سبد غذایی در ایران گران شد/ تورم «حداقل خوراک» بالاتر از تورم «کل مصرف خانوار»+ نمودار

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران، در تأمین نیازهای اساسی انسان، خوراک یکی از ضروری‌ترین عوامل برای حفظ سلامت و ادامه حیات است. از آنجا که این نیاز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور و دانشکده علوم تغذیه و رژیم‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران، یک سبد غذایی طراحی کرده‌اند که می‌تواند نیازهای تغذیه‌ای روزانه افراد را برآورده کند. این سبد شامل اقلام مختلفی است که مصرف روزانه آن‌ها به میزان مشخص، احتمال بروز مشکلات ناشی از سوءتغذیه را کاهش می‌دهد. به عبارت دیگر، اگر افراد این اقلام را مطابق با توصیه‌های انستیتو مصرف کنند، دچار کمبودهای غذایی نخواهند شد. با این حال، تحلیل‌ها نشان می‌دهد که تأمین این سبد غذایی حداقلی برای بسیاری از اقشار جامعه ممکن است با مشکلاتی مواجه شود؛ چرا که قیمت اقلام موجود در این سبد به طور ماهانه تغییر می‌کند و هزینه‌های آن برای خانوارها در ماه‌های اخیر، به ویژه در آذر، نسبت به ماه و سال گذشته افزایش یافته است.

با توجه به این مسائل، اکوایران با استفاده از آمارهای منتشرشده از سوی مراجع رسمی، شاخصی طراحی کرده که هزینه ماهانه تأمین «سبد غذایی مطلوب ایرانیان» را نشان می‌دهد. این شاخص به طور مستمر به روزرسانی می‌شود و به کمک آن، می‌توان روند تغییرات هزینه‌های سبد غذایی را دنبال کرد.

محاسبه هزینه سبد غذایی مطلوب

سبد غذایی طراحی‌شده توسط انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای ایران شامل ۱۳ گروه کالایی است که هر گروه شامل انواع مختلفی از محصولات با کیفیت‌های متفاوت می‌باشد. به عنوان مثال، این سبد توصیه می‌کند که هر فرد در طول روز ۳۰ گرم حبوبات مصرف کند، اما مشخص نمی‌کند که این حبوبات باید از چه نوع یا کیفیتی باشند. این موضوع باعث می‌شود که محاسبه هزینه واقعی تأمین این سبد مشکل‌ساز شود، زیرا انواع مختلفی از حبوبات با قیمت‌های گوناگون در بازار موجود است. برای رفع این چالش، از داده‌های منتشرشده توسط مرکز آمار ایران در مورد متوسط قیمت کالاهای منتخب خوراکی در مناطق شهری استفاده شده است. این اطلاعات شامل میانگین قیمت کالاها در شهرها است و در آن تغییرات قیمت‌های پایین و بالا نیز لحاظ شده است. طبق گزارش مرکز آمار از متوسط قیمت کالاهای خوراکی منتخب در مناطق شهری، رقمی که تحت عنوان «متوسط قیمت» اعلام می‌شود، میانگین قیمت یک کالای مشخص با کیفیت مشخص و ثابت است.

برای ساده‌سازی محاسبات، برخی از گروه‌های وسیع کالایی به اقلام پرمصرف و رایج‌تر تبدیل شده‌اند. همچنین، برای به دست آوردن حداقل هزینه تهیه این سبد، از ارزان‌ترین گزینه‌ها در میان انتخاب‌های مختلف استفاده شده است. به عنوان مثال، در گروه «برنج»، تنها «برنج خارجی درجه یک» در محاسبات گنجانده شده و از لحاظ کردن قیمت «برنج ایرانی درجه یک»، که معمولاً گران‌تر است، صرف نظر شده است. در میان حبوبات نیز، تنها اقلامی چون «عدس»، «لپه» و «لوبیا قرمز» در نظر گرفته شده‌اند که در آشپزی ایرانی کاربرد بیشتری دارند و قیمت پایین‌تری نسبت به سایر حبوبات دارند. همچنین، در بخش میوه‌ها، «سیب» و «پرتقال» انتخاب شده‌اند، زیرا این دو میوه معمولاً در تمامی فصول موجود بوده و قیمت آن‌ها به نسبت دیگر میوه‌ها کمتر است.

مبنای محاسبه هزینه سبد غذایی برای انتخاب اقلام و قیمت‌ها به ترتیب، داده‌های «انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای ایران» و «مرکز آمار ایران» بوده است.

تفاوت «سبد غذایی پیشنهادی» با «سبد مصرف خانوار»

پیش از پرداختن به سبد غذایی پیشنهادی ایرانیان ابتدا باید به تفاوت این سبد با «کل سبد مصرفی» پی برد. مرکز آمار برای محاسبه تورم کل کشور، سبدی طراحی کرده که در آن تمام کالاها و خدمات مورد استفاده خانوار با ضرایب اهمیت مشخصی گنجانده شده است. بنابراین، تورم «سبد مصرف» نشان‌دهنده تورمی است که به کل مصارف خانوار اصابت کرده است. در مقابل، سبد غذایی پیشنهادی تنها به اقلام خوراکی اشاره دارد که به صورت ضروری باید توسط هر فرد مصرف شود تا سلامتی وی آسیب نبیند. سبد مصرف برای خانوار محاسبه می‌شود که تعداد افراد حاضر در آن تقریبا 3.1 نفر است در حالی که سبد غذایی پیشنهادی به ازای هر فرد محاسبه می‌شود.

تورم «حداقل خوراک» بالاتر از تورم «کل مصرف خانوار»

در سبد پیشنهادی 19 قلم خوراکی ضروری با گرم‌های پیشنهادی برای مصرف گنجانده شده است. مرکز آمار، متوسط قیمت این اقلام را در آذر 1403 اعلام کرده است.

برای مثال، هر فرد باید در ماه 8 هزار و 700 گرم نان، 2 کیلو و 100 گرم برنج، 750 گرم ماکارونی، 3 کیلو سیب و 450 گرم قند مصرف کند. محاسبات حکایت از آن دارد که هزینه تامین «سبد مطلوب پیشنهادی برای تغذیه ایرانیان» به ازای هر نفر در آذر امسال به 2 میلیون و 589 هزار و 639 تومان رسیده است. این رقم نسبت به آبان ماه 2.2 درصد و نسبت به آذر سال گذشته 30.2 درصد گران‌تر شده است.

این در حالی است که گزارش تورم آذر ماه مرکز آمار نشان می‌دهد که تورم ماهانه کل کشور در این ماه 2 درصد و تورم اقلام خوراکی، آشامیدنی و دخانیات 1.8 درصد بوده است. به عبارت دیگر، هزینه تامین کل سبد مصرف خانوار - شامل خوراکی‌ها، غیرخوراکی‌ها و خدمات- در آذر نسبت به آبان 2 درصد بالاتر رفته و این افزایش برای تمام اقلام خوراکی 1.8 درصد بوده است. بنابراین، تورم سبدی که تغذیه حداقلی هر فرد را پوشش می‌دهد بالاتر از تورمی بوده که کل نیازهای یک خانوار را تامین می‌کند.

این مشاهده می‌تواند نشان‌دهنده آن باشد که در این ماه، تورم بیش‌تر به نیازهای حداقلی خوراکی خانوار اصابت کرده است؛ برداشتی که با توجه به بالا بودن تورم دهک اول نسبت به سایر دهک‌ها در این ماه، بی‌ربط به نظر نمی‌رسد.