ارزیابی اعراب از عصر ترامپ
* ستون‌نویس روزنامه واشنگتن پست
انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا برای خاورمیانه به چه معنی است؟ هفته گذشته گروهی از وزرای خارجه برجسته و کارشناسان سیاسی در ابوظبی جمع شدند تا معانی این انتخاب را برای بی‌ثبات‌ترین منطقه جهان بررسی کنند.
این نشست با عنوان اجلاس «صیر بنی یاس»، هر ساله به میزبانی شیخ عبدالله بن زاید، وزیر امور خارجه امارات متحده عربی، برگزار می‌شود. در نشست هفته گذشته، نمایندگان تقریبا همه کشورهای عربی، ایالات‌متحده، اروپا، روسیه، چین و سازمان ملل حضور داشتند. اما به دلیل غیرعلنی بودن این نشست، سخنان بیان‌شده در آن بدون ذکر نام افراد آورده می‌شود.
کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس که از بسیاری از جنبه‌های سیاست‌های خاورمیانه‌ای اوباما ناراضی بودند، از نفس تغییر رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده استقبال کرده‌اند. اما با توجه به این مساله که اطمینان اندکی در مورد موضع‌گیری‌های ترامپ وجود دارد، حتی کسانی که از او حمایت می‌کنند هشدار می‌دهند که: «هیچ کس نمی‌داند او چه موضعی دارد.» با توجه به سوابق پراکنده ترامپ، بسیاری از کارشناسان شرکت‌کننده در این نشست، بر ویژگی‌های آشکار شخصیتی او تمرکز کردند. برخی معتقد بودند ترامپ مردی خودبین است. بنابراین باید چاپلوسی او را کرد، همان‌طوری که بسیاری از رهبران جهان از هشت نوامبر تاکنون در تماس‌هایی که با ترامپ داشته‌اند، تملق او را گفته‌اند. برخی دیگر معتقد بودند ترامپ مردی بی‌ثبات و دمدمی مزاج است، پس نباید او را در تنگنا قرار داد. برخی براین باور بودند که او معامله‌گر است، پس باید به دنبال معامله‌هایی بود که منافع منطقه را تامین کنند. گرچه امارات، نماد و سمبل جهانی شدن است، اما در این نشست، اظهارات ترامپ علیه تجارت جهانی چندان مورد توجه قرار نگرفت. همچنین شرکت‌کنندگان در این نشست سخنان او را علیه مسلمانان تقبیح نکردند. یکی از شرکت‌کنندگان مدعی شد که ترامپ ضد شیعه خواهد بود، همان طور که اوباما ضد سنی بود. شاید در این دولت-شهر تجاری، افراد تصور می‌کنند که ترامپ حتی اگر بخواهد نمی‌تواند حرکت تجارت جهانی متنوع و چندفرهنگی را متوقف کند؛ زیرا توسعه تجارت جهانی به سرعت در جریان است.
در نشست صیر بنی یاس دو موضوع درباره ترامپ در مرکز توجه قرار داشت؛ اولین مساله، توافق هسته‌ای ایران بود. ترامپ در کارزار انتخاباتی خود گفته بود که این توافق را پاره خواهد کرد یا درباره مفاد آن دوباره مذاکره خواهد کرد. اما در این نشست تقریبا همه شرکت‌کنندگان متفق‌القول بودند که ترامپ باید این توافق را به‌عنوان یک توافق انجام شده بپذیرد و در عوض رفتارهای (به گفته آنان) سلطه‌جویانه ایران در منطقه را مهار کند. این اتفاق نظر، حتی منتقدان سرسخت توافق هسته‌ای را نیز شامل می‌شد. یکی از مقامات کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس در این باره گفت: «فقط کسی که می‌خواهد ما را به جهانی ناشناخته سوق دهد، این توافق را پاره خواهد کرد.» فرد دیگری پس از انتقاد شدید از شیوه مذاکرات هسته‌ای ایران گفت: «هیچ کس حقیقتا مخالف این توافق نیست.» بسیاری از شرکت‌کنندگان در این نشست ابراز امیدواری کردند که ترامپ در به چالش کشیدن تحرکات ایران جدی‌تر باشد. ترامپ در کارزار انتخاباتی خود گفته بود که اگر قایق‌های ایرانی برای ناو‌های آمریکایی مستقر در خلیج‌فارس مزاحمت ایجاد کنند، به آنها شلیک خواهد شد. این نوعی از اقدام ضدایرانی است که کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس خواهان آن هستند (حتی اگر کشتی‌های دیگر کشورها در خطر قرار بگیرد).
تمایل ترامپ به بررسی اتحاد با روسیه در سوریه دومین موضوع مهمی بود که در این نشست مورد بحث قرار گرفت. بسیاری از مقامات کشورهای عربی شرکت‌کننده در این نشست، از مخالفان بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، حمایت می‌کنند، بنابراین انتظار می‌رفت اتحاد ترامپ با مسکو مورد سرزنش قرار گیرد. اما در خاورمیانه، از «برنده» حمایت سیاسی می‌شود و این روزها به نظر می‌رسد که روسیه بازیگری قدرتمند در سوریه است. نماینده مخالفان سوری به‌طور تاثیرگذاری درباره هزینه‌های انسانی مداخله روسیه صحبت کرد و گفت سقوط حلب به معنی جنگ دائمی خواهد بود. نمایندگان روسیه نیز در این نشست سخنانی را بیان کردند. یکی از آنها گفت:«سیاست‌های مداخله‌جویانه هیلاری کلینتون می‌توانست ایالات‌متحده را به سمت یک درگیری بی‌پایان در سوریه سوق دهد. اکنون با ریاست‌جمهوری ترامپ دست‌کم از این مساله جلوگیری می‌شود.» آیا گفت‌وگوی آمریکا-روسیه که ایران، ترکیه، عربستان سعودی و دیگر بازیگران خاورمیانه را نیز در بر می‌گیرد، می‌تواند این منطقه را باثبات کند و به جنگ‌های داخلی پایان دهد؟ بسیاری از شرکت‌کنندگان در نشست «صیر بنی‌یاس» امکان این مساله را بررسی کردند. کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس خواستار هماهنگی کشورها، ازجمله پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل، به همراه قدرت‌های منطقه شدند. یکی از کارشناسان آمریکایی، «کنفرانس میانجی‌گری صلح مادرید در سال 1991»، پس از پایان جنگ سرد را یادآور شد. یک کارشناس روس نیز به کنگره وین در سال 1815 اشاره کرد که صلح را به اروپا آورد. همان‌طور که دون کورلئونه در فیلم «پدر خوانده»«پنج خانواده» را دور هم جمع کرد، ممکن است ترامپ و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، ایالات‌متحده، روسیه، ترکیه، ایران و عربستان سعودی را دور هم جمع کنند. اما کارشناسان حاضر در این نشست درباره شکل‌گیری کنفرانس «یالتا 2» و تلاش آمریکا-روسیه برای تعیین «حوزه‌های نفوذی» که منطقه را تجزیه خواهد کرد، هشدار دادند. در نشست «صیر بنی یاس» پاسخی برای این پرسش که زندگی در دنیای جدید ترامپ چگونه خواهد بود، وجود نداشت؛ اما همچنان سوال‌های فراوانی در این زمینه وجود دارد.
