تلاش اروپا برای خنثیسازی تحرکات ضدبرجامی اسرائیل
به گزارش اقتصادنیوز ، هوف لاوت، کارشناس مسائل خاورمیانه در شورای روابط خارجی اروپا در مطلبی با عنوان «تعامل و اقناع؛ تروئیکای اروپایی چگونه باید اسرائیل را درباره ایران متقاعد کند؟» نوشته است:
رئیس جمهور جو بایدن در اولین نطق سیاست خارجی خود از زمان ورود به کاخ سفید پیام روشنی را فرستاد: «دیپلماسی به کانون سیاست خارجی ما بازگشته است«این سخنان خوشامدی بود به تروئیکای اروپا (فرانسه، آلمان و انگلستان)، چرا که آنها مشتاقانه در انتظارند تا با همکاری دولت جدید ایالات متحده توافق هسته ای با ایران را احیا کنند. اما، حتی با از سرگیری همکاری مجدد قوای دو سوی آتلانتیک، این همکاریها همچنان با موانع قابل توجهی روبرو خواهد شد -از جمله مهمترین آنها واکنش اسرائیل و متحدان عرب خلیج فارس است که با درجات مختلف با مخالفت خود را نسبت به هر گونه سازش بینالمللی با ایران نشان دادهاند.
در طی مذاکرات بر سر توافق، بنیامین نتانیاهو مواضع تندی از خود نشان داد و در مخالفت با باراک اوباما، از هیچ تلاشی برای همراستا کردن جمهوریخواهان با خود فروگذاری نکرد. شش سال پس از آن روزها، یک موقعیت دژاوو وجود دارد. دولت نتانیاهو بار دیگر آماده مخالفت با احیای توافق است و به نظر میرسد که در کنار دوستان جدید عربش در منطقه خلیج فارس، یک کارزار هماهنگ برای برهم زدن مذاکرات را رهبری میکند. این همان چالشی است که تروئیکای اروپا، در صورت تمایل به احیای توافق هستهای و جلوگیری از تشدید تنش در خاورمیانه، باید به دقت آن را مدیریت کنند.
بالا بردن دست در واشینگتن
چنین وضعیتی، با تهدید ایران به حمله نظامی توسط اسرائیل، پیچیدهتر هم میشود. در شرایط کنونی، احتمالا چنین سیگنالهایی برای بالا بردن دست اسرائیل در واشینگتن طراحی شده است. با این همه، با توجه به سابقه درگیریهای نظامی در منطقه و برنامهریزیهای عملیاتی گسترده، احتمال اقدامات نظامی اسرائیل در آینده را نباید دستکم گرفت.
مقامات اسرائیلی به جای همراهی با برنامه بایدن برای حذف تحریمهای ایالاتمتحده در ازای بازگشت کامل ایران به تعهدات مندرج در توافق هستهای، برای ادامه کارزار فشارحداکثری دوران ترامپ فشار میآورند تا محدودیتهای شدیدتری بر برنامه هستهای ایران اعمال و فعالیتهای منطقهای و توسعه موشکی این کشور را مهار کند. خواستههای گستردهای از این دست ناشی از دشمنی عمیق نتانیاهو با ایران و محاسبات سیاسی او در آستانه انتخابات آینده اسرائیل است – اگر چه اما چنین تقاضاهایی توسط عموم بازیگران سیاسی از طیفهای مختلف در اسرائیل و از سوی بسیاری از مقامات امنیتی اسرائیل نیز مطرح شده است.
یک بازی پرمخاطره
در حالی که مقامات اسرائیلی اذعان دارند تحریمهای ایالاتمتحده تغییر مورد انتظار در رفتار ایران را ایجاد نکرده است، آنها به مشکلات اقتصادی فزاینده و کاهش بودجه برای حمایت از گروههای مورد حمایت در خاورمیانه به عنوان نشانههای موفقیت این سیاست اشاره میکنند. از این منظر، مشکل کنونی کنارگذارشتن استراتژی فشار حداکثری نیست، مسئله کمبود وقت کافی برای گرفتن امتیاز از ایرانیهاست.اعتقاد عمومی بر این است که در ماههای آخر ریاست جمهوری ترامپ، اسرائیل برای افزایش فشار بر ایران و پیچیده کردن تلاشهای آینده برای احیای برجام دست به یک سری عملیات پنهانی از طریق ترور، خرابکاری و حملات سایبری زده است.
ما این یک استراتژی پر مخاطره است. تاکنون، نتیجه اصلی فشار حداکثری تحریک ایران به تسریع بخشیدن در برنامه هستهایاش بوده که نگرانی اسرائیل را به همراه داشته است. اسرائیل با تلاش برای حفظ این کارزار و جلوگیری از روند دیپلماتیک، یک بازی خطرناک را به راه انداخته تا [به زعم خود] پیش از اینکه برای توقف برنامه هستهای ایران نیاز به اقدام نظامی باشد، ایران را مجبور به تسلیم کند.
تعامل پرریسک
مقامات آمریکایی و اروپایی تعامل و رایزنی با اسرائیل و سایر متحدان منطقهای را وسیله مهمی برای جلوگیری از تشدید بیشتر تنشها و جلب حمایت کشورهای خاورمیانه از یک توافق هستهای پایدار میدانند. بنابراین، آنها در پی آرام کردن و متقاعد کردت نتانیاهو هستند. اما آنها باید نسبت به این مسئله با چشمانی باز نگاه کنند که تعامل با اسرائیل میتواند مخرب و محدودیتزا باشد.
اندک شواهدی مبنی بر نقشی سازنده دولت اسرائیل در حمایت از مذاکرات هسته ای وجود دارد. در حقیقت، در حال حاضر در اسرائیل تمرکز مباحث بر سر چگونگی جلوگیری از تلاش برای احیای برجام جریان دارد - برخی مقامات و تحلیلگران اسرائیلی استدلال میکنند تعامل با بایدن باعث تقویت موضع اسرائیل میشود و برخی دیگر از یک استراتژی تقابلجویانه بیشتر برای خنثی کردن تلاشهای آمریکا حمایت میکنند. دولت اسرائیل هنوز تصمیمی در این مورد نگرفته است. اما به هر ترتیب، با توجه به آمیخته شدن سیاست داخلی و احساس توانمندی که اسرائیل از طریق همکاری تازه بنیاد خود که با کشورهای عربی خلیج فارس به دست آورده، احتمالاً سازشناپذیر خواهد ماند.
مهار اهداف مخرب اسرائیل
برای کنترل اهداف مخرب دولت اسرائیل، دولت بایدن باید از ارسال تسلیحاتی به اسرائیل که ظرفیت عملیاتی برای حمله به ایران را به شکل نامتعارفی افزایش میدهد، صرفنظر کند – از جمله بمبهای سنگرشکن 57-GBU - و تحویل هواپیماهای سوخترسان هوایی KC-46 به اسرائیل را کندتر کند.
علاوه بر این، مقامات آمریکایی و اروپایی باید آمادگی این را هم داشته باشند که در آینده اسرائیلیها با عملیات سرویسهای مخفی خود دیپلماسی را تضعیف کنند –درست همانطور که در ماه نوامبر یکی از دانشمندان برجسته هستهای ایران ترور شد و به طور گسترده به اسرائیل نسبت داده شد.
علاوه بر این، آنها باید به روشنی اعلام کنند ایالات متحده و تروئیکا هیچ علاقهای به درگیری نظامی بین ایران و اسرائیل -که دیپلماسی را نابود میکند- ندارند و هرگونه حمله یک جانبه اسرائیل به ایران بر روابط دوجانبه تأثیر منفی خواهد داشت.
به موازات این، ایالات متحده و تروئیکا باید تلاش کنند به نحوی نتانیاهو را دور بزنند و مستقیماً با برخی مقامات امنیتی اسرائیل روبرو شوند -از آنجا که نتانیاهو نظرات مخالف در دستگاه امنیتی را به حاشیه رانده و پرونده ایران را با کمک یوسی کوهن، مدیر موساد و از متحدانش، محکم در اختیار خود نگه داشته، چنین تعاملی چندان دشوار نخواهد بود. رویکردی عملگرایانه درون نهادهای امنیتی وجود دارد که از این بابت نگران است که نتانیاهو امنیت را قربانی سیاست میکند و مقامات آمریکایی و اروپایی باید از این مسئله بهره ببرند.
بسیاری از چهرههای امنیتی که امروز توافق هسته ای را مورد انتقاد قرار میدهند، یکبار از آن به عنوان گزینهای مطلوب -هرچند دارای نواقصی- برای دور کردن اقدام نظامی، حمایت کرده بودند. در حالی که از آن زمان چشمانداز داخلی و منطقه ای تغییر کرده، افق پیش رو همچنان با برخی گشایشها همراه است. از جمله پیشنهاد مذاکرات دومرحلهای برای نظارت بر برنامه هستهای ایران که توسط مقامات آمریکایی و اروپایی پشتیبانی میشود. این رویکرد احیای برجام 2015 را به عنوان گامی در جهت توافق هستهای گستردهتر تلقی میکند که نگرانیها از این بابت را برطرف میکند؛ از جمله تمدید برخی محدودیتهای فنی برای ایران که بر اساس برجام از سال 2023 منقضی میشوند.
جلوی خروج از ریل را بگیریم
طی هفتههای آتی، در حالی که ایالات متحده و تروئیکا با نتانیاهو و جامعه سیاسی و امنیتی اسرائیل رایزنی میکنند، آنها باید تمرکز خود را بر این بگذارند که احیای توافق هستهای پیشین هنوز هم بهترین وسیله برای رفع نگرانیها نسبت به گسترش برنامه هستهای ایران است. آنها همچنین تعهد خود نسبت به روندی جداگانه برای رفع سایر نگرانیهای مشترک در مورد فعالیتهای ایران در خاورمیانه را نشان خواهد داد. اما ایالات متحده و تروئیکا باید تأکید کنند ارائه خواستههای اضافی در مذاکرات برجام –همانطور که اسرائیل میخواهد- فقط مذاکرات را از خط خارج میکند. در حالی که دولت اسرائیل ممکن است به ادامه کارزار فشار حداکثری اصرار کند ، مقامات غربی باید استدلال کنند این رویکرد نه تنها نتیجه مثبتی نداشته بلکه باعث تسریع در برنامه هستهای ایران در چهار سال گذشته شده است.
تلاش برای جلب نظر کشورهای عربی خلیج فارس که نگرانیهایی مشابه اسرائیل دارند، یکی دیگر از مولفههای مهم هرگونه استراتژی مهار مخالفت اسرائیل خواهد بود. این تلاش باید تمایل به جلوگیری از ایجاد اتحاد منطقهای نتانیاهو در مخالفت با مذاکرات هستهای را هدف خود قرار دهد -عاملی که بر تمایل و توانایی او برای به چالش کشیدن دیپلماسی بینالمللی در رفع این مسئله تأثیر میگذارد.
دستیابی به توافقی درباره برنامه هستهای ایران که مانع از مسابقه تسلیحاتی منطقهای میشود، باید در مرکز هر تلاش دیپلماتیک بینالمللی قرار گیرد -با توجه به اهمیت استراتژیک آن و اولویت آن نسبت به اهدافی چون تغییر رفتار منطقهای ایران یا توقف توسعه موشکی آن. برخورد با اسرائیل یک کار پیچیده و گاه ناخوشایند خواهد بود. اما پایتختهای غربی، فراتر از جنجالهای فعلی که توسط اسرائیلیها به پا شده، باید مقدمات این تلاش را فراهم کنند، چرا که ایجاد توافق هستهای مستقل میتواند به جلوگیری از درگیری مستقیم بین اسرائیل و ایران کمک کند.