تاخت‌های نرخ ارز و سود

اصطلاح ابزار مشتقه بازارهای ارزی و پولی از اواخر دهه 80 میلادی مورد استفاده قرار گرفت. البته قبل از آن ابزارهایی نظیر خط ترازنامه، محصولات مالی، ابزارهای مدیریت ریسک و مهندسی مالی استفاده می‌شد . شاید از نخستین روزهایی که بشر تغییرات رابطه ارزشی با برابری کالاها در قبال یک دیگر را مشاهده کرد متوجه تاثیرات ناشی از ریسک بازار بر ارزش دارایی های خود شده بود .

با خلق پول و تحولات بعدی در جنبه های اقتصادی ، حتی افراد عادی به فکر مهار این زیان احتمالی افتادند زیرا در طول زمان ، بر حجم و عمق بازار افزوده می شد و تغییرات سریع عرضه و تقاضا به ویژه به واسطه عملیات سفته بازی بیش تر جلوه می کرد.

در نتیجه مشتریان نهایی کالاها بیش تر از نوسانات قیمت متاثر می‌شدند. ابزارهای مشتقه که از بازارهای پایه ای شامل کالا، انرژی، ارز، پول و سرمایه مشتق شده اند تمامی اصطلاحات قبلی را در بر می گیرند .

بسیاری از معاملات مربوط به ابزارهای مشتقه از لحاظ مبلغ و سررسید تسویه ثابت بوده و در بورس های مربوطه (کالا ,انرژی,ارز)انجام می پذیرند که سالها به شیوه اعلام قیمت در صحن بازار انجام می گرفت . از سال 1998 این شیوه جای خود را به اعلام قیمت بر روی صفحات مانیتور داد.

در عین حال برخی از بورس های قدیمی با هم ادغام شده مثل "یورکس " (سوئیس و آلمان )گلوبکس ( فرانسه,سنگاپور, برزیل ,مونترال )و شیکاگوکه یک سامانه معاملاتی مشترک رایانه ای طراحی کرده اند . طراحی و فروش محصولات خارج از بورس با هدف رفع نیاز خاص مشتریان است بر خلاف ابزارهای معامله شده در بورس ها، معاملات اخیر از لحاظ مبلغ ارزش ,سررسید تسویه و نرخ مرجع ,خاص مشتری مربوطه طراحی و انجام می پذیرد.

سرمایه گذاران و متخصصان فن در امر سرمایه گذاری به دنبال سرمایه گذاری با حداقل ریسک در بازار و یا کاهش و انتقال آن هستند تا بتوانند به حد قابل قبولی از سود دهی دست یابند.

انواع ابزار مشتقه
قرارداد سلف، قرارداد فوروارد، قرارداد استصناع و قرارداد آتی است.

یکی دیگر از اوراق مشتقه ، تاخت نام دارد که مدیران ارشد اجرایی بسیاری از آن برای انتشار و مدیریت بدهی شرکت استفاده می کنند . تاخت ، قراردادی است که بین دو طرف در خصوص جریانات نقدی آتی منعقد می شود و هر کدام از طرفین ، متعهد می شوند که جریان نقدی دیگری را دریافت یا پرداخت کنند . ارزش بازاری تاخت در هر زمان برابر تفاوت ارزش جریانات نقدی مورد مبادله است . تاخت نرخ ارز ، تعهد مبادلهء بدهی ها به ارزهای مختلف است . در حالی که تاخت نرخ سود ، مبادله ء نرخ سود ثابت با نرخ سود شناور است . قراردادهای تاخت در صورت های مالی شرکت ها اعمال نمی شوند ، به همین خاطر قرض دهندگان نسبت به وجود تاخت بی اطلاع اند . تاخت ها آن قدر فراگیر شده اند که نوع استاندارد آن ها به وسیله ء تلفن مبادله می شوند . یعنی دقیقاً همان روشی که برای خرید و فروش سهام و اوراق قرضه وجود دارد . اگر شرکت شما یک بدهی ده ساله به پوند انگلیس داشته باشد و بخواهد آن را با دلار تاخت کند با یک تلفن به دلالان قرارداد تاخت می توان این کار را انجام داد .

تاخت در نگاه اول ، یک معجزهء نا آشنا به نظر می رسد ، ولی مفهوم آن بسیار ابتدایی است . هر زمانی که شخصی چیزی را داشت که دیگری به آن نیاز دارد و شخص دوم نیز به همین ترتیب ، تاخت می تواند صورت گیرد که در این صورت ، این مبادله برای هر طرف سودمند است . تاخت همانند یک تجارت است که موارد مبادله ، نرخ بهرهء آتی و اصل پول است . در حالی که تاخت هایی مانند تاخت های دارایی ، متضمن حق دریافت وجوه آتی است ، بیشتر تاخت های بدهی از نوع تعهد به پرداخت آتی است.

تجارب ، از ارزشمندی قراردادهای تاخت حکایت دارند . این امر حداقل دو دلیل دارد . نخست ، تاخت به حل مشکل اساسی بسیاری از شرکتها یعنی افزایش سرمایه کمک می کند . قبل از اینکه تاخت به وجود آید ، تصمیم شرکت درباره ء نوع بدهی اغلب به مصالحه ء بین اینکه شرکت به چه چیزی نیاز دارد و سرمایه گذاران تمایل دارند تا چه چیز بخرند بستگی داشت . یک ناشر ممکن است نیازمند انتشار اوراق با نرخ ثابت به پوند انگلیس باشد ، حال انکه خواستهء سرمایه گذاران او را مجبور به انتشار اوراق قرضه با نرخ شناور به دلار کانادا کند ؛ این امر می تواند مشکل ساز باشد . ولی با قرارداد تاخت شرکت می تواند هم کیک خودش را داشته باشد و هم آن یکی را بخورد . او می تواند اوراق قرضه با نرخ شناور به دلار کانادا منتشر کند و سپس آن را با یک بدهی با نرخ ثابت به پوند انگلیس تاخت کند . در حقیقت ، تاخت ناشر را قادر می سازد تا نیازهای شرکت را از نیازهای سرمایه گذاران جدا کند . از این رو تصمیم انتشار را خیلی سهل کرده و هزینهء اضافی بابت آن پرداخت نمی شود .

مزیت دوم تاخت این است که یک ابزار مناسب برای مدیریت ریسک ارز و نرخ سود است . آیا نگران پوند انگلیس هستید که قدرتمند شده و حجم دلار پرداختی بابت پوند انگلیس افزایش یابد ؟ مشکلی نیست ؛ پوند را با دلار تاخت کنید . نگران این مسئله هستید که نرخ بهره افول کند و هزینه ء شرکت شما افزایش یابد ؟ همان قضیه ء برش کیک است ؛ بدهی را با نرخ شناور تاخت کنید و ببینید که هزینه های قرض با نرخ بهره فوق کاهش می یابد .

*تحلیلگر اقتصادی