دست و پا زدن نتانیاهو برای عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان

به نوشته المانیتور، دفتر نخست‌وزیری اسرائیل اعلام کرد که در دیدار روز پنج‌شنبه نتانیاهو با جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ‌سفید، تعمیق توافقنامه ابراهیم با تأکید بر روابط نزدیک‌تر با عربستان سعودی، در دستور کار قرار گرفته است.

وزیر امور خارجه آمریکا، آنتونی بلینکن نیز احتمالاً در سفر آینده خود به سرزمین‌های اشغالی در اواخر ماه جاری میلادی پیگیر  توافقات عادی‌سازی منطقه‌ای خواهد بود.

دولت بایدن تلاش کرده تا بر مبنای پیمان‌نامه‌های عادی‌سازی روابط که در زمان ترامپ منعقد شده بود، کار کرده و آن‌ها را تقویت کند. رئیس‌جمهور سابق آمریکا برقراری روابط دیپلماتیک رسمی بین اسرائیل و امارات متحده عربی، مراکش، بحرین و سودان را تسهیل کرد.

بحرین منتظر چراغ سبز سعودی ها

بنا به گزارش اکوایران، عربستان سعودی از انتقاد پیمان‌های عادی‌سازی خودداری کرده و به باور بسیاری، بحرین، کشوری کوچک در خلیج‌فارس،  بدون موافقت پادشاهی سعودی به توافق‌ ابراهیم نمی‌پیوست. با این حال، عربستان گزارش‌های مربوط به پیوستنش به این پیمان را کم‌اعتبار دانست.

به گفته دَن شِپیرو، یکی از اعضای برجسته شورای آتلانتیک و سفیر سابق ایالات متحده در اسرائیل «در حال حاضر این مسئله هم یک احتمال بزرگ است که دو طرف تصور می‌کنند که به نفع‌شان است و در عین حال، یک گره کور و بازنشدنی است».

سفر سالیوان به اسرائیل اندکی پس از برآمدن راست‌گراترین کابینه تاریخ این رژیم انجام شد که در آن اعضای افراطی ملی‌گرا از گسترش گسترده شهرک‌های یهودی در کرانه باختری و تغییر وضعیت موجود در اماکن مقدس بیت‌المقدس حمایت کرده‌اند.

شپیرو به المانیتور گفته: «هر یک از این اقدامات برای سعودی‌ها و شاید سایر کشورهای عربی که به سمت عادی‌سازی یا تعمیق روابط خود با اسرائیل حرکت می‌کنند، دشوار خواهد بود».

روابط پشت پرده، علنی می شود؟

عادی‌سازی روابط میان عربستان و اسرائیل به زعم دو طرف یک پیشرفت دیپلماتیک خواهد بود، اگرچه آن‌ها با وجود دشمنی مشترک با ایران، از دهه ۱۹۶۰ روابط امنیتی مخفیانه‌ای دارند.

در سال‌های اخیر، عربستان سعودی گام‌های مثبتی برای ایجاد روابط پشت پرده با اسرائیل برداشته است، از جمله باز کردن حریم هوایی خود به روی پروازهای تجاری اسرائیل در ماه ژوئیه. هنگامی که  جو بایدن  در تابستان امسال از شهر ساحلی جده عربستان بازدید کرد، او اولین رئیس‌جمهور آمریکا بود که مستقیماً از سرزمین‌های اشغالی به آن‌جا سفر کرد.

از جهات دیگری نیز این رابطه در حال پیشرفت است. در ماه اکتبر، رئیس یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های اسرائیل در یک مجمع تجاری در ریاض شرکت کرد. در همان ماه، یک ورزشکار اسرائیلی برای اولین‌بار در عربستان سعودی مسابقه داد. در ماه می سال گذشته، ده‌ها کارآفرین و تاجر اسرائیلی برای گفت‌وگو با گروه‌های سرمایه‌گذاری محلی به عربستان سعودی رفتند.

نتانیاهو در ماه دسامبر در شبکه خبری العربیه متعلق به عربستان سعودی، از طرح عادی‌سازی روابط سخن گفت و از چشم‌انداز خود برای آغاز روابط با عربستان را تاریخی و استثنایی توصیف کرد. 

ملک سلمان طرح عادی سازی روابط با اسرائیل را وتو می کند

علی‌رغم فشار نتانیاهو، کارشناسان می‌گویند تا زمانی که ملک سلمان پادشاه عربستان است، عادی‌سازی روابط بعید خواهد بود. اگرچه این پادشاه سالخورده امروزه کم‌تر در تصمیم‌گیری‌ها دخیل است، اما هم‌چنان می‌تواند طرح عادی‌سازی روابط را وتو کند. او مدت‌ها است که از ابتکار صلح عربی در سال ۲۰۰۲ حمایت می‌کند. طرحی که خواستار به رسمیت شناختن اسراییل، تنها در ازای تشکیل کشور فلسطین و خروج کامل اسرائیل از سرزمین‌های فلسطینی اشغال شده از سال ۱۹۶۷ است.

شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی نیز این هفته همان موضع را تکرار کرده و به  بلومبرگ  گفت پیش‌شرط عادی‌سازی روابط سعودی و اسرائیل، تشکیل کشور فلسطین خواهد بود.

شاهزاده محمد بن سلمان، رهبر غیررسمی و وارث تاج‌وتخت این کشور حاشیه خلیج‌فارس، از اسرائیل به عنوان هم‌پیمان بالقوه با منافع مشترک بسیار زیاد، یاد کرده است. اما بن‌سلمان، از موقعیت کشورش در رهبری جهان اسلام و احساسات طرفداران فلسطین در داخل نیز آگاه است.

بن سلمان عقب نشینی می کند اگر...

یاسمین فاروق، محقق غیرمقیم در برنامه خاورمیانه در بنیاد کارنگی برای صلح جهانی به المانیتور گفته که شاهزاده محمد می‌داند که در صورت عادی‌سازی روابط اسرائیل با عربستان سعودی، بسیاری از کشورهای عربی و اسلامی نیز از آن پیروی خواهند کرد و این به عربستان اجازه می‌دهد در ازای آن چیزی از اسرائیل بخواهد که برای سعودی‌ها منفعت داشته و جلوی انتقادهای سیاسی را بگیرد.

او معتقدست که بن‌سلمان ممکن است از خواست تشکیل دولت فلسطین کمی کوتاه بیاید. خصوصاً اگر توافقات شامل همکاری امنیتی با آمریکا نیز باشد. به گفته فاروق: «اما بن‌سلمان یک فرد بسیار عمل‌گرا است. او متوجه است که اسرائیلی‌ها و آمریکایی‌ها چقدر خواهان این اتفاق هستند؛ پس فعلاً صبر می‌کند.

فاروق گفت عادی‌سازی روابط با اسرائیل می‌تواند از حجم انتقادات از عربستان سعودی در واشنگتن و دیگر پایتخت‌های غربی به دلیل قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار واشنگتن‌پست، بمباران‌های یمن و مسائل متعدد حقوق بشری، بکاهد. روابط این کشور با ایالات متحده در ماه اکتبر پس از  کاهش تولید نفت  اوپک‌پلاس به رهبری عربستان سعودی و به رغم نگرانی‌های ایالات متحده مبنی اثر کاهش تولید بر گرانی سوخت، تیره‌تر شد.

بن سلمان علاقه ای به بایدن ندارد 

بروس ریدل، کارشناس مؤسسه بروکینگز در امور عربستان سعودی و تحلیلگر سابق سیا می‌گوید بعید است که عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل در دوره ریاست‌جمهوری بایدن اتفاق بیفتد.

ریدل گفت: اگر آ‌ن‌ها می‌خواستند این کار را انجام دهند، در دوره ترامپ رخ می‌داد. عربستان و خصوصاً بن‌سلمان علاقه چندانی به کمک به دولت بایدن ندارد.