«جک ما» مردی با اراده آهنین
به گزارش اقتصادنیوز، حتی از زمان کودکی نیز ما به داستان‌هایی گوش فرا می‌دهیم که در آنها قهرمان‌ها به‌دنبال نجات و سعادت مردم خود هستند. خالق یکی از این داستان‌ها «جک ما» بنیان‌گذار «علی‌بابا»، بزرگ‌ترین وب‌سایت تجارت الکترونیک در جهان است؛ فردی که یک‌تنه بر کل اقتصاد و صنعت اینترنت چین تاثیرگذار بوده است. فراز و نشیب‌هایی که این کارآفرین چینی از سر گذرانده چیزی از داستان‌های ابرقهرمان‌های کتاب‌های کودکی کم ندارد. اما او نه ابرقهرمان بود و نه دارای ویژگی‌های فراطبیعی؛ جوانی که در بحبوحه حاکمیت کمونیسم در چین آن زمان در برابر شکست‌های متوالی که میتواند هر فردی را به بیراهه بکشاند مقاومت کرد و این شرایط موجب شد تا وی از اراده و پشتکاری آهنین برخوردار شود. امپراتوری که او در جهان فناوری بنیان نهاد اکنون تمامی رقبای خود نظیر آمازون، ای‌بی و فیس‌بوک را پشت‌سر گذاشته است. «ما» در جمله‌ای معروف می‌گوید: «ما باید به شکست عادت کنیم؛ چراکه تا آن اندازه ویژگی‌های خاص نداریم.»
جک ما مردی با اراده آهنین
جک ما پایه‌گذار شرکت تجارت الکترونیک علی‌بابا و همچنین از سهامداران عمده شرکت علی‌پی، پلت‌فرم پرداخت تلفن همراه است. او اکنون به‌طور رسمی ثروتمند‌ترین فرد چینی با سرمایه خالص ۲۵ میلیارد دلار است؛ درحالی‌که ارزش شرکت علی‌بابا در عرضه نخست سهامش در بازار نیویورک به ۱۵۰ میلیارد دلار رسید. ما اکنون دارای سهام ۸/ ۷ درصدی در علی‌بابا و ۵۰ درصدی در علی‌پی است. اکنون ارزش علی‌بابا بیشتر از فیس‌بوک است و اقلام بیشتری را در مقایسه با آمازون و ای‌بی در اختیار دارد. ممکن است از ابتدای داستان این‌گونه تصور شود که جک ما فردی مغرور و میلیاردر است که به‌هیچ‌وجه روزهای تاریکی در زندگی خود نداشته است. اما نباید اجازه داد تا این آمار و ارقام موجب گمراهی شود. ما برای دستیابی به جایگاه کنونی خود مشقت‌های فراوانی را متحمل شده است؛ داستانی که بی‌شک میتواند منبع الهام افرادی که در روزهای تاریک زندگی خود به‌سر می‌برند باشد. جک ما یک میلیاردر خود‌ساخته است.
ما یون ملقب به «جک ما» در منطقه هانگژو، واقع در جنوب‌شرقی چین متولد شد. او در کنار برادر بزرگ‌تر و خواهر خردسال خود در روزگاری قد می‌کشید که کمونیسم در تاروپود چین رخنه کرده و این کشور را در انزوا فروبرده بود. والدین ما داستان‌گوهای سنتی بودند و درآمد آنها به‌اندازه‌ای نبود که بتوانند در قشر متوسط جامعه چین قرار بگیرند.پس‌ازآنکه ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا در سال ۱۹۷۲ از شهر هانگژو دیدن کرد، این شهر به منطقه‌ای توریستی بدل شد. ما که در آن سال‌ها یک نوجوان بود، علاقه زیادی به یادگیری زبان انگلیسی داشت. او مسیری ۷۰ دقیقه‌ای را با دوچرخه از خانه تا هتل بین‌المللی شهر طی می‌کرد تا به‌عنوان راهنما، شهر را به گردشگران نشان دهد. او در ازای گردش رایگان، از گردشگران می‌خواست که به او انگلیسی بیاموزند. نام مستعار «جک» در همان سال‌ها از طرف دوست گردشگرش به او داده شد. این دوست که نمی‌توانست نام چینی جک ما را به‌خوبی تلفظ کند، تا سال‌ها با جک ارتباط نامه‌ای داشت.شکست درواقع مترادفی برای نام جک ما است. ما در دوره ابتدایی دو بار در امتحانات مردود شد. او سه‌بار نیز در جریان امتحانات دوره متوسطه مردود شد. ما برای ادامه تحصیل در مقاطع دانشگاهی تلاش زیادی کرد. او چهار سال پیاپی در امتحانات سالانه ورودی دانشگاه در چین شرکت کرد و درنهایت در موسسه تربیت‌معلم هانگژو مشغول به تحصیل شد. او در سال ۱۹۸۸ با مدرک کارشناسی زبان انگلیسی فارغ‌التحصیل شد. پس از فارغ‌التحصیلی در رشته انگلیسی، ما به‌عنوان معلم انگلیسی حرفه خود را در دانشگاه هانگژو با درآمد تنها ۱۲ دلار در ماه آغاز کرد.
موسس علی‌بابا پیش از آشنایی با فناوری اینترنت و شروع حرفه اصلی خود، مشاغل متعددی را آزمود و در اغلب آنها ناموفق بود. جک زمانی که برای فعالیت در نمایندگی کی‌اف‌سی اقدام کرد، از میان ۲۴ نفر، تنها فردی بود که در پذیرش رد شد. ما چند بار برای کار در دانشگاه هاروارد اقدام کرد که در آن نیز ناموفق بود. او در یکی از گفت‌و‌گوهای خود اعلام کرد که بیش از ۳۰ مرتبه در مصاحبه‌های شغلی رد شده است. وی همچنین یکی از پنج فردی بود که برای عضویت در نیروی پلیس درخواست داد اما رد شد. تمامی این شکست‌های ریز و درشت مانع از حرکت وی به‌سوی رویاهایش نشد. او در گفت‌و‌گوی دیگری در رابطه با دفعاتی که در یافتن شغل شکست‌خورده است می‌گوید که بر این موضوع غلبه کرده و از آنها به‌عنوان فرصتی جدید استفاده کرده است.
درنهایت پس از پشت‌سر گذاشتن شکست‌های متوالی جک ما برای نخستین بار و در چارچوب یک پروژه دولتی مربوط به ساخت بزرگراه‌ها در سال ۱۹۹۵ به آمریکا سفر کرد. در جریان این سفر بود که ما برای اولین بار با اینترنت و رایانه آشنا شد. در آن زمان رایانه‌ها در چین نادر بودند چراکه هزینه‌های بالایی برای شهروندان آن روزهای چین داشتند و اینترنت یا ایمیل وجود نداشت. او در مرورگر موزاییک به جست‌وجو پرداخت اما هیچ نشانی از یک وب‌سایت چینی مشاهده نکرد. او حتی نام کشورش را نیز جست‌وجو کرد، اما هیچ ردی از چین وجود نداشت. در این زمان بود که وی با خود تصمیم گرفت که زمان آن فرارسیده تا مردم چین نیز به اینترنت دسترسی داشته باشند.در آوریل سال ۱۹۹۵، جک ما به همراه همسر و یکی از دوستانش، اقدام به تاسیس یک شرکت کردند. آنها با دریافت کمک ۲۰ هزار دلاری، شرکتی را برای طراحی وب‌سایت راه‌اندازی کردند. نام این شرکت، «صفحات زرد چین» بود. در سه سال نخست، شرکت آنها درآمدی بالغ‌بر ۸۰۰ هزار دلار داشت. نکته جالب فعالیت جک ما در فضای اینترنت آن است که او هیچ‌گاه فعالیتی در عرصه کد نویسی نداشته و حتی نخستین رایانه خود را در ۳۳ سالگی خریداری کرده است.
جک ما در سال‌های ۱۹۹۸ و ۱۹۹۹، در شرکتی از زیرمجموعه‌های مرکز تجارت الکترونیک بین‌المللی چین به‌عنوان مدیر مشغول به فعالیت بود. این مرکز زیرمجموعه‌ای از وزارت اقتصاد و تجارت خارجی چین است. او در سال ۱۹۹۹ از این شغل دولتی استعفا کرد و برای تاسیس شرکت علی‌بابا به هانگژو بازگشت. او علی‌بابا را به همراه ۱۸ نفر از دوستانش در آپارتمان شخصی خود تاسیس کرد. نخستین سرمایه آنها برای تاسیس این وب‌سایت دادوستد آنلاین تنها حدود ۵۰۰ هزار یوآن بود.طبق گزارش‌های منتشرشده، انتخاب نام علی‌بابا برای این وب‌سایت، زمانی که «ما» در سانفرانسیسکو بود به ذهن او خطور کرد. او از داستان «علی‌بابا و چهل دزد» در کتاب هزار و یک شب، به‌عنوان الهامی برای انتخاب نام علی‌بابا برای شرکتش یاد می‌کند.
در اکتبر سال ۱۹۹۹ و ژانویه سال ۲۰۰۰، علی‌بابا دو بار و درمجموع ۲۵ میلیون دلار سرمایه خارجی جذب کرد. ۲۰ میلیون دلار از این سرمایه را شرکت ارتباطی «سافت بانک» ژاپن به او اعطا کرد. برنامه این وب‌سایت، توسعه تجارت الکترونیک در داخل چین و پس از آن ایجاد پلت‌فرمی برای شرکت‌های کوچک و متوسط برای ارتباط با تجارت جهانی بود. تیمی که جک برای توسعه کسبوکار تشکیل داده بود، از روحیه بالایی برخوردار بودند؛ چراکه او همیشه به آنها امید می‌داد و از جوانی و شور و اشتیاق آنها به‌عنوان موتور محرکه شرکت یاد می‌کرد. کار در علی‌بابا همیشه برای جک به‌منزله یک تفریح بود. او همچنین جوایزی را در نقاط عطف پیشرفت شرکت به کارمندانش اهدا می‌کرد.
جک ما که پتانسیل‌های بالای اینترنت و وب‌سایت‌ها را به‌خوبی درک کرده بود، در سال ۲۰۰۳ چند وب‌سایت تجارت الکترونیک دیگر تاسیس کرد. تائوبائو، علی‌پی، علی ماما و لینکس، وب‌سایت‌هایی بودند که در سال ۲۰۰۳ به گروه علی‌بابا پیوستند. با پیشرفت سریع وب‌سایت تائوبائو، ای‌بی پیشنهاد خرید آن را به ما ارائه کرد اما او این پیشنهاد را نپذیرفت. مدتی بعد، ما یک سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلاری از جری یانگ، موسس یاهو پذیرفت و ۴۰ درصد از سهام شرکت را به وی واگذار کرد.در نوامبر ۲۰۱۲، حجم معاملات علی‌بابا به بیش از یک تریلیون یوآن (۱۴۴ میلیارد دلار) رسید و عنوان «مرد تریلیون یوآنی» به جک ما داده شد. در سال ۲۰۱۳، او از سمت مدیرعاملی شرکت استعفا کرد و تنها به‌عنوان رئیس هیات‌مدیره مشغول به کار شد. در سپتامبر ۲۰۱۴، سهام علی‌بابا به‌صورت عمومی در بورس نیویورک عرضه شد و ارزش این شرکت به بیش از ۲۳۰ میلیارد دلار رسید.
پس‌ازاین افزایش ارزش، علی‌بابا به یکی از باارزش‌ترین شرکت‌های فناوری در جهان بدل شد. عرضه عمومی سهام این شرکت در تاریخ بازار بورس آمریکا بی‌سابقه بود. پس‌ازاین کسب سرمایه هنگفت، ما در مصاحبه‌ای گفت : «ما امروز پول به دست نیاوردیم بلکه امروز توانستیم اعتماد مردم را جلب کنیم.»جک ما در حال حاضر رئیس هیات‌مدیره گروه علی‌بابا است. این گروه شامل شرکت‌های علی‌بابا، تائوبائو، تی ما، ای تائو، ۱۶۸۸، علی اکسپرس و علی پی است.
پس از موفقیت‌های متعددی که موسس علی‌بابا در تجارت الکترونیک کسب کرد، دانشگاه‌های مختلفی از او برای سخنرانی و تدریس دعوت کرده‌اند. دانشگاه‌های پنسیلوانیا، ماساچوست، هاروارد و پکن، ازجمله موسسات آموزش عالی معتبری بوده‌اند که ما در آنها سخنرانی و تدریس کرده است. او تا سال ۲۰۱۶ مالک کاخ‌های متعددی در مناطق اروپایی بوردو، کوتس و بلای شد.جک ما در سال ۲۰۱۷ دیداری با رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده آمریکا، دونالد ترامپ داشت و در برج ترامپ با او در مورد ایجاد پنج میلیون شغل در این کشور مذاکره کرد.او اکنون به‌جز گروه علی‌بابا در شرکت‌های متعددی به‌عنوان عضو هیات‌مدیره فعالیت می‌کند. برخی از این شرکت‌ها در مسیر کمک‌های انسان‌دوستانه و فعالیت‌های خیریه عمل می‌کنند. از بزرگ‌ترین شرکت‌هایی که ما عضو آنها است می‌توان «سافت‌بانک» ژاپن و شرکت رسانه‌ای «هوای برادرز» در چین را نام برد.در سال ۲۰۰۹، نشریه تایمز جک ما را به‌عنوان یکی از ۱۰۰ فرد قدرتمند جهان معرفی کرد. در سال ۲۰۱۴، نام او بار دیگر در این فهرست جای گرفت. در سال ۲۰۱۰، وب‌سایت فوربز ما را به‌عنوان یکی از قهرمانان بشردوست انتخاب کرد. دلیل این انتخاب، فعالیت‌های جدی موسس علی‌بابا در مبارزه با فقر بود.دانشگاه علوم و فناوری هنگ‌کنگ در سال ۲۰۱۳، یک دکترای افتخاری به جک ما اهدا کرد. دانشگاه دلاساله در مانیل فیلیپین نیز در سال ۲۰۱۷ به او دکترای افتخاری اهدا کرد.
علی‌بابا؛ غول جهانی تجارت الکترونیک
گروه علی‌بابا یک مجموعه چینی چند‌ملیتی است که در حوزه تجارت الکترونیک، خرده فروشی، اینترنت و فناوری فعالیت می‌کند. این شرکت که در آوریل ۱۹۹۹ توسط جک ما بنیان‌گذاری شد، هم اکنون در حوزه تجارت الکترونیک مشتری به مشتری (C۲C )، کسبوکار به مشتری (B۲C) و کسبوکار به کسبوکار (B۲B) از طریق درگاه‌های اینترنتی و همچنین خدمات پرداخت الکترونیک و موتورهای جست‌وجوگر خرید فعال است. این شرکت دارای طیف متنوعی از کسب‌و‌کارها در سرتاسر جهان است که از سوی نشریه فورچون نیز یکی از تحسین‌برانگیزترین شرکت‌های جهان لقب گرفت. در زمان عرضه اولیه سهام علی‌بابا در بازار نیویورک به ارزش ۲۵ میلیارد دلار که بالاترین میزان در تاریخ محسوب می‌شود، «ارزش بازار» علی‌بابا برابر ۲۳۱ میلیارد دلار بود. تا دسامبر ۲۰۱۸ این میزان به ۳۵۲ میلیارد دلار رسید. و اکنون یکی از ۱۰ شرکت با ارزش و بزرگ جهان نام‌دارد. در سال ۲۰۱۸ علی‌بابا نهمین برند با ارزش جهان لقب گرفت. علی‌بابا همچنین بزرگ‌ترین خرده‌فروش و فعال عرصه تجارت الکترونیک، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری و اینترنت و از برجسته‌ترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری جهان است. فروش و سود آنلاین علی‌بابا از سال ۲۰۱۵ به تنهایی از تمامی رقبای آمریکایی خود نظیر وال‌مارت، آمازون و ای‌بی درمجموع بیشتر است. علی‌بابا پس از سه شرکت اپل، گوگل و مایکروسافت در جایگاه چهارمین شرکت برتر فناوری جهان قرار دارد. در سال ۲۰۱۸ درآمد خالص سالانه این‌گروه ۹/ ۷ میلیارد دلار و دارایی‌های آن بالغ بر ۱۱۴ میلیارد دلار بود. این گروه در مجموع و تا مارس ۲۰۱۸ دارای ۶۶ هزار و ۴۲۱ کارمند بوده است.
پنج رمز موفقیت
بسیاری تصور می‌کنند که افراد ثروتمند و موفق ابرانسان‌هایی بوده‌اند که ویژگی‌های فراطبیعی داشته‌اند. به همین دلیل است زمانی که درمورد افرادی می‌شنویم که زندگی بسیار معمولی و خانواده فقیری داشته‌اند یا به‌رغم نداشتن سابقه آکادمیک به موفقیت‌های چشمگیر و ثروت هنگفت دست می‌یابند، حیرت ما را درپی دارد. داستان جک ما به‌نوعی رسیدن از فرش به عرش است. اما به‌گفته خودش هر میزان نیز که او قله‌های جدیدی از موفقیت را فتح کرد همواره به گذشته و بنیاد موفقیت‌های امروزی خود توجه کرده است. ما در طول این مسیر همواره چند نکته اساسی را از یاد نبرده است که در ادامه این متن بررسی می‌شوند.
آغاز کوچک و نتیجه بزرگ
جک ما که فعالیت خود را از یک آپارتمان بسیار کوچک آغاز کرد شرکت خود را با چنگ و دندان و با سرمایه بسیار اندک بنا نهاد. ما می‌گوید: «کارکنان شرکت علی‌بابا در طول چند سال از ۱۸ نفر به ۳۰ هزار نفر رسیدند. در آن زمان من با کارکنان خود در مورد تجارت الکترونیک صحبت کردم و اینکه چرا کسب‌و‌کارهای کوچک می‌توانند در این زمینه فعالیت کنند.» او در زمان تاسیس علی‌بابا خطاب به کارکنانش گفت که در طول زمان مردم مانند استفاده از برق، به تجارت الکترونیک نیز عادت می‌کنند. او پیش‌بینی می‌کرد که مردم در سال‌های آتی زمان پیاده‌روی در خیابان‌ها را ندارند و از این‌رو تجارت الکترونیک میتواند بسیار مفید باشد.
تسلیم نشو
هیچ کارآفرین دیگری مانند جک ما طعم شکست را نچشیده است. او پیش از آنکه به یک میلیاردر تبدیل شود، یک فرد چینی معمولی بود که در مسیر زندگی خود با شکست‌های متوالی و متعددی برای یافتن شغل مواجه شد. وی برای رسیدن به سه دانشگاه از جمله هاروارد تلاش کرد اما موفق نشد. ما می‌گوید: «در سال ۲۰۰۱ ما تلاش کردیم تا مبلغ ۵ میلیون دلار را از سوی سرمایه‌داران آمریکایی برای راه‌اندازی کسبوکار دریافت کنیم که البته پیشنهادمان رد شد. در سه سال نخست راه‌اندازی علی‌بابا درآمد این وب‌سایت نزدیک به صفر بود.» وی ادامه می‌دهد: «من برای مشاغل متفاوتی درخواست دادم و ۳۰ مرتبه شکست خوردم. من برای هاروارد ۱۰ مرتبه درخواست دادم اما در تمامی موارد رد شدم.» اما این شکست‌ها به جک ما چه درسی داد؟ او می‌گوید: «ما باید به شکست عادت کنیم؛ چراکه تا آن اندازه ویژگی‌های خاص نداریم.» زمانی که او تصمیم به راه‌اندازی علی‌بابا گرفت بسیاری از اطرافیان جک به وی هشدار دادند که این وب‌سایت شانسی در برابر غول‌های فناوری مانند آمازون، ئی‌بی و گوگل نخواهد داشت. اما آیا او در برابر این منفی‌بافان تسلیم شد؟ ما می‌گوید: «در آن زمان بسیاری واکنش‌های منفی نشان دادند مبنی‌بر اینکه گوگل و ای‌بی بهتر هستند اما این ما بودیم که از همه بهتر بودیم.»
ارزش نهادن به مشتری و کسبوکار
ما در رابطه با میلیارد‌ها دلاری که از سراسر جهان برای سرمایه‌گذاری در علی بابا روانه می‌شود می‌گوید: «این در واقع اعتماد جهانی به علی‌بابا را نشان می‌دهد، آنها (سرمایه‌گذاران) از ما می‌خواهند تا عملکرد خود را بهبود ببخشیم و به افراد بیشتری کمک کنیم. این پول متعلق به شما نیست، بلکه در واقع اعتماد جامعه و شهروندانی است که باور دارند شما می‌توانید پول‌ها را بهتر از دولت مدیریت کنید.» وی تاکید می‌کند که ایجاد سیستم اعتماد برای جهان و چین بسیار ضروری و ارزشمند است. جک ما معتقد است به‌دلیل آنکه مردم به تجارت با افراد واقعی و رو‌دررو عادت ورزیده‌اند ایجاد اعتماد برای جذب آنها به تجارت آنلاین بسیار اهمیت دارد، درواقع برای تجارت الکترونیک مهم‌ترین ویژگی جلب اعتماد است.
غلبه بر موانع
او در رابطه با موانعی که در مسیر ایجاد درگاه‌های پرداخت اینترنتی داشته است می‌گوید: «پیش از آنکه علی‌بابا راه‌اندازی شود، موانع مالی و قانونی بسیاری پیش‌روی ما بود اما اگر من این کار را به سرانجام نمی‌رساندم کسبوکار تجارت الکترونیک نابود می‌شد. اکنون میلیون‌ها کسبوکار کوچک از علی‌بابا برای فروش محصولات خود استفاده می‌کنند و مشتری‌ها نیز اقلام مورد نیازشان را از این وب‌سایت می‌خرند. آنها می‌توانند در یک شب برفی موارد مورد نیازشان را از طریق تلفن همراه خود خریداری کنند.»
با انگیزه و استوار باش
ما در این‌باره معتقد است زمانی که فردی به شما پاسخ منفی می‌دهد، این تنها آغاز راه است. اگر از انجام کار خود منصرف شوید پس هیچ‌چیز ممکن نیست؛ اما اگر به تلاش خود ادامه دهید حداقل امید را از خود دریغ نکرده‌اید. آیا روزهای تاریک برای جک ما نیز رقم خورده است؟ او پاسخ می‌دهد: «من به تماشای فیلم‌های الهام‌بخش علاقه فراوانی داشتم. فیلم فارست گامپ بسیار مورد علاقه‌ام بود چرا که شخصیت آن هرگز تسلیم نمی‌شد.» او به کارآفرینان دیگر می‌گوید: «به کاری که آغاز کرده‌اید ایمان داشته باشید و به رغم نظرات مثبت یا منفی اطرافیان، به آن عشق بورزید.»
پوریا فیروزنژاد
