پشت پرده حمایت چین از طولانی شدن جنگ اوکراین

پوتین، رهبر کرملین ساکت نماند و در سخنرانی سالانه‌اش جنگ در اوکراین را نبردی وجودی علیه غرب خواند. پوتین در پاسخ به بایدن که بر همصدایی‌اش با اوکراین تاکید داشت، گفت که این موضع‌گیری صرفا دامنه و مدت‌زمان نبرد را به نفع غرب افزایش خواهد داد.

اتحاد رقبا؛ چالش یا فرصت

در میانه تنش‌های واشنگتن و مسکو، چین نیز بازی استراتژیک خود را در قامت قدرتی بزرگ کلید زده است. وانگ یی، دیپلمات ارشد چینی که گوش‌هایش پر است از هشدارهای ایالات متحده مبنی بر عدم دخالت پکن در جنگ اوکراین و ارسال سلاح به روسیه، برای رایزنی‌ها در سطوح بالا راهی مسکو شد؛ آن هم در شرایطی که تنش میان واشنگتن و پکن حول محور بالن‌های جاسوسی روز به روز تشدید می‌شود.

از همین رو بسیاری سفر وانگ یی را سفری دیپلماتیک و در عین حال نمادین توصیف کردند؛ بویژه اینکه پوتین بسیار از این سفر استقبال کرد و تاکید داشت که روسیه و چین در آستانه نیل به نقطه عطف جدیدی هستند. وانگ هم ضمن اشاره به بحران و هرج و مرج هایی که دو بازیگر ممکن است با آنها روبرو باشند گفت که در میانه تنش‌ها فرصت‌هایی وجود دارد و ممکن است گاها چالشی به فرصت تبدیل شود، یا برعکس.

تحولات اخیر بدین معنا نیست که تهدیدها علیه امنیت ملی آمریکا از جانب روسیه و چین یکسان است. جنگ در اوکراین ضعف های روسیه را عریان کرده، با این همه نگرانی ها در باب افزایش قدرت چین، ذهن واشنگتن را آشفته کرده است.

دو رقیب یا بهتر بگوییم دو دشمن ایالات متحده در یک قاب محبوس نیستند، حتی اگر هر دو بازیگر بر راه حل های مشابهی جهت آسیب وارد کردن بر منافع و قدرت آمریکا تاکید داشته باشند. با این همه آنگونه که ناظران به خبرگزاری سی ان ان گفتند ایالات متحده همزمان در حال رایزنی با دشمن پیشین خود در طول جنگ سرد، یعنی کرملین و رقیب تازه نقسش که می خواهد ابرقدرت باشد، چین است و این مقوله موجب شده تا واشنگتن در حوزه سیاست خارجی درگیر چالش گردد.

آینده مبهم نبرد دموکراسی‌ها و دیکتاتوری‌ها

بنا به گزارش اکوایران، مسکو و پکن، دو رقیب آمریکا آشکارا حاکمیت قانون را به چالش کشیده و هنجارهایی را که برای دهه ها زیربنای نظام بین الملل بوده اند را رد می کنند.ایده رقابت میان دموکراسی و حکومت های استبدادی درست زمانی که بایدن در دوران نامزدی اش برای انتخابات ریاست جمهوری بر آن مانور می داد، ایده ای نامشهود به نظر می رسید، اما امروز بیش از اندازه به واقعیت نزدیک است.

طبیعتا این تصویر جدید و در عین حال پیچیده در عرصه سیاست خارجی صرفا برای دیپلمات های آمریکایی مشکل ساز نیست، افزایش چالش های فرا مرزی که می تواند موجب کاهش ذخایر تسلیحاتی ایالات متحده و غرب به عنوان تامین کنندگان سلاح اوکراین باشد، سوال هایی را در باب ظرفیت نظامی این گروه از کشورها و توان دفاعی شان را مطرح کرده است. در همین حال، چهره های کلیدی جمهوری خواه بایدن را به بی اعتنایی نسبت به خواست رای دهندگانی را که با مشکلات اقتصادی و سایر چالش ها دست به گریبان هستند؛ متهم می کنند.

پوتین در دنیای موازی زندگی می‌کند؟

بایدن در هفته‌ای که گذشت با سفر بی‌سابقه‌اش به کی‌یف و سخنرانی در ورشو، پایتخت لهستان، مکانی که به واسطه جغرافیایش در خط مقدم ناتو قرار دارد، پوتین را تحت تاثیر قرار داد. سخنرانی رهبر کرملین در دومای روسیه یک ماجرای پلکانی بود؛ ماجرایی که در چارچوبش او بارها تهدیدهای هسته‌ای را روایت کرد و از توطئه‌های غرب گفت.

صحنه به گونه ای تعریف شده بود که انگار بایدن مستقیما با رهبر روسیه همکلام شده و تلاش می کرد تا رهبر کرملین را در برابر چشم روس ها؛ اروپایی ها و آمریکایی ها به عنوان چهره ای دیکتاتور و خشن جلوه دهد. بایدن تاکید داشت که حمله به کی یف، اوکراین را به غرب و ناتو نزدیک تر کرد و شورای آتلانتیک شمالی را تقویت، همان گزاره هایی که پوتین تلاش دارد کتمان کند.

رئیس جمهوری آمریکا، افسر پیشین کاگ‌ب را به سخره گرفت و تاکید کرد که هدف جنگی پوتین موجب شده تا فنلاند و سوئد هم برای پیوستن به ناتو خیز بردارند. بایدن تاکید داشت که شهوت قدرت پوتین برای تصرف جغرافیای گسترده تر و قدرت بیشتر شکست خواهد خورد و اوکراین پیروز میدان است.

با این همه پوتین در سخنرانی اش صراحتا گفت که چشم اندازی برای پایان این نبرد به این زودی وجود ندارد. او با تاکید بر این که این نبرد، نبردی برای موجودیت روس ها و حیاتی است، بستر را برای ماه ها خونریزی هموار کرد.از منظر تحلیلگران غرب، پوتین به نظر می رسد در واقعیتی جایگزین یا دنیای موازی زندگی می کند. با این همه، نادیده گرفتن ادعاهای پوتین در باب توطئه های غرب و القای این حس که غرب درگیر کارزار طولانی برای سرنگونی اش است، انتخابی اشتباه است؛ چرا که این احتمال وجود دارد که رهبر کرملین با توسل به جنگی سخت و طاقت فرسا، ویرانی های بیشتری را به جای گذاشته، هزینه های میلیاردی را بر دولت های غربی تحمیل و به تدریج فشارها بر رهبران آمریکا و راوپا را جهت عقب نشینی از مواضعشان هموار کند.

مهار محافظه‌کاران؛ چالش جدید بایدن

رهبر روسیه احتمالا در آینده شاهد مخالفت خوانی های محافظه کاران ایالات متحده با دخالت آمریکا در نبرد اوکراین خواهد بود. به عنوان نمونه درست زمانی که بایدن در کنار اوکراینی ها وعده پیروزی شان را می داد، ران دیسانتیس ، فرماندار فلوریدا که خود را برای نامزدی کارزار ریاست جمهوری آماده می کند گفت که در صوررت ورود به کاخ سفید، آینده اوکراین در اولویتش نخواهد بود. دیسانتیس در گفت‌وگو با فاکس گفت که ترس از ورود روسیه به سرزمین کشورهای عضو ناتو وسایر جنجال هایی که پیش آمده، قابل اعتنا نخواهد بود. به باورم آنها خود را در حد قدرت های نظامی درجه سوم نشان داده اند.

موضع دیسانتیس و سایر جمهوری خواهانی چون او، چهره هایی چون کوین مک کارتی، رئیس مجلس نمایندگان که نسبت به ارائه چک سفید به کی یف هشدار داده است، نشان می دهد که اگرچه بایدن می تواند وعده هم صدایی واشنگتن و کی یف را دهد اما قادر به تضمین آن نخواهد بود. پس باید اذعان کرد که کارزار 2024 ریاست جمهوری آمریکا به همان اندازه که برای ایالات متحده حیاتی است، برای اوکراینی ها نیز با اهمیت است.

بازگشت به جنگ سرد نوین

سفر بایدن به کی‌یف همچنین نشان داد که شکاف و بیگانگی میان روسیه و آمریکا، گزاره ای که سال ها سیاست جهانی را شکل می دهد حالا هم عمیق تر شده و هم افزایش یافته است.بی دلیل نیست که پوتین عضویتش در پیمان استارت را به حالت تعلیق درآورده؛ تصمیمی که پیامدهای آن به لحاظ عملی هنوز مشخص نیست. به باور ناظران با توجه به این واقعیت که اقتصاد روسیه و نیروهای متعارف روس تحت فشارهای بسیاری قرار گرفته، روسیه فاقد توان برای آغاز رقابت تسلیحاتی هسته ای تازه با واشنگتن است. با این حال فروپاشی یکی از آخرین بلوک هایی که دیوار میان آمریکا و شوروی پیشین را در طول جنگ سرد از میان برد، نشان از فقدان ارتباط میان رقبا دارد.

از منظری دیگر اتهام هایی که بایدن علیه پوتین مطرح کرده، موجب شده تا حتی در صورت پایان احتمالی جنگ در اوکراین، بازگشت به وضعیت عادی میان مسکو و واشنگتن دور از ذهن باشد. گروهی از ناظران می گویند که عدم رایزنی دو قدرت هسته ای بزرگ خطرناک است و می تواند پیامدهای هولناکی برای دنیا به دنبال داشته باشد.در چنین شرایطی و زمانی که واشنگتن تلاش دارد تا با روسیه در اوکراین مقابله کند، در جستجوی کاهش بحران حاکم بر روابط خود با پکن است، بحرانی که بعد از ماجرای بالون جاسوسی چینی که در اوایل ماه جاری بر فراز قاره آمریکا به پرواز در آمده بود، تشدید هم شده است.

چرایی تمایل چین به تداوم جنگ در اوکراین

در هفته ای که گذشت، رویارویی واشنگتن و پکن افزایش هم یافت بالاخص بعد از آن که ایالات متحده به چین در باب ارائه تسلیحات به روسیه در جنگ اوکراین هشدار داد؛ هشداری که نتیجه اش سفر وانگ به مسکو بود. روسیه و چین پیش از حمله ماه فوریه روسیه به اوکراین بر دوستی بدون محدودیت تاکید داشتند و همین گزاره هراس واشنگتن و غرب از اتحاد میان مسکو و پکن را افزایش داد. وزارت خارچه چین اعلام کرد که واشنگتن  در موقیتی قرار ندارد که در این باب به چین هشدار دهد.هرگونه تلاش چین برای تامین تسلیحات جنگ در اوکراین، تعادل استراتژیک میدان نبرد را تغییر نمی دهد اما چنین شرایطی می تواند جبهه جدید و خصمانه ای را برای رقابت های آمریکا و چین فراهم کند.

سفیر ایالات متحده در سازمان ملل روز یکشنبه در گفتگو با سی ان ان هشدار داد که چنین اقدامی عبور از خطوط قرمز آمریکا است، با این همه او در باب پیامدهای چنین عبوری چیزی نگفت.هنوز مدرک و سندی در باب این که چین تسلیحات در اختیار روسیه قرار می دهد، وجود ندارد.

ایده اتحاد رسمی پکن و مسکو در برابر واشنگتن هم با لحاظ کردن عدم تعادل قدرت میان پکن و مسکو دور از ذهن است.چین که با چالش های اقتصادی خاص خود دست به گریان است، ممکن است حاضر نباشد به واسطه تحریم های آمریکا خود را به خطر بیاندازد. با این همه پکن نیز تمایل دارد جنگ طولانی شود چرا که به باورش اینگونه می تواند تمرکز ایالات متحده و منابع نظامی این کشور برای پاسخ به تسلط چین در اسیا را کاهش دهد.

یک درگیری طولانی مدت همچنین می تواند موجب ایجاد شکاف میان ایالات متحده و اروپا شود؛ رخدادی که در راستای اهداف سیاست خارجی پکن است.علاوه بر این ایجاد چنین شکافی تحریک ها را افزایش داده  ومخالفت ها در واشنگتن را بیشتر کرده و در نهایت ظرفیت بایدن برای تحقق اهداف سیاست خارجی اش در عرصه جهانی را تضعیف می کند.

بنابراین دلایل بسیاری وجود دارد مبنی بر این که چرا چین که مدت ها است جنگ در اوکراین را در راستای رقابت خود با ایالات متحده می بیند، برای پایان این نبرد شتابی ندارد. این از جمله چالش هایی است که بایدن باید با آن مقابله کند.