چهره پنهان بازار کار ایران؛ کدام استان‌ها در باتلاق بیکاری گیر افتاده‌اند؟+ اینفوگرافیک
عکس: اکوایران/ دانیال شایگان
به گزارش اقتصادنیوز، بازار کار ابعاد مختلف و درهم‌تنیده‌ای دارد که باعث می‌شود تحلیل و بررسی این بازار به امری پیچیده بدل شود. با وجود این که مطالعات گسترده‌ای روی بازار نیروی کار صورت گرفته و شاخص‌های مختلفی برای سنجش وضعیت این بازار طراحی شده، نمی‌توان بدون استفاده از یک بانک داده جامع به شکل دقیق تغییرات بازار کار را رصد کرد. شاخص‌هایی مانند نرخ بیکاری و نرخ مشارکت که از کلیدی‌ترین نماگرهای این بازار هستند نیز تنها بخشی از تحولات نیروی انسانی و مشاغل را منعکس می‌کنند.
براساس گزارش اکوایران، یکی از روش‌های بررسی که می‌تواند دید بهتری از اوضاع بازار کار ارائه دهد، بررسی شاخص‌های این حوزه در استان‌های مختلف است. اکوایران با استفاده از داده‌های بازار کار در زمستان 1403 که توسط مرکز آمار منتشر شده، بررسی کرده که وضعیت نرخ بیکاری و نرخ مشارکت در ایران و در بازه مورد بررسی چگونه بوده است.
بررسی وضعیت نرخ بیکاری و مشارکت اقتصادی نشان می‌دهد که ترکیب این دو شاخص در مناطق مختلف تفاوت‌های معناداری دارد. برخی استان‌ها با مشارکت بالا و بیکاری پایین در وضعیت مطلوب بازار کار قرار دارند، در حالی که برخی دیگر با نرخ‌های بیکاری بالا و مشارکت پایین با چالش‌های جدی مواجه‌اند. بالاترین نرخ مشارکت در زنجان و پایین‌ترین آن در ایلام ثبت شده است. همچنین، بیشترین نرخ بیکاری متعلق به کرمانشاه و کمترین آن مربوط به چهارمحال و بختیاری بوده است.
مختصات استان‌های ایران در نقشه بیکاری-مشارکت
در این مشاهده چهار وضعیت متمایز از ترکیب نرخ بیکاری و نرخ مشارکت بررسی شده است. نخست، استان‌هایی قرار دارند که هم نرخ مشارکت اقتصادی و هم نرخ بیکاری در آن‌ها بالاست. این وضعیت نشان می‌دهد که جمعیت قابل توجهی وارد بازار کار شده اما بخش قابل توجهی از آن موفق به اشتغال نشده است، که می‌تواند نشانه‌ای از کمبود فرصت‌های شغلی در برابر حجم نیروی کار باشد. برای نمونه، استان‌هایی مانند کردستان، اصفهان، زنجان، گلستان و لرستان در این گروه قرار می‌گیرند. استان زنجان با مشارکت ۴۸ درصدی بالاترین نرخ مشارکت را داشته اما بیکاری ۱۲.۳ درصدی آن، از عدم تعادل میان عرضه و تقاضای نیروی کار حکایت دارد. کردستان نیز با نرخ بیکاری ۱۳.۷ درصدی یکی از بالاترین نرخ‌های کشور را تجربه کرده است.
در مقابل، دسته‌ی دوم شامل استان‌هایی با نرخ مشارکت پایین و نرخ بیکاری پایین است. در این استان‌ها، جمعیت کمتری وارد بازار کار شده‌اند و بیکاری در میان آن‌ها نیز پایین بوده است. با وجود اینکه این وضعیت ممکن است در ظاهر مطلوب به نظر برسد، اما در عمل نشان می‌دهد که انگیزه یا امکان ورود به بازار کار در این مناطق پایین بوده و نرخ پایین بیکاری نمی‌تواند شاخصی از عملکرد خوب باشد. استان‌هایی مانند ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، سیستان و بلوچستان و مرکزی در این دسته قرار دارند. به‌ویژه ایلام با مشارکت ۳۱ درصدی پایین‌ترین نرخ مشارکت کشور را به ثبت رسانده است.
در گروه سوم، استان‌هایی قرار دارند که دارای نرخ مشارکت بالا و نرخ بیکاری پایین هستند؛ این وضعیت، تصویر ایده‌آلی از بازار کار را نشان می‌دهد. در این مناطق، درصد زیادی از جمعیت فعال وارد بازار کار شده‌اند و اکثراً نیز شاغل هستند. استان‌های خراسان شمالی، خراسان رضوی و مازندران از این جمله‌اند. خراسان رضوی نیز با نرخ مشارکت ۴۲.۳ درصد و بیکاری ۴.۶ درصد، در وضعیت مطلوبی قرار دارد.
در نهایت، برخی استان‌ها با ترکیب نگران‌کننده‌ی نرخ مشارکت پایین و بیکاری بالا مواجه‌اند. در این وضعیت، نه تنها افراد کمتری وارد بازار کار شده‌اند، بلکه همان تعداد اندک نیز به‌سختی موفق به یافتن شغل شده‌اند. این شرایط می‌تواند از بحران‌های ساختاری در اقتصاد این مناطق حکایت داشته باشد. استان‌هایی مانند البرز، ایلام، سمنان و فارس در این دسته جای می‌گیرند. به‌ویژه استان فارس با مشارکت ۳۷.۵ درصد و بیکاری ۹.۹ درصد، در تعادل نیروی کار با چالش جدی روبرو بوده است.
