع مخالف خود با تمدید تحریمهای تسلیحاتی ایران را اعلام کرده اند، ولی موضع سه عضو اروپایی برجام در این زمینه با ابهام مواجه است. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اخیرا در پاسخ به سئوال خبرنگار وال‌استریت‌ژورنال مبنی بر اینکه آیا او در کسوت رئیس کمیسیون مشترک برجام با مطالبه آمریکا جهت تمدید ممنوعیت فروش سلاح به ایران همکاری خواهد کرد یا اینکه به بندهای توافق هسته‌ای پایبند خواهد بود، گفت: «باید درباره آن فکر کنیم، ولی در حال حاضر نمی‌توانم درباره چیزی که اتفاق نیفتاده به شما توضیح دهم»!

آمریکا در راستای سیاست فشار حداکثری علیه ایران، تلاش خواهد کرد تا از طریق لابی با اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد، رای موافق آنها را برای قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران کسب کند. با این حال طبق مواضع پیش گفته روسیه و چین، انتظار بر این است که آنها با طرح آمریکا به مخالفت برخیزند.

تحریم تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران‌ بـرای‌ نخسـتین‌ بـار در قطعنامـه١٧٤٧ مورخ‌ ٢٧‌ مارس‌ ٢٠٠٧ برقرار شد. بند پنجم اجـرایی قـطعنامه مزبـور اشــعار مـیدارد کـه شورای امنیت تصمیم میگیرد که ایران نباید به تجهیز، فروش‌ یا انتقال‌ مستقیم و غیرمستقیم هر گونه سـلاح یا مواد مرتبط‌ با آن از سرزمین خویش یـا توسـط اتبـاع خـود یـا هواپیماهـا و کشتی های دارای پرچـم این کـشور مـبادرت نماید؛ و اینکه همه‌ دولت‌ ها از خرید این گونه اقلام از ایران توسط اتباعشان یا هواپیماها و کشتی های دارای پرچم این کشورها ممنوع هستند؛ اعــم ‌ ‌از اینـکه در سرزمین ایران باشد یا خیر. در واقع‌ ، بر اساس این بند، ایران در وهلـه نخسـت از صادرات‌ تسلیحات‌ منع مـیشود و دولت هــا نـیـز از خریـد هـر گونـه تسـلیحات از ایـران منـع میشوند.‌

با تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ در تاریخ  ٢٠ جولای ۲۰۱۵، قطعنامه های تحریمی پیشین علیه جمهوری اسلامی ایران از جمله قطعنامه فوق الذکر لغو شدند. یکی از مهم ترین مباحث مطروحه در طول مذاکرات میان ایران و گروه موسوم به 1+5 موضوع تحریم های تسلیحاتی ایران بود که بر اساس قطعنامه های تحریمی علیه ایران وضع شده بود. اگرچه در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) سخنی از موضوع تحریم تسلیحاتی ایران نیامده، اما شورای امنیت به ابتکار خویش برخی محدودیت های موجود در قطعنامه های پیشین را در قالب پیوست دوم قطعنامه ۲۲۳۱ گنجاند و با ایجاد اصلاحاتی در این محدودیت ها، تغییرات مهمی در این مورد ایجاد کرده است. بر خلاف قطعنامه‌ های‌ ذکرشده که هر گونه صادرات‌ و واردات‌ تسلیحاتی‌ به ایران را منـع‌ مــیکـرد، قـطعنامه ٢٢٣١ با رویکردی‌ دیگر، تصمیمات منع کـننده تـسلیحاتی شورا را بـه تـجویز تـسلیحاتی تحـت شرایطی خاص تـبدیل‌ نمود.

با این اوصاف به نظر میرسد که از بین رفتن برجام به لحاظ امنیتی به نفع انگلیس، فرانسه و آلمان نخواهد بود. مقام‌های ایران صریحا اعلام کرده‌اند که تمدید تحریم تسلیحاتی ممکن است باعث خروج این کشور از برجام و پیمان منع گسترش تسلیحات هسته ای (ان‌پی‌تی) شود.

شورای اروپایی روابط خارجی ادعا کرده که پیامدهای رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران حداقل خواهد بود.تحریم‌های تسلیحاتی اروپا علیه ایران که سال۲۰۰۷ میلادی به اجرا گذاشته شد، تا سال ۲۰۲۳ اعتبار دارد و انگلیس هم احتمالا پس از برگزیت تحریم‌های مشابهی را وضع خواهد کرد. بنابراین این  رویکرد که قرار است سیلی از تسلیحات نظامی با توجه به تحریم مالی آمریکا بسوی ایران سرازیر شود، چندان واقعی نیست.

مهم‌ترین سناریویی که می توان در این رابطه مطرح کرد، این است که آمریکا برای فشار به اروپایی‌ها این طرح را پیش کشیده‌ تا تحت فشار این موضوع و تهدید برای فعال کردن مکانیسم حل اختلاف و بازنگرداندن تمامی تحریم های شورای امنیت علیه ایران، اروپایی‌ها خودشان دست به کار شوند و با قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران موافقت کنند و در این مسیر هزینه راضی کردن چین و روسیه را اروپایی ها به عهده بگیرند. به نظر میرسد که آمریکا به دنبال استفاده از شورای امنیت به عنوان اهرم فشار بر اروپاست تا آنها تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید کنند و خودش به خوبی می‌داند که با خروج از برجام و نقض قطعنامه 2231 هیچ حقی برای اقدام در چارچوب برجام ندارد.

اگر اروپا، چین و روسیه با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران بر خلاف قطعنامه ۲۲۳۱ موافقند و استدلال آمریکا برای عضو مشارکت‌ کننده بودن در قطعنامه ۲۲۳۱ را با وجود خروج این کشور از برجام می‌پذیرند چرا خودشان تا الان مکانیسم حل اختلاف را فعال نکرده‌اند؟ اگر آمریکا می‌تواند به عنوان عضو قطعنامه ۲۲۳۱ و نه برجام مکانیسم حل اختلاف را فعال کند، چرا فقط تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی را درخواست کرده است، چرا بازگشت تمام تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را درخواست نمی‌کند؟

این درحالی است که مقامات کشورمان،پیش از این در واکنش به تهدیدهای غیررسمی سه کشور اروپایی برای فعال کردن مکانیسم حل اختلاف اعلام کرده اند که درصورت انجام چنین اقدامی برای اجرای پروتکل الحاقی،ادامه نظارت‌های فراپادمانی و حتی باقی ماندن در ان پی تی تعهدی نمی‌بینند. از این رو هر گونه اقدام برای فعال کردن مکانیسم حل اختلاف، نه تنها برجام را به کلی از بین می‌برد، بلکه حضور ایران در ان پی تی را تحت الشعاع قرار خواهد داد. اما آنچه در شرایط فعلی مهم است، نوع رفتار سیاسی کشورهای اروپایی و شورای امنیت سازمان ملل در برابر زیاده خواهی آمریکا است که سعی دارد قوانین و مقررات سازمان ملل را صرفا به نفع خود به جامعه جهانی دیکته کند.