تغییر نگرش روسیه در ارتباط با ایران؟

تغییر نگرش روسیه در ارتباط با ایران؟

امیل آودالیانی، مدیر بخش مطالعات خاورمیانه فعال دراندیشکده گرجستانی در این باره نوشته، جنگ در اوکراین نگرش روسیه به روابط خود با ایران را تغییر داد. به ادعای این تحلیلگر، پیش از سال 2022، روابط دوجانبه تهران و مسکو با نوعی دوگانگی مشخص می شد، رایزنی میان دو بازیگر جریان داشت اما محتوا اندک بود. با این حال، به واسطه آغاز جنگ در اوکراین، چرخش روسیه به سوی آسیا افزایش یافته و حالا حمایت از ایران در کرملین حیاتی است.

همزمان مقام‌های آمریکایی مدعی‌اند که تعمیق روابط تهران و مسکو می‌تواند موجب طولانی‌تر شدن جنگ در اوکراین شود، آنها برای توجیه این ادعا بار دیگر از ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه دم می زنند، ادعایی که بارها توسط مقام های رسمی ایران رد شده است. تهران بارها اعلام کرده است که در نبرد اوکراین دخالتی نداشته و ندارد، خواهان تحقق صلح است و حاضر است برای برقراری آتش بس میان مسکو و کی یف نقش میانجی گر را ایفا کند.

فرصت‌سازی‌های کرملین برای قدرت خاورمیانه

 به ادعای فارین پالسی، اگر دولت روسیه اشکال جدیدی از فن آوری های نظامی و سیستم های تسلیحاتی پیشرفته را در اختیار قدرت تحریم شده خاورمیانه (ایران) قرار دهد، این مقوله موجب خواهد شد تا متحدان ایالات متحده در موضع ضعف قرار گرفته و به بهانه حراست از خود رقابت تسلیحاتی را کلید بزنند.در همین راستا گروهی از مقام های کنونی و پیشین آمریکا که با ارزیابی های داخلی این کشور آشنا هستند می گویند که ایران این توان را دارد تا فن آوری نظامی و سیستم های تسلیحاتی پیشرفته چون جنگده های SU-35 یا S-400 پیشرفته روس را از کرملین دریافت کند.

به ادعای آودالیانی در شرایط کنونی و با توجه به انزوای روسیه، ایران این قدرت را دارد تا از شرایط حاکم به نفع خود بهره برده و با انعقاد قراردادهای اقتصادی و تجاری سودآور با شرکت های روسی که تا به امروز به دلیل تحریم های آمریکا از داد و ستد با ایران خودداری می کردند و حالا خود هدف قرار گرفته اند، از فشار تحریم های غرب بکاهند.

شکوفایی یک اتحاد

گروهی دیگر از ناظران مدعی اند که شکوفایی اتحاد تهران و مسکو فراتر از جنگ در اوکراین است. در جبهه دیپلماتیک، ولادیمیر پوتین از زمانی که حمله به اوکراین را کلید زد، به خانه نزدیک شده از همین رو ماه ژوئیه در نخستین سفر خارج از فضای بلوک پساشوری به ایران سفر داشت. در جبهه اقتصادی نیز هر دو کشور در تلاش برای تعریف شبکه های تجاری گسترده با هدف دور زدن تحریم های غرب هستند.

گابریل نورونها، کارشناس اندیشکده فعال در حوزه امنیت ملی آمریکا بر این باور است که دو بازیگر بیش از هر زمان دیگر در حوزه اقتصادی دستان یکدیگر را خواهند فشرد بالاخص آن که از منظر سیاسی دیدگاه هایی نزدیک به یکدیگر دارند و هر دو بازیگر ایالات متحده و غرب را تهدید قلمداد می کنند. در جبهه اطلاعاتی، روسیه با پرتاب ماهواره جدید ایرانی به مدار در آگوست 2020 بار دیگر تعمیق اتحاد استراتژیک دو کشور را به رخ کشید.

وابستگی بی‌سابقه کرملین به ایران

کارشناسان می گویند که روسیه برای نخسیتن بار اینگونه به ایران وابسته شده است، آنها ضمن تکرار ادعای پهپادی ارسالی ایرانی( ادعایی که تهران بارها رد کرد) می گویند مسکو برای حراست از دستاوردهای خود در جغرافیای خاورمیانه بالاخص در سوریه به حمایت های تهران نیاز دارد بالاخص در شرایط کنونی که سربازان روس در باتلاق جنگ در اوکراین گرفتار هستند.

دو تحلیل در باب نگاه تهران به مسکو

مقام های و کارشناسان آشنا به این موضوع گفتند که بسیاری از نخبگان در روسیه و ایران از این اتحاد استراتژیک استقبال می کنند. به ادعای این گروه، در ایران گروهی از چهره ها هستند که باور دارند باید غرب را کنار گذاشت و رویکرد نگاه به شرق و نزدیکی به روسیه و چین را در اولویت و ضرورت برنامه ها تعریف کرد. در همین راستا یکی از مقام های ارشد دولت بایدن که نخواست نامش فاش شود در گفتگو با فارین پالسی مدعی شد که این اتحاد مخالفانی نیز دارد. براساس داده های ادعایی مقاله اخیری که در شورای روابط خارجی اروپا منتشر شده، دو گروه در ایران هستند که از دو نگاه متفاوت در ارتباط با روابط تهران و مسکو پیروی می کنند:

گروه نخست که حامی ارتقای روابط ایران با روسیه و تعمیق و اتحاد بیشترند و اردوگاه دیگر آنهایی هستند که می گویند باید ترمز همسویی کامل با روسیه را کشید و با غرب روابط حداقلی تعریف کرد. به ادعای این گزارش در صورتی که نبرد در اوکراین به درازا بکشد و جنگ،  قدرت اقتصادی و نظامی روسیه را تضعیف کرده و روابط تجاری تهران و مسکو را تحت تاثیر قرار دهد، گروه دوم در ایران حامیان بیشتری خواهند یافت. در همین راستا یکی از مقام های دولت بایدن مدعی است که در شرایط کنونی حامیان روابط نزدیک با روسیه درصد بزرگی را تشکیل می دهند و در راستای داشتن روابط راهبردی با مسکو تلاش دارند تا همه تخم مرغ ها را در سبد روسیه بگذارند.

روابط روسیه و ایران سایقه ای طولانی و در عین حال پیچیده ای دارد با این همه دو کشور در سوریه اهداف راهبردی نزدیک به یکدیگر داشتند و از همین رو مشارکتی بالا را تجربه کردند. حالا در برهه کنونی تضعیت شعار اول آمریکا وپایان دادن به هژمونی ایالات متحده در اولویت های این دو بازیگر قرار دارد و موجب همسویی شان شده است.

هراس واشنگتن از رویکرد مسکو در ارتباط با برجام

 به ادعای فارین پالسی پویایی در روابط روسیه و ایران در شرایطی رخ داده که تلاش های غرب برای احیای توافق هسته ای با ایران بی نتیجه مانده است. روسیه و چین از حامیان این توافق بوده و هستند اما اواخر سال 2022 به واسطه تاکید تهران بر خطوط قرمز ترسمی اش، تلاش ها برای احیای برجام متوقف شد.حالا در سال جدید مقام های غربی فعل و انفعال های روسیه در حوزه احیای برجام را رصد می کنند چرا که می خواهند بدانند آیا مسکو برای از سرگیری رایزنی های متوقف شده چند ماهه گامی برمی دارد یا نه.

 در همین راستا مقام های آمریکایی و تحلیلگرانی که با فارین پالسی گفتگو کردند مدعی شدند که بعید است روسیه در این حوزه نقش فعالانه تری ایفا کند چرا که ( به ادعای) با توسل به چنین رویکردی رقبای منطقه ای ایران یعنی امارات و عربستان را که مخالف برجام بوده و هستند را از خود دور خواهد کرد.

 نوامبر 2022 سی ان ان با انتشار گزارشی در باب همکاری احتمالی تهران و مسکو در ارتباط با برنامه هسته ای ایران ادعاهایی را مطرح کرد؛ ادعاهای که برای اثباتشان مستنداتی ارائه نشد با این همه همین ادعاها موجب گشت تا هراس واشنگتن از تغییر موضع روسیه در ارتباط با برنامه هسته ای ایران افزایش یابد. هانا نوت، محقق ارشد فعال در وین ادعای تازه ای را مطرح کرده و می گوید هراس ( ادعایی) آمریکا درباره عبور ایران از گریز هسته ای موجب خرسندی مسکو است چرا که بدین طریق واشنگتن بیش از آن که بر روی جناح شرقی ناتو و چین متمرکز شود، بر روی خاورمیانه تمرکز خواهد کرد. فارغ از همه ادعاها، سوال این است که آیا اتحاد تهران ومسکو که حالا عمیق تر شده ادامه خواهد داشت؟ به ادعای نوته، سطحی کیفی و در عین حال متفاوتی در روابط روسیه و ایران در قیاس با سال های گذشته قابل مشاهده است، حال سوال این است، پس پاسخ باید گفت، بعید است این اتحاد راهبردی پایانی داشته باشد.