شناسایی تاثیر تحریم‌ها بر تغییر نقشه اقتصاد ایران

به گزارش اقتصادنیوز برخی معتقدند این رشد هنوز نتوانسته ضربات ناشی از افت تولید در سال های کرونا و تحریم را برطرف کند و بنابراین هنوز وزن نفت در اقتصاد ایران کم است.

به تازگی داده های مرکز آمارایران در خصوص  رشد اقتصادی  کشور منتشر شده است. بر اساس آمار  رشد اقتصادی  ایران به قیمت های بازار برابر با 4.8 درصد بوده و حدودا در کانال سال قبل قرار گرفته است. این آمار عموما به دو دسته سهم نفت و اقتصاد بدون نفت دسته بندی می شود.

سهم نفت از رشد اقتصادی 1401 چقدر بوده است؟

حجم کل اقتصاد ایران در سال گذشته به قیمت های ثابت سال 1390 برابر با 811 هزار و 932 میلیارد تومان بوده و نسبت به سال قبل خود حدودا 4.81 درصد بیشتر شده است. در این مقطع رشد ثبت شده در اقتصاد بدون نفت ایران در سال های اخیر برابر با 4.5 درصد بوده و حدودا 0.5 واحد درصد بیشتر از سال قبل شده است.
بررسی های آماری نشان می دهد در 5 سال گذشته این بالاترین سطح بوده است. این رشد اما در بخش نفت برابر با 7 درصد ثبت شده و حدودا 2.7 واحد درصد کمتر از رشد ثبت شده در سال قبل رقم خورده است. با این حال سال های اخیر سال های رشد درآمد نفتی از ابتدای سال 1396 تاکنون محسوب می شود.

طبق بررسی های آماری، پس از ثبت رکورد بی سابقه در رشد اقتصادی سال 1395 در بخش نفت، و افزایش 36 درصدی تولید در این شاخه، ایران به سال های تحریم و کرونا برخورد کرد. اتفاقی که موجب شد تولید در این بخش افت قابل توجهی را تجربه کند. اکنون اما در دو سال 1400 و 1401 رشد اقتصادی بخش نفت که از مهم ترین و حیاتی ترین بخش های اقتصاد ایران محسوب می شود رشد بالایی را رقم زده است. برای آن که نقش این بخش در وضعیت رشد اقتصادی بهتر ارزیابی شود می توان سهم آن را در کل اقتصاد محاسبه کرد. 

سهم 1 درصدی نفت در رشد اقتصادی 1401

با وجود بیشتر شدن رشد نفت در اقتصاد کشور اما حجم این بخش به قیمت‌های ثابت در اقتصاد ایران برابر با هزار و 128 هزار میلیارد تومان بوده که تقریبا 13.9 درصد از کل کیک اقتصادی ایران در سال 1401 را شامل می شود. بررسی ها نشان می دهد کانال 12 تا 13 درصدی نفت از کل تولید ایران در 4 سال اخیر به نوعی کمترین سطح را از سال 1385 تاکنون داشته است.

طبق داده های آماری، در حالی که در سال های اخیر  سرعت رشد اقتصادی  بالا رفته، سهم نفت از کیک اقتصادی ایران در این سال ها پایین آمده و در سطوح پایینی قرار گرفته است. با این حال، سهم نفت در رشد اقتصاد کل کشور در سال های 1400و 1401 بالاترین سطح را در بازه 6 سال گذشته ثبت کرده است. در سال 1400 این سهم برابر با 1.26 درصد و در سال گذشته حدودا 1 درصد. 

به بیان ساده تر سهم کل نفت از اقتصاد ایران کم شده اما رشد این بخش و سهم آن در رشد اقتصادی کشور کمی بالا آمده است.

کنار هم قرار دادن این نکات مهم آماری معنایش آن است که اثر نفت بر رشد اقتصادی بهتر از وضعیت شش سال پیش شده اما این اثر آن قدر ها نبوده که بتواند سهم تولید در این بخش را از کل کیک اقتصاد ایران بالا بیاورد و سقوط های ثبت شده در این سال ها را پوشش دهد. 

در همین رابطه بررسی ها نشان می دهد در سال های سپری شده از سال 1396 تاکنون حجم تولید در بخش نفت با رویدادهای کرونا و آغاز مجدد تحریم ها، به طور متوسط رشدی منفی هفت درصد داشته است. طبق داده های آماری این رقم در طول شش سال از حجم هزار و 630 هزار میلیارد تومان به قیمت های ثابت سال 1390 در سال 96 به هزار و 128 هزار میلیارد تومان در سال 1401 رسیده است. 

این در حالی است که در بازه مذکور رشد اقتصادی ایران حدودا به طور متوسط 0.7 درصد بوده است. برخی کارشناسان معتقدند رشد تولید در بخش نفت پس از ثبت شوک های منفی و مثبت در کشور می تواند سهم این بخش از کل اقتصاد را دست‌خوش تغییر کند.
تغییری که براساس منع یا عدم منع صادرات مثبت یا منفی است. اما پس از طی چند سال از شوک ثبت شده نفتی در رشد اقتصادی این بخش در مسیر ثابتی حرکت می کند. چرا که با عدم سرمایه گذاری مجدد و تمهیدات افزایش  صادرات نفت  در کشور از جهش تولید در نفت، از رشد سایر بخش‌ها عقب می ماند. در همین رابطه داده های آماری نشان می دهد عمدتا آن چه رشد اقتصادی را در دوسال گذشته میسرتر کرده بالاتر رفتن سرعت تولید در مابقی بخش‌ها خصوصا صنعت بدون نفت و مهم تر از آن سمت خدمات بوده است.

این در حالی است که البته برخی انتظار دارند در سال جاری نفت بتواند تغییر بهتری را در رشد اقتصادی کشور رقم بزند.