پشت پرده «پول پاشی» بی سابقه بانک مرکزی در بازار شبانه

به گزارش اقتصادنیوز، آمارهای رسمی نشان می دهد که نرخ بهره بین بانکی علیرغم کاهش جزئی، همچنان بالا بوده و فاصله آن تا سقف کریدور سود، کم است. از طرف دیگر میزان پول پاشی بانک مرکزی در بازار شبانه در هفته اخیر رکورد چند ساله را شکسته است.

استقراض بانک ها از بانک مرکزی در سطح بالا

باوجود آن که در بازار شبانه تزریق پول در بانک ها با بالاترین نرخ سود انجام می شود اما همچنان استقراض بانک ها از بانک مرکزی در سطح بالایی قرار گرفته است. این اقدام در نتیجه یک داستان تکراری ست؛ کسری منابع بانک ها. 

کسری بی سابقه نقدینگی در بانک ها و بی توجهی بانک مرکزی

منظور از بازار بین‌بانکی یا بازارشبانه، بازاری است که در آن بانک‌هایی که در دوره های مالی کوتاه مدت روزانه یا هفتگی کسری منابع دارند از بانک‌های دارای منابع مازاد یا بانک مرکزی، براساس یک نرخ مشخص استقراض می‌کنند. نرخ سود در این معاملات در بازه 17 تا 22 درصد قرار دارد. دو کف و سقفی که در اختیار بانک مرکزی است ودر صورتی که بانکی نتواند با نرخ های پایین تری از سایر بانک ها استقراض کند می تواند با این نرخ از بانک مرکزی استقراض کند .به عبارتی دیگر، بالاترین نرخ سود بده بستان دراین معاملات متعلق به بانک مرکزی است.

افزایش نرخ بهره بین بانکی برای کنترل تورم

نرخ بهره بین بانکی یک ابزار سیاستگذاری متعارف در دنیاست و یکی از اهداف آن کنترل تورم است. افزایش نرخ بهره بین بانکی از دو کانال می تواند به کنترل تورم کمک کند.

اول اینکه با افزایش سود بین‌بانکی، هزینه  خلق پول  برای بانک‌ها افزایش می‌یابد و به این ترتیب عرضه پول در اقتصاد که عامل اصلی تورم است، کاهش پیدا می کند.

از سوی دیگر افزایش نرخ بهره بین‌بانکی، موجب افزایش سود سپرده‌ها و اوراق دولتی می شود که این موضوع مردم را به سپرده‌گذاری در بانک‌ها و خرید اوراق دولتی ترغیب می‌کند. اتفاقی که باعث کاهش تقاضا برای خرید دارایی‌هایی مانند طلا، ارز و  خودرو  شده و قیمت آنها را کاهش می‌دهد.

نرخ بهره بین بانکی یک قدم تا سقف

طبق داده های بانک مرکزی در تاریخ 23 فروردین، نرخ بهره بین بانکی به43/23 درصد رسیده که  03/ 0واحد درصد نسبت به نرخ قبلی کاهش پیدا کرده است. هرچند این نرخ افزایشی جزئی پیدا کرده اما همچنان بالاست و فاصله آن تا سقف کریدور سود، کم است.

بررسی این شاخص مهم از فروردین سال گذشته حاکی از آن است که روند صعودی نرخ بهره بین‌بانکی از بهمن ماه آغاز شده و از هفته منتهی به ۳۰ آذرماه،  وارد کانال ۲۱درصدی شد. این نرخ تا چندین هفته در همین کانال در نوسان بود ولی از ۲۶ بهمن ماه رکورد جدیدی در کانال ۲۲درصدی به ثبت رساند و حالا این نرخ در کانال ۲۳درصدی در نوسان است. 

بانک مرکزی در واکنش به افزایش نرخ سود بین‌بانکی، کریدور این نرخ را که پیش از این از ۱۴ تا ۲۲ درصد بود به ۱۷ تا ۲۴ درصد افزایش داد،اما نرخ بهره بین‌بانکی  بار دیگر به سقف کریدور جدید خود نزدیک می‌شود. از آنجایی که این نرخ متناسب باعرضه و تقاضا تعیین می شود، این بالا بودن نرخ بهره بین‌بانکی نشان‌دهنده افزایش تقاضای بانک‌ها برای منابع مالی است. 

یک داستان تکراری؛ کمبود منابع بانک ها

در همین راستا آمارها نشان می دهد که تزریق بانک مرکزی که در بازار شبانه به شیوه اعتبارات قاعده‌مند (دریافت اعتبار با وثیقه از بانک مرکزی) بوده، در هفته منتهی به 23 فروردین با نرخ سود 24 درصد برابر با 80 هزار و 410 میلیارد تومان بوده که بی سابقه ترین سطح عملیات بازار شبانه در سال های اخیر بوده است.

همانطور که  پیشتر به آن اشاره شد بالاترین نرخ سود دراین معاملات به بانک مرکزی تعلق دارد. در این صورت یک پرسش مطرح می شود: چرا بانک ها حاضر به متحمل شدن چنین هزینه ای هستند؟ 

این موضوع از دو دیدگاه قابل بررسی است:

الف) بانک‌های دارای مازاد، حاضر به قرض دادن به یکدیگر با نرخ‌های قبلی نیستند. 

ب)  نیاز بانک‌ها به نقدینگی به حدی بالا رفته که ناچارند که از این طریق به تامین مالی بپردازند.

در نهایت آن چه عاملی مهم در این رویداد تلقی می شود کسری شدید منابع در بازار بین بانکی است. اتفاقی که هنوز بانک ها را متقاضی دریافت پول نگه داشته است.

مسئله کسری بانک ها داستان تازه ای نیست اما همواره یکی از مهم ترین معضلات اقتصاد ایران بوده که به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران تورم زایی بالایی را به دنبال دارد.

کمبود منابع بانک ها موجب افزایش استقراض‌ها از بانک مرکزی می شود. تزریق منابع بانک مرکزی به شبکه بانکی، به‌صورت مستقیم روی  پایه پولی  تاثیر می‌گذارد و با  افزایش پایه پولی  و افزایش حجم پول پرقدرت، منجر به ایجاد تورم خواهد شد.