تنش استراتژیک ایران و آمریکا در خاورمیانه

ایران: مداخله بیگانگان عامل اصلی تنش‌های منطقه‌ای است

جان کربی، سخنگوی کاخ سفید، در آستانه سفر هفته آینده جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا به خاورمیانه که قرار است در اسرائیل آغاز شود، روز پنج‌شنبه گفت که مقامات آمریکایی در حال گفتگو در مورد راه‌های یکپارچه‌سازی قابلیت‌های دفاع هوایی با رهبران منطقه در مواجهه با آنچه وی «تهدید ایران» خواند، هستند.

منابع آگاه از این طرح گفته‌اند که ایالات متحده و اسرائیل به دنبال ایجاد زمینه برای یک اتحاد امنیتی با کشورهای عربی هستند که سیستم‌های دفاع هوایی را برای مقابله با تهدید [ادعایی] موشکی و پهپادی ایران در خاورمیانه به هم متصل می‌کند.

در واکنش، ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه ایران گفت: «ورود بیگانگان به منطقه... امنیت و ثبات ایجاد نمی‌کند، بلکه خود، عامل اصلی تنش و شکاف منطقه‌ای است».

کنعانی گفت: آمریکا تنها با هدف ایران هراسی و تفرقه افکنی در بین کشورهای منطقه چنین موضوعاتی را مطرح می کند.

فشار آمریکا و اسرائیل به متحدان عرب

در همین راستا خبرگزاری رویترز گزارش داد که آمریکا و اسرائیل متحدان عرب را برای توافق دفاعی مشترک در بحبوحه تنش‌های ایران تحت فشار قرار داده‌اند.

بر اساس گزارش رویترز در این توافق ایجاد شبکه رادارها، آشکارسازها و رهگیرها پیش‌بینی می‌شود و هدف ادعایی ائتلاف «مقابله با تهدید ایران» تعریف شده است.

منابع رویترز می‌گویند درحالیکه اسرائیل و اعراب در مذاکرات ماه مارس ایده را مورد بحث قرار داده‌اند، برخی از کشورهای عربی در برابر این پیشنهاد مقاومت می‌کنند.

عزیز یعقوبی، اندرو میلز و مت اسپتالنیک، خبرنگاران رویترز در ریاض، به نقل از چهار منبع آگاه با این طرح، نوشته‌اند: ایالات متحده و اسرائیل به دنبال ایجاد زمینه برای یک اتحاد امنیتی با کشورهای عربی هستند که سیستم های دفاع هوایی را برای مقابله با تهدید [ادعایی] ناشی از موشک‌ها و پهپادهای ایران در خاورمیانه به هم متصل می کند.

دو تن از منابعی که در جریان این برنامه‌ها قرار گرفتند، گفتند که این ایده که از فناوری اسرائیل استفاده می‌کند، می‌تواند در طول سفر رئیس‌جمهور جو بایدن در اسرائیل، سرزمین‌های فلسطینی و عربستان سعودی در سفر 13 تا 16 ژولای شتاب بیشتری بگیرد.

به دنبال خروج دولت دونالد ترامپ از برجام و افزایش تنش‌های منطقه‌ای بر سر برنامه هسته‌ای تهران، اسرائیل، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بخش‌هایی از عراق هدف حملات پهپادی یا موشکی قرار گرفته‌اند که ادعا می‌‌کنند نیروهای متحد ایران در منطقه پشت آن قرار دارند.

این چهار منبع گفتند که مذاکرات هنوز در مرحله اولیه است و قبلاً با مقاومت چندین کشور عربی روبرو شده است که از تجارت با اسرائیل خودداری می کنند.

اما بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل ماه گذشته گفت که اتحاد پدافند هوایی در حال ظهور تحت حمایت ایالات متحده "عملیاتی" است و می تواند با سفر بایدن تقویت شود. او ادعا کرد که این سیستم قبلاً تلاش‌های متحدان ایران را خنثی کرده است.

توافق رسمی بعید است

یک مقام اسرائیلی که خواست نامش فاش نشود، در گفتگو با رویترز گفت که کشورهای شریک در ائتلاف به جای استفاده از امکانات فیزیکی مشابه، سیستم های دفاع هوایی مربوطه خود را از طریق ارتباطات الکترونیکی از راه دور هماهنگ می کنند.

اسرائیل در سال‌های اخیر پیشنهاد همکاری دفاعی به کشورهای عربی همسو با ایالات متحده داده است که نگرانی‌های خود را در مورد ایران دارند، اگرچه ارزیابی ایالات متحده این است که به نظر می‌رسد گانتز تا حدی درباره پیشرفت این همکاری امنیتی اغراق کرده است.

به نوبه خود، اعراب خلیج فارس به طور علنی از طرح این ایده خودداری کرده اند.

یکی از افراد مطلع در واشنگتن گفت که در حالی که بایدن در نشست هفته آینده در نشست کشورهای عربی خلیج فارس به رهبری عربستان سعودی درباره هماهنگی امنیتی منطقه‌ای گسترده‌تر از جمله با متحد نزدیک اسرائیل بحث خواهد کرد، اما انتظار نمی‌رود که توافق رسمی اعلام شود.   ۳ تن از منابع گفتند: این طرح ایجاد شبکه ای از رادارها، آشکارسازها و رهگیرها بین عربستان سعودی، عمان، کویت، بحرین، قطر، امارات متحده عربی، عراق، اردن و مصر با کمک فناوری اسرائیل و پایگاه های نظامی ایالات متحده خواهد بود.   

راه طولانی در پیش است

چنین سامانه‌ای به آن‌ها، به ویژه اسرائیل، عربستان سعودی و امارات اجازه می دهد تا تهدیدات هوایی را قبل از عبور از مرزهای خود شناسایی کنند.

به گفته یکی از منابع، مقامات اسرائیلی ایده یک سیستم دفاعی منطقه‌ای را در نشست فرماندهی مرکزی ایالات متحده با حضور مقامات نظامی عربستان سعودی، قطر، امارات و مصر در شرم الشیخ در ماه مارس معرفی کردند.

یکی از این منابع که نخواست نامش فاش شود، افزود: "پیشنهاد برای یک سیستم تشخیص مشترک است که در آن هر کشوری که حضور خود را ثبت نام می کند، سایرین را از حمله شناسایی شده مطلع می کند."

یک مقام ارشد اسرائیلی در واشنگتن که پیش‌بینی سفر بایدن را داشت، تلاش‌ها برای تشکیل ائتلاف را «هدفی تعیین‌شده» توصیف کرد و گفت: «راه طولانی در پیش است و ایالات متحده از آن حمایت می‌کند.»

واشنگتن امیدوار است همکاری بیشتر به ادغام بیشتر اسرائیل در منطقه کمک کند.

طرح دفاع منطقه‌ای مصادف است با ماه ها بن بست در مذاکرات در مورد احیای توافق 2015 که فعالیت های هسته ای ایران را محدود می کند. همزمان نگران‌های اسرائیل در مورد نتیجه مذاکرات هسته‌ای و لفاظی‌های تهدیدآمیز برای اقدام نظامی یکجانبه علیه ایران، در پایتخت های غربی سنگینی می‌کند.

ایران که به یکی از بزرگترین سامانه‌های موشکی منطقه مجهز است، گفته است که فعالیت‌های نظامی مشترک اسرائیل و برخی کشورهای عربی در خلیج فارس «از سر ناامیدی» انجام می‌شود.

اختلاف نظر میان اعراب؛ مقاومت عراق، قطر و کویت

با این حال رویترز نوشته است: تلاش ایالات متحده برای همکاری ضدایرانی با مقاومت برخی کشورهای عربی مانند عراق، قطر و کویت نیز مواجه است. یک مقام ارشد دولت بایدن که خواست نامش فاش نشود، گفت: «در پایتخت‌های مختلف دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد».

وی گفت: ما در تلاش برای ایجاد ساختاری از بالا به پایین نیستیم. ما در تلاشیم تا بر پایه روابطی که وجود دارد -برخی از آنها در روی سطح و برخی در زیر سطح- بنایی ایجاد کنیم.

عراق نمونه بارز دشواری‌های عضویت برخی کشورهای عربی در چنین اتحاد است. نیروهای شیعه و سیاستمداران ذی‌نفوذ متحد ایران، نفوذ گسترده‌ای در کشور دارند و مطمئناً مانع از هرگونه تلاش برای پیوستن به یک پیمان امنیتی خواهند شد.

 در حالی که چندین کشور عربی روابط رسمی برقرار کرده اند،  پارلمان عراق در ماه مه، قانونی را تصویب کرد که عادی سازی روابط با اسرائیل را ممنوع می کند،

عراق از زمان تأسیس آن در سال 1948 هرگز دولت اسرائیل را به رسمیت نشناخت و شهروندان و شرکت‌های عراقی نمی‌توانند از اسرائیل بازدید کنند، اما قانون جدید فراتر رفته و به طور خاص هرگونه تلاش برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل را جرم انگاری می‌کند.

یکی از مشاوران ارشد امنیتی عراق گفت: هیچ طرح رسمی به بغداد برای ورود به پیمانی که شامل اسرائیل و مقابله با ایران است، ارائه نشده است، بنابراین چنین ائتلافی مطرح نیست.

به گفته این منابع، عربستان سعودی و امارات نیز برای حفظ روابط نوپا و در حال ترمیم با تهران با احتیاط عمل می کنند.  

هدف بلندمدت و ذینفع اصلی

از سوی دیگر، دولت امارات متحده عربی گفت که طرف هیچ ائتلاف نظامی منطقه ای علیه هیچ کشور خاصی نیست و از هیچ گونه گفتگوی رسمی آگاه نیست. عربستان سعودی، کویت، عمان، بحرین، مصر و اردن به درخواست ها برای اظهار نظر پاسخ ندادند.

واشنگتن امیدوار است که همکاری های امنیتی منطقه ای بیشتر بتواند راه را برای توافقات عادی سازی بیشتر با اسرائیل که در سال 2020 با امارات متحده عربی و بحرین روابط برقرار کرد، هموار کند.

جایزه اصلی اسرائیل، عربستان سعودی خواهد بود که پیش‌تر می‌گفت عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل نیازمند ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی با پایتختی بیت المقدس شرقی است. مقامات آمریکایی می گویند عادی سازی اسرائیل و عربستان دور از دسترس است.

همکاری عربستان و اسرائیل ممکن است به بهبود روابط ایالات متحده و عربستان کمک کند که به دلیل قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار سعودی، جنگ یمن و قیمت بالای نفت تیره شده است.

کارشناسان می‌گویند در دنیای ایده‌آل برای اسرائیل، اتحاد منجر به فروش دفاع موشکی به خلیج‌فارس می‌شود، از جمله سامانه‌های Iron Dome و David's Sling که می‌تواند با باتری‌های موشکی پاتریوت ایالات متحده که مدت‌ها توسط کشورهای حاشیه خلیج فارس استفاده می‌شد، کار کند.

جرمی بنی، متخصص دفاع خاورمیانه در جینز، گفت که رادارهای ساحل خلیج فارس به اسرائیل هشدارهای اولیه بیشتری در مورد حمله می‌دهند و احتمالاً آن را به ذینفع اصلی هر اتحادی تبدیل می کنند.

وزارت دفاع اسرائیل اعلام کرد، بایدن در اسرائیل از پایگاه هوایی پالماخیم بازدید خواهد کرد تا سیستم‌های دفاعی از جمله پیکان، زنجیر دیوید، گنبد آهنین و یک سلاح رهگیری لیزری را بازرسی کند.

یاسمین فاروق در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی گفت که ایده دفاع موشکی یکپارچه به سال‌ها قبل برمی‌گردد و دولت‌های متوالی ایالات متحده تلاش کرده‌اند بر بی‌اعتمادی بین کشورهای خلیج فارس در تبادل اطلاعات غلبه کنند.

او ادعا کرد تهدیدهای فزاینده از سوی ایران و متحدان حوثی‌اش در یمن اکنون ممکن است بر «معضلات دیرینه اعتماد» در میان کشورهای عربی خلیج فارس اولویت داشته باشد. او افزود: «اما این یک پروسه در حال پیشرفت است».