شوک سنگین به خودروسازان ایران

با توجه به صورت‌های مالی موردنظر، زیان انباشته سه خودروساز بزرگ کشور در پایان شهریور امسال در مجموع به بیش از ۷۹هزار و ۱۱۰میلیارد تومان رسیده است. در مقایسه با ۳۱ شهریور سال گذشته که زیان انباشته خودروسازان به بالای ۶۰هزار میلیارد تومان رسیده بود، آنها حدودا ۲۹درصد رشد زیان انباشته را تجربه کرده‌اند. این زیان البته تنها متعلق به خود ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو است و با اضافه شدن شرکت‌های زیرمجموعه، زیان انباشته تلفیقی عددی بیش از ۷۹هزار و ۱۱۰میلیارد تومان خواهد بود. اتفاقا همین چند روز پیش رئیس انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی اعلام کرد زیان انباشته خودروسازان به بالای ۱۲۰هزار میلیارد تومان رسیده است. تفاوت این عدد با رقم به‌‌دست‌آمده از صورت‌های مالی شش‌ماهه ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو به این دلیل است که در این صورت‌ها زیان شرکت‌های زیرمجموعه محاسبه نشده است. بنابراین اینکه گفته می‌شود خودروسازان بزرگ بالغ بر ۱۲۰هزار میلیارد تومان زیان انباشته دارند، بیراه نیست و زیان خود این شرکت‌ها و زیرمجموعه‌هایشان را با هم شامل می‌شود.

با وجود رشد زیان انباشته خودروسازان بزرگ، اما زیان‌دهی آنها در دوره شش‌ماهه نخست امسال و نسبت به نیمه ابتدایی سال گذشته افت کرده است. طبق آمار، زیان دوره شش‌ماهه امسال ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو در مجموع به بالای پنج‌هزار و ۳۵۰میلیارد تومان رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت ۳۴درصدی را تجربه کرده است. در بین این سه شرکت، ایران‌خودرو و سایپا با کاهش زیان در دوره شش‌ماهه امسال مواجه شده‌اند اما ضرر پارس‌خودرو بالا رفته است. به نظر می‌رسد افت زیان‌دهی دو خودروساز بزرگ کشور در نیمه نخست امسال و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، علاوه بر اینکه با مسائلی مانند حذف یا کاهش تولید محصولات زیان‌ده و همچنین اعمال افزایش قیمت کارخانه‌ای محصولات در ارتباط است، به اقدامات آنها مبنی بر جبران زیان ناشی از قیمت‌گذاری دستوری توسط دولت نیز مربوط می‌شود.

در این مورد اتفاقا ایران‌خودرو در اطلاعیه‌ای  پاسخ پرسش سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر دلایل تغییر سودآوری نسبت به دوره مشابه سال قبل و جبران زیان ناشی از اعمال قیمت‌های دستوری را اعلام کرده است. طبق قانون، دولت در صورت تعیین قیمت دستوری برای کالاهای مختلف از جمله خودرو، باید ما‌به‌التفاوت آن را با قیمت عادله، برای تولیدکننده جبران کند. در این مورد البته دو تفسیر وجود دارد؛ یکی اینکه مابه‌التفاوت موردنظر از اختلاف قیمت تمام‌شده تولید خودرو با قیمت دستوری به دست می‌آید و دیگری آنکه منظور از این ما‌به‌التفاوت، اختلاف بین قیمت دستوری و قیمت بازار است. اتفاقی که در صورت‌های مالی شش‌ ماه نخست امسال خودروسازان رخ داده این است که آنها ما‌به‌التفاوت قیمت دستوری و هزینه تولید محصولات را محاسبه و از زیان خود جدا کرده و به پای دولت نوشته‌اند.

از همین رو روند سودآوری آنها نسبت به صورت‌های مالی نیمه نخست سال گذشته تغییر کرده و خودروسازان گام نخست را در جبران قیمت‌گذاری دستوری محصولاتشان برداشته‌اند. این موضوع البته فعلا روی کاغذ اتفاق افتاده و طبعا تا وقتی عملیاتی نشود، نمی‌توان گفت سرعت زیاندهی خودروسازان در عمل کاهش قابل‌توجهی پیدا کرده است. به عبارت بهتر، اتفاقی که در حال حاضر رخ داده، محاسبه سهم دولت از زیاندهی خودروسازان است، اما اینکه دولت حاضر به جبران آن به هر نحوی شود یا نه، مساله دیگری است. به اعتقاد کارشناسان، دولت می‌تواند سهم خود را از طریق تزریق مبلغ زیان به خودروسازان جبران کند یا به‌نوعی تهاتر کرده و تخفیف‌ها و معافیت‌های مالی برای آنها در نظر بگیرد.

نکته دیگری که کارشناسان به آن اشاره می‌کنند، نحوه محاسبه ما‌به‌التفاوت قیمت خودرو برای تعیین سهم دولت است. خودروسازان در محاسبه اخیر، قیمت تمام‌شده محصولاتشان را با قیمت دستوری مقایسه کرده‌اند. این در حالی است که به اعتقاد برخی از کارشناسان، چون در متن قانون عبارت «قیمت عادله» قید شده، خودروسازان برای تعیین سهم دولت (بابت جبران) باید تفاوت بین قیمت دستوری و قیمت بازار را حساب کنند. با توجه به اینکه فاصله زیادی بین قیمت دستوری و قیمت بازار خودروها وجود دارد، اگر ملاک محاسبه نرخ بازار باشد، رقم ناشی از ما‌به‌التفاوت به عنوان سهم دولت برای جبران زیان‌دهی خودروسازان، بسیار بالاتر از عددی که اکنون به دست آمده، خواهد بود.

زیان خودروسازان از ماه تا ثانیه

اما نگاهی بیندازیم به جزئیات زیاندهی خودروسازان در شش ماه ابتدایی امسال تا مشخص شود آنها طی بازه زمانی موردنظر در هر فصل، ماه، هفته، روز، ساعت، دقیقه و ثانیه چقدر زیان داده‌اند. طبق آنچه در صورت‌های مالی خودروسازان آمده، ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو در مجموع طی شش ماه نخست امسال کمی بیش از پنج‌هزار و ۳۵۰میلیارد تومان زیان کرده‌اند. طبق صورت‌های مالی پارس‌خودرو، سه‌هزار و ۱۰۰میلیارد تومان از کل زیان نیمه نخست امسال خودروسازان بزرگ، متعلق به این شرکت است. با این حساب پارس‌خودرو بیشترین زیان را در بین غول‌های جاده‌مخصوص داشته که با توجه به تیراژ بسیار پایین‌تر این شرکت، منطقی نیست. از همین رو احتمال می‌رود در محاسبه زیان اشتباه صورت گرفته باشد یا اینکه پارس‌خودرو برعکس ایران‌خودرو و احتمالا سایپا، مابه‌التفاوت قیمت دستوری و قیمت تمام‌شده محصولات را به عنوان سهم دولت، از زیان خود تفکیک نکرده است.

به‌هر‌حال، در این گزارش عددی را که در صورت‌های مالی خودروسازان از جمله پارس خودرو قید شده ملاک قرار می‌دهیم. با ملاک قرار دادن این عدد، سه خودروساز بزرگ کشور در مجموع طی هر فصل از نیم‌سال نخست، دوهزار و ۶۷۵میلیارد تومان زیان کرده‌اند. این در شرایطی است که زیان آنها در هر ماه بیش از ۸۹۰میلیارد تومان بوده است. با در نظر گرفتن ۵۲ هفته سال، خودروسازان بزرگ کشور در هر ماه از نیمه نخست امسال هفته‌ای حدودا ۲۰۲میلیارد تومان زیان به ثبت رسانده‌اند. همچنین زیان آنها در هر روز طی شش ماه ابتدایی امسال حدود ۲۹میلیارد تومان بوده است. اگر ملاک محاسبه را «ساعت» در نظر بگیریم، ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو در مجموع طی هر ساعت از نیمه نخست امسال ساعتی یک‌میلیارد و ۲۰۰‌میلیون تومان ضرر کرده‌اند. همچنین میزان زیان آنها در هر دقیقه طی نیمه نخست امسال نزدیک به ۲۰میلیون تومان محاسبه شده است. در نهایت اینکه غول‌های جاده‌مخصوص طی نیمه ابتدایی سال جاری، در هر ثانیه حدود ۳۳۳هزار تومان زیان دیده‌اند.

اما در حالت تفکیکی و طبق صورت‌های مالی ایران‌خودرو، بزرگ‌ترین خودروساز ایران در سال گذشته بالغ بر ۳۹۵میلیارد تومان زیان دیده است. این رقم البته با توجه به تفکیک سهم دولت و تنها روی کاغذ محاسبه شده، حال آنکه اگر این سهم جدا نمی‌شد، رقم بسیار بالاتری به عنوان زیان شش ماه در کارنامه ایران‌خودرو به ثبت می‌رسید. در حال حاضر نیز این تفکیک تنها روی کاغذ انجام شده و دولت پولی به ایران‌خودرو بابت جبران زیاندهی نداده، بنابراین عدد ملاک محاسبه در این گزارش، عدد موردنظر ایران‌خودرو روی کاغذ و در واقع غیرعملیاتی است. با توجه به اینکه کل زیان سه خودروساز بزرگ کشور در شش ماه ابتدایی امسال و روی کاغذ بالغ بر پنج‌هزار و ۳۵۰میلیارد تومان بوده، سهم ایران‌خودرو از کل ضرر موردنظر، حدود ۵/ ۷درصد به دست می‌آید.

اگر زیان ایران‌خودرو را گرد کرده و ۴۰۰میلیارد تومان در نظر بگیریم، این شرکت در هر فصل از نیمه نخست امسال ۲۰۰میلیارد تومان زیان دیده است. زیان ایران‌خودرو در هر ماه از نیمسال ۱۴۰۱ نیز نزدیک به ۶۶میلیارد تومان محاسبه شده است. با ملاک قرار دادن «هفته» اما زیان هفتگی ایران‌خودرویی‌ها در نیمه ابتدایی سال جاری، ۱۵میلیارد تومان بوده است. آبی‌های جاده‌مخصوص همچنین طی بازه زمانی تحت بررسی در هر روز نزدیک به دو‌میلیارد و ۱۵۰‌میلیون تومان زیان به ثبت رسانده‌اند. میزان زیان بزرگ‌ترین خودروساز ایران طی هر ساعت از نیمه نخست امسال نیز حدودا ۹۰میلیون تومان بوده است. این شرکت در هر دقیقه از بازه زمانی تحت بررسی نیز حدودا یک‌میلیون و ۵۰۰هزار تومان ضرر کرده است. همچنین میزان زیان ایران‌خودرو در هر ثانیه از نیمه نخست امسال نیز حدود ۲۵هزار تومان محاسبه شده است.

از ایران‌خودرو بگذریم و ‌سراغ سایپا برویم؛ دومین خودروساز بزرگ ایران که بالغ بر هزار و ۸۵۰میلیارد تومان زیان در نیمه ابتدایی سال گذشته ثبت کرده است. با توجه به زیان ثبت‌شده، سایپا در هر فصل از سال گذشته حدود ۹۲۵میلیارد تومان زیان دیده است. سایپا در هر ماه از بازه زمانی تحت بررسی نیز بیش از ۳۰۸میلیارد تومان زیان دیده است. با ملاک قرار دادن «هفته» اما زیان هفتگی دومین خودروساز بزرگ ایران در نیمه ابتدایی امسال بالغ بر ۶۹میلیارد تومان بوده است. نارنجی‌های جاده‌مخصوص همچنین طی بازه زمانی تحت بررسی در هر روز نزدیک به  ۱۰میلیارد تومان زیان به ثبت رسانده‌اند. میزان زیان سایپا طی هر ساعت از سال گذشته نیز حدودا ۴۱۵میلیون تومان بوده است. این شرکت در هر دقیقه از نیمه نخست امسال نیز حدود هفت‌میلیون تومان زیان دیده است. در نهایت اینکه میزان ضرردهی خودروساز دوم ایران در هر ثانیه از نیمه نخست امسال نیز ۱۱۵هزار تومان محاسبه شده است.

اما به پارس‌خودرو برویم و ببینیم سومین خودروساز بزرگ ایران در نیمه ابتدایی امسال طی هر فصل، ماه، هفته، روز، ساعت، دقیقه و ثانیه چه مقدار زیان دیده است. طبق صورت‌های مالی پارس‌خودرو، سومین خودروساز بزرگ ایران در نیمه نخست امسال بالغ بر سه‌هزار و ۱۰۰میلیارد تومان زیان دیده است. با این حساب این شرکت در هر فصل از سال گذشته حدود هزار و ۵۵۰میلیارد تومان زیان دیده است.

زیان پارس‌خودرو در هر ماه از نیمسال نخست ۱۴۰۱ نیز بیش از ۵۱۶میلیارد تومان محاسبه شده است. با ملاک قرار دادن «هفته»، زیان هفتگی پارس‌خودرویی‌ها در نیمه نخست امسال  ۱۱۷میلیارد تومان بوده است. پارس‌خودرویی‌ها همچنین طی نیمه ابتدایی امسال در هر روز نزدیک به ۱۷میلیارد تومان زیان به ثبت رسانده‌اند. میزان زیان سومین خودروساز بزرگ ایران طی هر ساعت از سال گذشته نیز بالغ بر ۶۹۵میلیون تومان بوده است. این شرکت در هر دقیقه از نیمه نخست سال جاری بیش از ۱۱میلیون و ۸۰۰هزار تومان زیان دیده است. در نهایت اینکه میزان ضرردهی پارس‌خودرو در هر ثانیه از نیمه ابتدایی امسال نیز  ۱۹۶هزارتومان محاسبه شده است.