شکست سنگین سیاست برجامی بایدن مقابل ایران

مایک پمپئو، مقام سابق دولت ترامپ اخیراً به دروغ پرزیدنت بایدن را به بازگشت به «سیاست‌های قدیمی» متهم کرد که ظاهراً به دولت ایران قدرت می‌دهد. در زمانی که تمام تحریم‌هایی که پمپئو اعمال کرده و مجوز داده است، در دوران بایدن به قوت خود باقی مانده است، این می‌توانست معقول باشد اگر از سوی یکی از مقاماتی که مسئول رفع محدودیت‌های بین‌المللی سخت در مورد برنامه هسته‌ای ایران بود مطرح می‌شد، 

شاید وزیر امور خارجه سابق نتوانسته است با رویدادهای جاری همراه شود. بایدن برای شکستن استراتژی خاورمیانه ای ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا، کارزار انتخاباتی راه انداخت - متعهد شد که عربستان سعودی را در قتل جمال خاشقجی مفتضح کند و توافق هسته ای ایران را که ترامپ آن را رها کرده بود، بازگرداند.

با این حال، در حال حاضر، در حالی که دولت او در تلاش است تا قیمت نفت را در پی تهاجم روسیه به اوکراین کاهش دهد، مشاوران رئیس‌جمهور بر اساس گزارش‌ها بر بایدن فشار می‌آورند تا تعهدات خود را تغییر دهد و مقابل ولیعهد سعودی سر خم کند و در عین حال اجازه دهد پنجره فرصت برای احیای برجام از ترس ضربه سیاسی بسته شود. 

بحران قابل اجتناب

در نتیجه ادامه رویکرد ترامپ و پمپئو بایدن، ایران در آستانه «آستانه هسته‌ای» قرار دارد. در غیاب توافق هسته ای احیا شده، ایران اکنون "مقدار قابل توجهی" اورانیوم غنی شده تا آستانه 60 درصد تولید کرده است. اگر ایران تصمیم بگیرد که این ذخایر را بیشتر غنی کند، به زودی به آستانه هسته ای خواهد رسید.

به همین ترتیب، ایران قبلاً به تصویب قطعنامه محکومیت از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی به دلیل عدم پاسخ قانع‌کننده به سوالاتی درباره فعالیت هسته‌ای گذشته خود، با بستن دوربین های آژانس در برخی از سایت های هسته ای پاسخ داده است. علاوه بر نگرانی‌ها، نیروی هوایی اسرائیل اخیراً یک بازی جنگی عظیم را با مانور بیش از 100 هواپیما انجام داد که حمله ادعایی به تأسیسات هسته‌ای ایران را شبیه‌سازی می‌کرد.

ایالات متحده و ایران وارد یک بحران کاملاً قابل اجتناب هستند. اما لازم نبود اینطور باشد.

تصمیم ترامپ برای نقض عمدی و کنار گذاشتن توافق با ایران، شکستی آشکار بود که بایدن به درستی آن را محکوم کرد. محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران پایان یافت، امنیت منطقه‌ای به شدت بدتر شد و ایالات متحده و ایران تا آستانه جنگ پیش رفتند - همه اینها برای به صفر رساندن دستاوردهای امنیتی اوباما. با روی کار آمدن بایدن، دریچه ای برای وی وجود داشت که قاطعانه از رویکرد شکست خورده سلف خود فاصله بگیرد و نشان دهد که واشنگتن در مورد پایبندی به تعهدات بین المللی خود جدی است.

بایدن این کار را با دیگر سیاست های ترامپ با پایان دادن به ممنوعیت مسلمانان و ورود مجدد به توافقنامه آب و هوای پاریس انجام داد. اما علیرغم فضای کافی برای تغییر سیاست 180 درجه ای در مورد ایران، بایدن دچار تردید شد.

شکست بایدن در اصلاح سیاست ترامپ

 به جای حرکت سریع برای بازگرداندن توافق در اوایل سال 2021، نامزدهای کابینه بایدن به این نکته اشاره کردند که ایران ابتدا باید به تعهدات خود  که یک سال پس از خروج ترامپ از برجام شروع به لغو آن‌ها کرد - بازگردد و پیشنهاد کردند که ایالات متحده با شرکای خود در اطراف منطقه مشورت خواهد کرد و به دنبال یک معامله "طولانی تر و قوی تر" خواهند بود.

در حالی که مذاکرات برای احیای توافق سرانجام در آوریل 2021 آغاز شد، اما بعد از انتخابات ریاست جمهوری ایران در ژوئن، دولت محافظه‌کار جدیدی ایجاد شد که عمیقاً به مذاکرات با ایالات متحده بدبین بود. در حالی که مذاکرات با رهبران جدید ایران در اواخر سال گذشته بار دیگر آغاز شد، آنها بر عدم تمایل دولت بایدن برای لغو تحریم‌های قرص سمی که تیم ترامپ با هدف صریح ایجاد موانع سیاسی برای بازگرداندن توافق توسط بایدن اعمال کرده بود، ضربه خوردند.

به همان اندازه که رویکرد ترامپ بد بود، شکست بایدن در اصلاح مسیر، اکنون تصمیم مهم‌تری است.

در حالی که از نظر تئوری هنوز امکان ربودن پیروزی دیپلماتیک از چنگال شکست برای بایدن وجود دارد، بایدن امتیاز نمادینی را که به احتمال زیاد از بن بست دیپلماتیک چند ماهه خارج می شود، رد کرده است. بنا بر گزارش ها، بایدن گفته است که به ظاهر تحت هیچ شرایطی، نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را از فهرست FTO حذف نخواهد کرد.

این نامگذاری که به معنای واقعی کلمه برای تضعیف دیپلماسی بایدن برنامه ریزی شده بود، همانطور که خود مقامات بایدن استدلال کرده اند، چیزی برای ایالات متحده به ارمغان نمی آورد. اما آنها بدون توجه به این موضوع اجازه داده اند که بازگرداندن توافق را مسدود کند.

احیای برجام هیچ آلترناتیو مناسبی ندارد 

متأسفانه، بدون احیای توافق هسته ای، هیچ گزینه خوبی در مورد ایران برای بایدن وجود ندارد.

درخواست‌های شاهین‌ها برای اعمال تحریم‌های بیشتر هیچ کمکی به کند کردن پیشرفت‌های هسته‌ای ایران نمی‌کند و احتمالاً باعث تشدید تنش بیشتر با ایران می‌شود. اقدام برای محکوم کردن ایران در نشست این هفته شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تنها می‌تواند در بهترین حالت پاسخ محدودی از ایران به همراه داشته باشد و در بدترین حالت می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد.

سپس گزینه به اصطلاح نظامی وجود دارد که می‌تواند منجر به یک جنگ منطقه‌ای ویرانگر شود، افزایش انگیزه گسترش توان هسته‌ای ایران و افزایش سرسام‌آور قیمت‌های نفت را به همراه داشته باشد. بایدن عاقلانه است که به هر قیمتی از این سناریو اجتناب کند.

به ویژه با توجه به جایگزین های وحشتناک، عدم عزم دیپلماتیک دولت بایدن شگفت انگیز و ناامید کننده بوده است.

البته ایرانی ها  نیز اشتباهاتی داشته اند. به نظر می‌رسد روحانی را از نهایی کردن توافق در روزهای پایانی دوره ریاست‌جمهوری‌اش منع کردند. از طرف دیگر در دولت ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کنونی، روند برای بازگرداندن مذاکرات بسیار کند بود و به همین ترتیب در مورد تعیین سازمان FTO بیش از حد پافشاری شده است.

بایدن همچنان در حال حفر چاله است

اما با توجه به اینکه این ایالات متحده بود و نه ایران که توافق را زیر پا گذاشت و تردیدهای موجهی در مورد توانایی آمریکا برای حفظ توافق مجدد پس از سال 2024 وجود دارد، بایدن باید برای غلبه بر آسیب های سلف خود و بازگرداندن آمریکا و ایران به توافق با قاطعیت به مذاکرات نزدیک شود در عوض او هنوز در حال حفر چاله ای است که خود را در آن حتی عمیق‌تر پیدا کرده است.

علیرغم این واقعیت که دونالد ترامپ در طی چهار سال صدمات زیادی به سیاست ایران وارد کرد، جو بایدن و مشاورانش به طور معجزه آسایی هنوز این گزینه را داشتند که برای بازگشت سریع به توافق هسته‌ای، دست به کار شوند. اما آنها این فرصت طلایی را از دست دادند.

بایدن بذر نفرت ترامپ را درو خواهد کرد؟

رایان کاستلو در پایان نوشت: اکنون، با نزدیک شدن سریع به انتخابات میان‌دوره‌‌ای، احیای برجام یا هر توافقی با ایران که برنامه هسته‌ای این کشور را عقب می‌اندازد، به یک تغییر اساسی نیاز دارد. یک بن بست آزمایشی ممکن است برای مدتی ادامه داشته باشد و از تشدید تنش به سمت جنگ تمام عیار یا گسترش توان هسته ای ایران جلوگیری شود.

اما اگر بایدن به ترس از موفقیت بیشتر از شکست ادامه دهد، به زودی هزینه های فروپاشی دیپلماتیک را خواهد پرداخت و بذر درگیری را که دونالد ترامپ کاشته بود، درو خواهد کرد.