رمزگشایی از توافق عربستان و عراق؛ آماده‌باش بغداد برای نظم جدید خاورمیانه/ پلن ریاض برای ایران چیست؟
به گزارش اقتصادنیوز، امواج میدیا با انتشار یادداشتی نوشت، عراق و عربستان سعودی توافقنامه همکاری نظامی‌جدیدی را امضا کرده‌اند که گامی بالقوه در فرایند همکاری دو بازیگر است. هدف یادداشت تفاهم (MOU) امضایی تقویت روابط دفاعی بین دو همسایه با تمرکز بر رسیدگی به چالش‌های امنیتی مشترک است. این توافق که در بحبوحه افزایش تنش‌های منطقه‌ای امضا شد، نشان دهنده تمایل بغداد به تعریف راه میانه، به ویژه در مورد ایران است. در حالی که جزئیات در مورد تفاهم نامه اندک است، ناظران می‌گویند که ممکن است این گام اولیه راهی باشد برای بازتعریف نقش عراق در امنیت منطقه. این تفاهم‌نامه پس از نشست 4 نوامبر در ریاض بین خالد بن سلمان آل سعود، وزیر دفاع عربستان و ثابت العباسی همتای عراقی‌اش اعلام شد.
چرایی نزدیکی ریاض به بغداد
امواج میدیا در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد، خبرگزاری رسمی عربستان سعودی گزارش داد که این توافق که با حضور هیئت‌های امنیتی «سطح عالی» امضا شد، «گامی‌رو به جلو» است. گفته می‌شود که مذاکرات دو وزیر دفاع حول محور «تقویت امنیت و ثبات منطقه‌ای» به‌ویژه در بحبوحه «تنش‌های منطقه‌ای جاری» متمرکز بوده است. وزیر عربستان سعودی همچنین در حساب ایکس (توئیتر سابق) نوشت که این توافق نامه زمینه را برای تقویت روابط دو کشور هموار می‌کند. گزارش‌های رسانه‌ای عراقی و عربستانی فقط به مفاد مودت برای "مانورهای نظامی‌مشترک" اشاره کرده‌اند. در این میان ناظران چنین توافقی را گامی محتاطانه برای حفظ ثبات می‌دانند آن هم در شرایطی که خاورمیانه در آتش می‌سوزد.
در شبکه‌های اجتماعی، کاربران عراقی در این باره اختلاف نظر دارند. برخی از کاربران از این توافق استقبال کردند و آن را برای تقویت امنیت و ثبات منطقه ضروری می‌دانند. با این همه گروهی دیگر منتقد این توافق بودند. در یکی از پست‌ها که ادبیاتی فرقه‌ای داشت، مدعی بود که همکاری واقعی میان ریاض و بغداد در شرایطی محقق می‌شود که ایران عراق را ترک کند.
روابط بین عراق و عربستان سعودی از زمان حمله صدام حسین، رهبر وقت عراق به کویت در سال‌های 1990-1991 تا حد زیادی تیره شده است. در دهه پس از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 تعامل دو بازیگر بهبود نیافت چرا که ریاض به واسطه نزدیکی ایران و عراق به تعامل با بغداد با تردید نگاه می‌کرد. تنش‌ها از سال 2017، زمانی که عادل الجبیر، وزیر امور خارجه وقت عربستان (2015-2018) از بغداد بازدید کرد -اولین دیدار یک مقام ارشد سعودی از دهه 1990-، کاهش یافت. روابط دیپلماتیک و تجاری عراق با پادشاهی از آن زمان به بعد تقویت شده است.
کنسولگری عربستان سعودی در سال 2019 در بصره افتتاح و راه برای توافق‌های بیشتر در سال‌های بعد هموار شد. از همین رو زمینه برای بازگشایی گذرگاه مرزی عرعر، افزایش پیوسته تجارت دوجانبه و گسترش همکاری در زمینه زیرساخت‌های انرژی هموار شد.
میدانی برای مانور عراق
از منظری دیگر، نزدیکی ایران و عربستان سعودی - که تا حدی نتیجه دو سال میانجیگری عراق است - علیرغم افزایش ناامنی منطقه‌ای ناشی از جنگ غزه است، ظاهراً به نزدیکی دو بازیگر کمک کرده است. برای عراق، تفاهم‌نامه دفاعی با عربستان سعودی نشان دهنده فرصتی برای تنوع بخشیدن به مشارکت‌های امنیتی فراتر از متحدان سنتی مانند ایران است. به طور مشخص، گروه‌های حامی ایران در عراق ظاهراً در مورد توافق اخیر سکوت کرده‌اند. ناظران می‌گویند شاید این سکوت به معنای رضایت آنها از تنوع بخشیدن به روابط عراق باشد تا در شرایط پرتنش حاکم بر خاورمیانه عراق بتواند به واسطه پادشاهی‌های خلیج فارس بستر را برای تنش زدایی هموار سازد. از منظر عربستان سعودی، تفاهم‌نامه به وضوح با استراتژی دفاعی گسترده‌تر این بازیگر تحت چشم انداز 2030 مطابقت دارد. هدف این استراتژی کاهش وابستگی ریاض به حمایت نظامی غرب و در عین حال تقویت اتحادهای منطقه‌ای و بومی‌سازی تولید تسلیحات است.
به ادعای امواج میدیا، در حالی که ایران احتمالا از توافق فوق استقبال خواهد کرد، چرا که چنین توافقی زمینه را برای نزدیکی کشورهای منطقه و ادغام عراق در اقتصاد سیاسی خاورمیانه هموار خواهد کرد. با این حال تردیدی وجود ندارد که تهران از نزدیک بر چگونگی این مشارکت جدید نظارت خواهد کرد. با نگاهی به آینده، تفاهم‌نامه می‌تواند راه را برای همکاری عمیق‌تر بین عراق و کشورهای عربی خلیج فارس در بخش‌های مختلف فراتر از مسائل دفاعی هموار کند. این‌ها می‌تواند شامل مشارکت اقتصادی و پروژه‌های زیرساختی مشترک باشد. اگر دولت تحت رهبری محمد شیاع السودانی، نخست وزیر، بتواند فشارهای داخلی و پویایی‌های منطقه‌ای مربوط به تعامل با پادشاهی را با موفقیت پشت سر بگذارد، ممکن است هدف ظاهری او از تاکید بر خودمختاری عراق محقق شود.
