10 دستورکار پرمناقشه بایدن در صد روز اول

به گزارش اقتصادنیوز، با آغاز دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن، نشریه فارین پالیسی با انتشار مقاله‌ای به قلم مشترک راب گرامر، امی مکینن، جک داش و کریستیانا لو برنامه‌های اصلی صد روز ابتدایی جو بایدن را در ده زمینه پرمناقشه پیش‌بینی کرده‌اند.

حرکت در مسیر برگشت

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق ایالات‌متحده، در طول 100 روز نخست ریاست‌جمهوری‌اش به صدور فرمان‌های اجرایی گسترده‌ای اقدام کرد که با شعار «اول آمریکا»، هدف اولیه‌اش تغییر و نابود کردن عناصر اصلی میراث ریاست‌جمهوری باراک اوباما بود؛ اقدامی که اجماع چندین‌دهه‌ای میان دو حزب اصلی در سیاست خارجی را از همان ابتدا بر هم زد.

اکنون با رفتن ترامپ شرایط به مسیر عکس بازمی‌گردد، چرا که جو بایدن وعده داده در برابر مجموعه گسترده‌ای از تهدیدهای جدید علیه امنیت ملی امریکا، رویکردی کاملا متفاوت از سیاست‌های دونالد ترامپ اتخاذ کند؛ از همه‌گیری ویروس کرونا گرفته تا افزایش تنش‌های میان ایالات متحده با چین و مسئله هسته‌ای ایران.

سریع‌باش، جسور باش

در همین ابتدا دولت بایدن انتظار بروز خشونت‌هایی هم‌چون روز ششم ژانویه –که در پی آن هواداران دونالد ترامپ در اعتراض به نتیجه انتخابات به ساختمان کنگره یورش بردند-  را می‌کشد. سنا هم ممکن است از همان ابتدا دستورکار اعضای کابینه بایدن را به چالش بکشد. با این حال، با وجود چنین چالش‌هایی، جیک سالیوان، گزینه مشاور امنیت ملی دولت جدید در مورد دستور کار بایدن می‌نویسد: «استراتژی او این است: سریع باش، جسور باش. او به یک بازه زمانی دو ساله فکر نمی‌کند، بلکه به یک بازه زمانی در حد چند ماه اول فکر می‌کند».

به عقیده تحلیل‌گران سیاسی و امنیتی، تلفیق تهدیدات امنیت ملی، اختلافات جناح‌های سیاسی و درگیری‌های درونی خود احزاب که کشور را به شدت متفرق و چندپاره کرده، چالشی دلهره‌آور برای دولت آینده است. به گفته چاک هیگل، سناتور سابق و وزیر دفاع ایالات متحده در دولت باراک اوباما «ما در دوره‌ی بی‌سابقه‌ای زندگی می‌کنیم و تاکنون در سطح داخلی و بین‌المللی چنین شرایطی نداشته‌ایم». به عقیده او «کاری که بایدن باید انجام دهد فراتر از صد روز اول است. با این حال او باید به طور فوری به سمت بازسازی و احیای اتحادهای ما برود و به هم‌پیمانان‌مان اطمینان دهد که آمریکا برای ایفای نقش رهبری به بازی برگشته است».

به عقیده سارا مارگون، مدیر بخش سیاست خارجی انجمن جامعه آزاد امریکا، مسئله اصلی، بازیابی دوباره‌ی سیاست خارجی در سطح جهانی است و این فراتر از یک جابه‌جایی مکانی و بازگشت به نقطه‌ای است که با پایان دولت اوباما در آن متوقف شده‌ایم. به باور چاک هیگل، که با تیم انتقال بایدن در ارتباط است، جهت سیاست خارجی دولت بایدن باید در جهت راهبردی فوری باشد که منافع ایالات متحده را هدف اول خود قرار دهد. اما این بدان معنا نیست که شما با تغییر اوضاع سازگار نیستید، اوضاع دنیا عوض شده، پس باید قطب‌نمای خود را بیرون بیاورید و جای ستاره شمالی را درست تشخیص دهید. با چنین اوصافی نویسندگان انتظار دارند دولت بایدن در صد روز ابتدایی خود دست‌کم در مورد ده مسئله مناقشه‌برانگیز چنین راه‌هایی را در پیش گیرد:

1. همه‌ چیز درباره چین

پیش‌بینی‌ها دلالت بر این می‌کند که رویکرد سخت‌گیرانه ترامپ در قبال چین در دوره بایدن هم ادامه پیدا کند، منتها با جار و جنجال کم‌تر و در هماهنگی نزدیک‌تر با متحدان. یک نقطه مناقشه‌برانگیز احتمالی اولیه می‌تواند پاسخ پکن به تصمیم دولت ترامپ برای لغو محدودیت‌های طولانی مدت اعمال شده در روابط میان مقامات آمریکایی و همتایان آن‌ها در تایوان باشد. به گفته روی ژنگ، پژوهش‌گر موسسه کیسینجر «فیل در اتاق است[1]؛ تا پاسخ چین چه باشد! آن‌ها عادت ندارند که در این مواقع ساکت بنشینند».  چالش اولیه دیگر، نحوه واکنش به سرکوب گسترده حقوق‌بشر توسط دولت چین در هنگ کنگ است، جایی که ده‌ها نماینده و کنش‌گر مخالف در این ماه در آن بازداشت شدند.

هم‌چنین بایدن وارث جنگ تجاری ترامپ با چین خواهد بود. او در ماه دسامبر به نیویورک‌تایمز گفت که هیچ اقدام فوری برای برداشتن تعرفه‌ها انجام نخواهد داد. در حالی که ترامپ درگیر کسری تجاری با چین شده بود، بایدن از «سیاست خارجی برای طبقه متوسط» صحبت می‌کند که از مشاغل و صنایع ایالات متحده در برابر سرقت مالکیت معنوی [عموما در برابر چین] محافظت می‌کند.

با این حال بسیاری از مقامات پیشین نگرانند ادامه خشونت‌ها در واشنگتن و شکل گرفتن وضعیت امنیتی در پایتخت باعث ایجاد لکه‌های ماندگاری بر شهرت آمریکا میان متحدان و دشمنان شود و موقعیت دولت جدید را در رقابت با چین تضعیف کند. به عقیده برت بروین، دیپلمات سابق در دولت اوباما «این یک انتظار کاملا غیرواقعی است که بخواهیم بایدن ما را به نقطه‌ای بازگرداند که با رهبری اوباما در آن‌جا بودیم. سد دیپلماسی آمریکایی امیدوار است تهدیدات فزاینده و خیزش چین را مهار کند که با پس‌لرزه‌های حاصل از ریاست‌جمهوری ترامپ و حوادث ششم ژانویه، هم‌‌چنان در حال بسط نفوذ بیش‌تر خود است».

2. روسیه بدون بازگشت

به خلاف علاقه غیرقابل انکار ترامپ به هم‌تای روسی‌اش، دولت وی سیاست‌های تقابل‌جویانه‌ای را با هدف انزوای مسکو در پیش گرفت و تحریم‌های اقتصادی گسترده‌ای را بر سر نقش مداخله‌جویانه‌اش در اوکراین وضع کرد. انتظار می‌رود بایدن هم‌چنان همین خط ثابت را در رابطه با مسکو، بالاخص با حضور افراد کارکشته‌ای چون ویکتوریا نولاند و آندره کندال تایلور در وزارت امور خارجه و شورای امنیت ملی  حفظ کند. به عقیده دنیل فرید، دستیار وزیر امور خارجه در امور اروپا و اوراسیا در زمان رئیس جمهور جورج دبلیو بوش «این‌جا، جایی است که دولت بایدن کار سختی نخواهد داشت».

بایدن لیستی از چالش‌های امنیتی مربوط به روسیه را به ارث می‌برد: کم‌تر از دو هفته پس از مراسم تحلیف بایدن، پیمان عدم گسترش زرادخانه جدید با روسیه منقضی می‌شود. بایدن و روسیه هر دو تمایل خود به تمدید این پیمان را اعلام کرده‌اند. چالش‌های دیگر شامل پاسخ به هک شدن حداقل دوازده سازمان فدرال ایالات متحده توسط روسیه است. خط لوله انتقال گاز روسیه به آلمان هم علی‌رغم تلاش‌های شدید واشنگتن برای جلوگیری از پروژه، در حال اتمام است. مسمومیت و دستگیری رهبر مخالفان روسی، الکسی ناوالنی هم در آخر این لیست قرار گرفته است.

3. بازگشت به طرح اولیه با ایران

همان گونه که ترامپ به وعده لغو پیمان هسته‌ای دوران اوباما با ایران عمل کرد، بایدن هم قول داده که به دیپلماسی با تهران برگردد. اما تلاش برای احیای توافق و بازگشت به نقطه‌ای که با اوباما متوقف شده بود، به سادگی امکان‌پذیر نیست. دولت ترامپ با تحریم‌های زیادی ایران را هدف قرار داد و با دور دیگری از تحریم‌ها در همین ماه آخر باعث ایجاد تنش با تهران در آخرین روزهای دولتش شد. بایدن در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان در ماه سپتامبر گفت: «من راه قابل حصولی را برای بازگشت دیپلماسی به تهران پیشنهاد خواهم داد. اگر ایران به پیروی دقیق از توافق هسته‌ای بازگردد‌، ایالات متحده هم به عنوان نقطه آغاز مذاکرات بعدی، مجددا به توافق خواهد پیوست». ایران در حال حاضر دوازده برابر میزان اورانیوم غنی‌شده مجاز در توافق هسته‌ای دارد و به طور قابل توجهی در حال افزایش اهرم فشار در میز مذاکره است.

در حالی که جیک سالیوان اظهار کرده دولت جدید ممکن است به دنبال بازنگری در برخی از تحریم‌های اعمال‌شده توسط دولت ترامپ علیه ایران و متحدانش باشد (مانند اعلام جدید تروریستی‌ خواندن گروه حوثی‌های یمن)، به نظر می‌رسد بایدن می‌خواهد به موازات توافق هسته‌ای جدید، راه تازه‌ای برای کنترل بر زرادخانه در حال رشد موشک‌های بالستیک ایران پیدا کند . با این حال برخی از مقامات پیشین انتظار دارند رئیس‌جمهور جدید با استفاده از تحریم‌های دوران ترامپ علیه تهران، در هنگام توافق سرسختی از خود نشان دهد. به گفته بروبن «ما می‌خواهیم بایدن از برخی سیاست‌های سخت‌گیرانه ترامپ در قبال چین، ایران و کوبا برای گرفتن امتیازات بیش‌تر بهره گیرد. او باید به طرف مقابل نشان بدهد که نه این توافق اوباماست و نه این سیاست خارجی اوباما.

4. پایان دادن به جنگ‌های بی‌پایان؟

برنامه‌های بایدن در عراق و افغانستان مشابه با تلاش‌های ترامپ برای خروج نیروها از منطقه خواهد بود. بایدن مانند سلف خود متعهد شده که به «جنگ‌های بی‌پایان» خاتمه دهد، که اشاره آشکاری بود به حضور نظامی پرهزینه ایالات متحده در خاورمیانه در طی این دو دهه. اما در این‌جا هم مانند مورد ترامپ و اوباما، تفاوت زیادی میان قول به پایان جنگ و پایان دادن به آن‌ها در عمل وجود دارد.

بایدن در سپتامبر گذشته اعلام کرد این جنگ‌ها باید برای همیشه پایان یابد. اما بلافاصله هم افزود »من از خروج نیروها حمایت می‌کنم، اما مشکل اینجاست: ما هنوز باید نگران تروریسم و ​​داعش باشیم».  دولت ترامپ باافتخار ادعا می‌کند که دولت خلافت اسلامی را در هم کوبیده و ضربات فلج کننده‌ای را به سازمان تروریستی آن وارد آورده است، اما در واقع بایدن را با یک وضعیت بسیار ناخوشایندی در خاورمیانه رها  کرده است. بشار اسد رهبر سوریه هم‌چنان در قدرت است و توسط حامیان روسی و ایرانی حمایت می‌شود. ترکیه نیز در حال حمله مداوم علیه نیروهای کردی است که در کارزار علیه داعش به آمریکایی‌ها کمک شایانی کردند.

چند روز پیش از مراسم تحلیف بایدن، وزیر دفاع آمریکا کریستوفر میلر اعلام کرد ارتش نیروهای خود را در افغانستان و عراق به 2500 نفر کاهش داده است، در حالی که شاهد افزایش خشونت‌ها علیه طالبان هستیم. بنابر اعلام میلر، با عملی شدن این مرحله از خروج، اکنون شاهد حضور کم‌ترین میزان نیروهای این کشور در خاورمیانه از سال 2001 هستیم. به گفته او هر چند ایالات متحده به انجام مأموریت ضدتروریستی خود در هر دو کشور ادامه خواهد داد، اما این کشور می‌تواند تا بهار اگر شرایط مهیا باشد نیروهای زمینی خود را به صفر برساند.

5. شاخه زیتون تقدیم به اروپا

صرف حضور بایدن در کاخ سفید، پس از چهار سال بغرنج ناشی از سیاست‌های ترامپ، برای بهبود روابط با اروپا کفایت می‌کند. مارینا کالجوراند، وزیر خارجه اسبق استونی و نماینده کنونی این کشور در پارلمان اروپا در این رابطه معتقدست «من فکر می‌کنم که او نیاز به کار زیادی ندارد. فقط باید باشد».

بایدن هنوز درگیر اختلافاتی با اروپاست و اگرچه قطعاً شاهد تغییر لحن از سوی او خواهیم بود، انتظار می‌رود رئیس‌جمهور جدید متحدان خود در  ناتو را دعوت به صرف هزینه‌های دفاعی بیش‌تر می‌کند. هم‌چنین ممکن است او به سرعت تلاش‌های ترامپ برای کاهش یک سوم نیروهای مستقر در آلمان را متوقف و روند آن را معکوس ‌کند. اما حضور ایالات متحده در لهستان و کشورهای بالتیک که امیدوار به حضور چرخشی بیش‌تر نیروهای آمریکایی هستند در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. به گفته کالجوراند این یک واقعیت است که برای روسیه، شلیک به یک سرباز آمریکایی و یا آلمانی، در مقایسه با تیراندازی به یک سرباز استونیایی بسیار دشوارتر است.

با اتفاقاتی که در ششم ژانویه در واشنگتن رخ داد، ممکن است بایدن راحت‌تر بتواند در برابر تندروی راست افراطی در اروپا کوتاه بیاید، اما برای دیگران در اروپا، پس از ترامپ هیچ عقب‌گردی وجود ندارد – این به معنای ادامه راهی است که بر کاهش اعتماد اروپا به قدرت دیپلماتیک، نظامی و نفوذ اقتصادی ایالات متحده استوار شده است. به گفته یک مقام ارشد آلمانی «بی‌اعتمادی به آمریکا به راحتی از بین نخواهد رفت. فرقی نمی‌کند که بعد چه خواهد شد، آمریکا دیگر کشوری است که ترامپ را انتخاب کرده است».

6. هیچ کُره‌ای برای سعودی وجود ندارد

دولت ترامپ به دلیل مخالفت‌های شدید کنگره ایالات متحده، از عربستان سعودی حمایت کرد و تلاش نمایندگان برای متوقف کردن حمایت نظامی ایالات متحده از جنگ در یمن را متوقف کرد. ترامپ علی‌رغم آگاهی آمریکا، از مواخذه ولی‌عهد سعودی محمدبن‌سلمان را در ماجرای قتل روزنامه نگار واشنگتن‌پست جمال خاشقچی خودداری کرد.

تیم بایدن به روشنی یک دوره متفاوت را آغاز خواهد کرد. بایدن در اکتبر گذشته، به مناسبت سالگرد قتل خاشقچی در بیانیه‌ای گفت در دولت بایدن-هریس، ما رابطه خود را با پادشاهی سعودی مورد ارزیابی مجدد قرار خواهیم داد، حمایت ایالات متحده از جنگ عربستان سعودی در یمن را خاتمه خواهیم داد و اطمینان حاصل خواهیم کرد که آمریکا ارزش‌های خود را برای فروش اسلحه یا خرید نفت معامله نمی‌کند.

7. دست و پنجه نرم کردن با میراث ترامپ در اسرائیل

در زمان ترامپ، اسرائیل بیش از هر زمان دیگری مورد توجه سیاست خارجی ایالات متحده قرار گرفت. ترامپ کمک‌ها به فلسطینی‌ها را قطع کرد، ادعای اسرائیل بر بیت‌المقدس به رسمیت شناخت و سفارت ایالات متحده را به آنجا منتقل کرد. دولت ترامپ هم‌چنین به عنوان تسهیل‌کننده روند‌ عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و چهار کشور عربی -امارات متحده عربی، بحرین، سودان و مراکش- نقش فعالی بازی کرد. از این دستاوردهای دیپلماتیک، مقامات ارشد ترامپ با عنوان تغییردهنده بازی‌های تاریخی خاورمیانه یاد می‌کنند.

اما دولت بایدن موضع بی‌طرفانه‌تری اتخاذ خواهد کرد. بایدن که نسبت به سیاست‌های ترامپ انتقاد کرده، تصمیم به انتقال را کوته‌فکرانه و ناخوشایند خواند، اما در جریان مبارزات انتخاباتی گفت سفارت را جابه‌جا نخواهد کرد. هم‌چنین قول داده کمک‌های ایالات متحده به کرانه باختری و غزه را از سر بگیرد.

بایدن بار دیگر بر حمایت خود از راه حل دو کشور تأکید کرده است. اما او در این راه با موانع جدی روبرو خواهد شد. در آخرین تلاش‌ها در آخرین لحظه‌ها، ترامپ اسرائیل را تحت پوشش سنتکام قرار داد، اقدامی که برای مدت‌ها خواست گروه‌های طرفدار اسرائیل بود. اسرائیل در 11 ژانویه اعلام کرد که قصد دارد 800 خانه جدید مسکونی در بخش اشغالی کرانه باختری بسازد و این یک چالش دیگر برای دولت جدید است.

8. هیچ گزینه مطلوبی در مورد کره شمالی وجود ندارد

علی‌رغم امیدواری زیاد از طرف دولت ترامپ و برگزاری جلسات پر زرق‌وبرق بین ترامپ و کیم جونگ اون، کره‌شمالی با آن‌چه که به نظر می‌رسد یک موشک بالستیک پرتاب شده توسط زیردریایی است، بایدن را به مبارزه می‌طلبد.

به گفته بروس کلینگنر، تحلیل‌گر سابق سیا «به طور معمول رهبری کره شمالی در چند ماهِ اولِ بر سر کار آمدن دولت جدید در کره جنوبی یا آمریکا به گونه‌ای رفتار می‌کند که انگار دارد یک سگ دست‌آموز را آموزش‌ می‌دهد». او خاطرنشان می‌کند رفتار تحریک‌آمیز اولیه کره‌شمالی دولت‌های قبلی را هم به اتخاذ رویکردی سخت‌گیرانه‌ سوق داده است. همین هفته گذشته کیم در یک سخنرانی در هشتمین کنگره حزب کارگران، از طرح‌های بلندپروازانه برای تولید سلاح‌های جدید رونمایی کرد و این موضوع را روشن ساخت که دولت جدید در واشنگتن رفتار این رژیم را تغییر نخواهد داد.

9. مقابله با تغییرات اقلیمی

از مهم‌ترین سیاست‌های دگرگونی‌طلبانه بایدن مربوط به مسائل تغییر اقلیمی است. ترامپ با وجود شواهد علمی گسترده و فاجعه‌های طبیعی فزاینده، برای مدت‌ها تأثیرات تغییرات اقلیمی را کم اهمیت جلوه داد. وی ایالات متحده را از توافق‌نامه مهم آب‌وهوایی پاریس 2015 -با هدف جلوگیری از انتشار بیش‌تر گازهای گل‌خانه‌ای-  خارج و بیش‌تر مقررات زیست‌محیطی ایالات متحده را لغو کرد. انتظار می‌رود بایدن، که تغییرات آب‌وهوایی را «تهدید‌کننده حیات در زمان ما» خوانده، در اولین روز ریاست جمهوری خود به توافق‌نامه پاریس ملحق و جان کری، وزیر امور خارجه پیشین را به عنوان نماینده ویژه ریاست جمهوری خود در امور آب و هوا منصوب کند.

10. کنترل پیامدهای پاندمی

 بایدن تیمی متشکل از 13 مشاور بهداشت را برای مدیریت همه‌گیری ویروس کرونا معرفی و طی مدت کوتاهی، انتظار می‌رود که دوباره به سازمان بهداشت جهانی بپیوندد- در حالی که ترامپ با متهم کردن وابستگی این سازمان به چین، آن را ترک کرد. بایدن از یک طرح عظیم اقتصادی و درمانی 1،9 تریلیون دلاری هم با هدف مقابله با ویروس و تأثیرات اقتصادی آن رونمایی کرده است.