گام نخست دولت رئیسی برای احیای برجام

به گزارش اقتصادنیوز ؛ محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی روز یکشنبه در محل سازمان انرژی اتمی میزبان رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود که برای مذاکره درباره دسترسی‌های فنی به بازرسان ناظر هسته‌ای سازمان ملل به تهران سفر کرده بود؛ مذاکراتی که سازنده توصیف شد و طرفین در بیانیه‌ای اعلام کردند که در مورد برخی مسائل به توافق دست یافتند.

اسلامی پس از دیدار در جمع خبرنگاران گفت: «امروز به دعوت سازمان انرژی اتمی آقای رافائل گروسی به تهران تشریف آوردند و مذاکرات خوب و سازنده‌ای را انجام دادیم. روح حاکم بر مذاکرات ایجاد فرصت برای توسعه همکاری ها در چارچوب موازین و مقررات آژانس بین المللی انرژی اتمی است».

اسلامی تأکید کرد:‌«کل مسائل فیمابین اساسا فنی است و هیچگونه مسائل سیاسی، جایگاهی را در روابط فیمابین نخواهد داشت. تفاهم کردیم در اجلاس آینده آژانس شرکت و در حاشیه اجلاس مذاکرات خودمان را ادامه دهیم. توافق کردیم مدیرکل آژانس در آینده نزدیک به تهران سفر کند و مذاکرات را در سطوح مختلف انجام دهد. همچنین توافق کردیم برای تعویض کارت‌های حافظه دوربین‌های نظارتی، تیم فنی مربوطه بعد از توافق به ایران بیایند و بتوانند اقداماتی را که باید برای دوربین‌ها به لحاظ فنی انجام بدهند را انجام داده و کارتهای حافظه طبق روال پادمانی است و در ایران نگهداری و پلمپ می‌شود، همان‌جا کارت‌های قدیمی را پلمپ می‌کنند و کارت‌های جدید حافظه را در دوربین‌ها نصب خواهند کرد که روال جاری و طبیعی در سیستم نظارتی آژانس است».

رئیس جدید سازمان انرژی اتمی ایران گفت: «برای ما آنچه حائز اهمیت است و آقای گروسی هم در تبادلات فکری که انجام دادیم، همین نظر را داشت، اعتمادسازی است و این که اعتماد متقابل بین ایران و آژانس پابرجا باشد و آژانس طبق ضوابط و تکالیف قانونی خودش در جهت پیشبرد برنامه‌های هسته‌ای ایران، نقش موثرتری ایفا کند و به شتاب بخشیدن به پیشرفت فناوری هسته‌ای در ایران کمک کند».

گروسی هم بعد از این دیدار، در جمع خبرنگاران گفت: «برای من این بازدید بسیار مهم است چون بعد از روی کار آمدن دولت جدید است. این بدان معناست که ایران و آژانس باید با هم کار کرده و همکاری خود را گسترش دهند». گروسی با قدردانی از اسلامی و گفتگوی مثبت و عمیقی که داشتند، گفت: «ما باید درباره مسائل با هم مذاکره و تبادل نظر داشته باشیم. این اولین دیدار من بعد از انتصاب اسلامی است و درباره مسائل فنی صحبت شد. ظرف کمتر از دو‌ هفته کنفرانس عمومی آژانس برگزار خواهد شد و این یکی از رویدادهای مهم در جهان است. خوشحال شدم شنیدم آقای اسلامی سرپرستی هیأت ایرانی را دارد و توافق کردیم ادامه مذاکرات را در وین ادامه دهیم و پس از آن من مجدداَ برای گفت‌وگوی سطح بالا با مقامات ایرانی به تهران برمی‌گردم. خوشحالم گفت‌وگوهای ما مثبت بود».

وال استریت‌ژورنال: مذاکره غربی‌ها برای تحرکات علیه ایران در شورای حکام متوقف شد

لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت‌ژورنال گزارش داد که ایران روز یکشنبه با آژانس اتمی سازمان ملل متحد به توافقی دست یافت که به بازرسان بین المللی اجازه دسترسی به برخی از سایت های مرتبط با هسته ای این کشور را می دهد، گامی که به احتمال زیاد از به بحران کشیدن مذاکرات احیای برجام جلوگیری می کند.

لارنس نورمن پیش از این گزارش داده بود که ایالات متحده و اروپا مایل هستند منتظر بماند و ببیند ایران در چند روز آینده چه خواهد کرد و در مورد پیگیری یا عدم پیگیری اجرای قطعنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی در جلسه هفته آینده شورای حکام تصمیم گیری خواهد کرد.

وال استریت ژورنال این توافق را «اولین گام دولت جدید ایران در راستای ازسرگیری روند احیای برجام» توصیف کرد و نوشت: بر اساس بیانیه مشترکی که روز یکشنبه پس از مذاکرات بین آقای گروسی و رئیس آژانس انرژی اتمی ایران منتشر شد ، «به بازرسان آژانس اجازه داده می شود تا نسبت به سرویس فنی تجهیزات نظارتی مشخص شده و جایگزینی کارت‌های حافظه آن‌ها که تحت مهر و موم مشترک در ایران نگهداری خواهند شد، اقدام کنند. چگونگی و زمان انجام این اقدام، مورد توافق دو طرف قرار گرفت».

همچنین در بیانیه مشترک تهران و آژانس آمده است: «طرفین، روح همکاری و اعتماد متقابل و اهمیت تداوم آن و همچنین ضرورت رسیدگی به موضوعات فیمابین در فضایی سازنده و منحصرا فنی را مورد یادآوری و تاکید مجدد قرار دادند. در چارچوب تعاملات و همکاری‌های موجود فیمابین، طرفین تصمیم گرفتند دیدارهای متقابل را در سطوح مرتبط تداوم دهند».

این بیانیه می‌افزاید: «در همین راستا، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در حاشیه کنفرانس عمومی آژانس با مدیرکل دیدار خواهد کرد و مدیرکل نیز در آینده نزدیک به تهران سفر خواهد کرد تا مشورت‌های سطح بالا با هدف تقویت همکاری‌های بین ایران و آژانس در حوزه‌های مختلف و بحث در خصوص موضوعات فعلی مورد علاقه متقابل، با دولت جمهوری اسلامی ایران ادامه داشته باشد».

به نوشته روزنامه روزنامه وال‌استریت ژورنال، دیپلمات ها گفتند که به شرط رعایت شرایط توافق شده توسط ایران، ایالات متحده ، فرانسه ، بریتانیا و آلمان مذاکرات مربوط به تحرکات علیه ایران در جلسه شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی متوقف خواهند کرد.

رابرت مالی ، نماینده دولت بایدن در امور ایران، روز جمعه با همتایان خود از فرانسه، بریتانیا و آلمان دیدار کرد تا درباره چالش‌های پیش روی مذاکرات هسته‌ای، از جمله اختلافات ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی، بحث و تبادل نظر کند.

به نوشته این روزنامه، این تصمیم مبنی بر عدم تحریم ایران به احتمال زیاد با انتقاد مخالفان توافق هسته‌ای روبرو خواهد شد. پس از انتشار دو گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد ایران ، نفتالی بنت ، نخست وزیر اسرائیل ، خواستار "واکنش مناسب و سریع بین المللی" به اقدامات هسته ای ایران شد.

آسوشیتدپرس: مجوز تعویض کارت‌های حافظه در دوربین‌های تاسیسات صادر شد

خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز گزارش داد، ایران روز یکشنبه موافقت کرد که به بازرسان بین المللی اجازه دهد کارت های حافظه جدید را در دوربین های نظارتی در سایت های حساس هسته ای خود نصب کنند و ضبط را در آنجا ادامه دهند؛ امری که به نوشته این خبرگزاری به طور بالقوه از رویارویی دیپلماتیک این هفته جلوگیری می کند. این اعلامیه می تواند برای ایران پیش از جلسه این هفته هیئت مدیره آژانس بین المللی انرژی اتمی ، که در آن قدرت های غربی برای تحریم تهران به دلیل عدم همکاری با بازرسان بین المللی بحث کرده بودند ، مفید واقع شود. اسلامی گفت که ایران در آن جلسه شرکت می کند و مذاکراتش با آژانس بین المللی انرژی اتمی در آنجا ادامه می یابد.

بر اساس این گزارش، آژانس بین المللی انرژی اتمی می گوید برخی تجهیزات نظارتی را نمی توان بیش از سه ماه بدون سرویس نگه داشت. به گفته این آژانس ، در این ماه به چهار دوربین نظارتی نصب شده در یک مکان دسترسی داده شد ، اما یکی از دوربین ها خراب شده و دوربین دوم نیز به شدت آسیب دیده است.

میخائیل اولیانوف، سفیر روسیه در آژانس بین المللی انرژی اتمی در توییتر ، این توافق را ستود و آن را «فنی، اما بسیار مهم» خواند. اولیانوف نوشت: «این برای ایران اهمیت کمتری ندارد که گمانه زنی های بی اساس علیه خود را رد کند».

اولیانوف، پیش‌ از این (روز بعد از سفر مالی به روسیه)در توئیتر نوشته بود: «نباید هیچ توهمی وجود داشته باشد. اگر پیش نویس قطعنامه ای در مورد ایران در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی ارائه شود ، روسیه رأی مخالف خواهد داد. نیازی به هیچ قطعنامه‌ای که نه تنها بی‌معناست بلکه به شدت مضر است، نداریم.

دوراهی قدرت‌های جهانی در قبال ایران

لارا روزن خبرنگار آمریکایی در حساب کاربری ساب‌استک خود گزارش داد قدرتهای جهانی با دو راهی در مورد نحوه احیای دیپلماسی هسته ای ایران روبرو هستند. قدرتهای جهانی که به دنبال راه حل دیپلماتیک برای برنامه هسته ای ایران هستند با یک معضل روبرو شده اند. اگر آنها ایران را بخاطر افزایش مشکلات گزارش شده توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد سرزنش قرار دهند ، ممکن است ایران از بازگشت به مذاکرات درباره احیای توافق هسته ای خودداری کند.

بر اساس گزارش خانم روزن، در آستانه نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین در هفته آینده (13 تا 17 سپتامبر) ، رایزنی های فشرده آمریکایی/اروپایی/روسی در مسکو و پاریس این هفته در مورد چگونگی برخورد با نگرانی‌های فزاینده آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد توانایی نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران برگزار شد.

در اوایل هفته گذشته ، مالی و تیمش با سرگئی ریابکوف ، معاون وزیر امور خارجه روسیه و همتایان روسی خود در مسکو رایزنی کردند و آنها را "خوب و سازنده" خواندند. فرستاده ویژه در امور ایران گفت: جلسات خوب و سازنده در مسکو با ریابکوف داشتیم که در آن ما در مورد هدف مشترک خود از بازگشت به مذاکرات و از سرگیری سریع متقابل برجام بحث کردیم.

روزن نوشت: رایزنی های آمریکا/روسیه در مسکو در پی تماس سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه با حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران در 9 سپتامبر بود. به نظر می رسد روسیه به ویژه نقش کلیدی را ایفا می کند و علناً از قطعنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی خودداری می کند، در حالی که به طور خصوصی ایران را تحت فشار قرار می دهد تا در اسرع وقت به مذاکرات وین بازگردد و سعی می کند راه حلی برای نگرانی های فزاینده آژانس بین المللی انرژی اتمی در زمینه نظارت بر ایران پیدا کند.

کلسی داونپورت، از انجمن کنترل تسلیحات ، گفت که ممکن است مذاکرات در آخرین لحظه پشت پرده قبل از نشست هفته آینده هیئت مدیره آژانس بین المللی انرژی اتمی انجام شود که در آن روسیه نقش مفیدی ایفا می کند. (پیش‌بینی داونپورت در واقع با توافق روز گذشته تهران و آژانس محقق شد) 

خانم داونپورت ، مدیر سیاست منع اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات ، روزن گفت: "تلاش روسیه مشهود است. و روسیه در حال حاضر اهرم بیشتری در تهران دارد تا بتواند همکاری ایران با آژانس را پیش ببرد." (کلسی داونپورت: برجام هنوز بهترین گزینه و محتمل‌ترین سناریو است)

هنری رُم ، نماینده گروه اوراسیا در تحلیلی هشدار داد که «قطعنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد تحریم ایران در هفته آینده احتمالاً باعث احیای توافق هسته ای در سال جاری نخواهد شد. اقدام شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی ، حتی اگر روسیه و چین با آن مخالفت کنند ، پیامدهای منفی داخلی در تهران خواهد داشت و شانس احیای توافق را امسال به زیر 50 درصد می رساند».

حال به نظر می‌رسد توافق اخیر توانست از تحرکات سیاسی علیه ایران در نشست شورای حکام جلوگیری کند.

روابط ایران و آژانس تابعی از وضعیت برجام است

همچنین امواج مدیا گزارش داد، منابع ایرانی هشدار دادند که توهین کشورهای غربی در قالب یک قطعنامه ضد ایرانی در جلسه شورای حکام به واکنش شدید منجر خواهد شد. یک مقام بلندپایه ایرانی که خواست نامش فاش نشود ، به امواج مدیا گفته است که توافق ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در ازای موافقت آمریکا و E3 (بریتانیا ، فرانسه ، آلمان) با امتناع از ارائه قطعنامه در شورای حکام انجام می شود.

نکته مهم این است که این مقام ارشد ایرانی به این رسانه گفت که "زمان بندی" مورد توافق که در بیانیه مشترک ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی ذکر شده است ، دوربین های بحث برانگیز را "پس از جلسه شورای حکام" ارائه می دهد. این جدول زمانی بیشتر دلالت بر پشت پرده تفاهم بین ایران و غرب دارد.

قابل ذکر است، مقام ارشد ایرانی همچنین توضیح داد که "کارت حافظه"ی تعویض‌شده"، که فعالیت‌های سایت‌های هسته‌ای ایران را ضبط می‌کند، در خاک ایران مهر و موم می‌شود.

اگرچه به نظر می رسد از بحران قریب الوقوع در جلسه هیئت مدیره آژانس بین المللی انرژی اتمی جلوگیری شده است ، اما سوالات عمده ای در مورد همکاری ایران با ناظر هسته ای سازمان ملل باقی مانده است. این پویایی با این واقعیت پیچیده‌تر می شود که رابطه ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی اغلب تابعی از وضعیت برجام است.

سوالات و نگرانی‌های مورد ادعای آژانس

بر اساس گزارش وال استریت‌ژورنال، در دو گزارش محرمانه که روز سه شنبه گذشته به کشورهای عضو آژانس بین المللی انرژی اتمی ارائه شد، آژانس گفت که ایران همه بحث‌های جدی خود در مورد تحقیقات آژانس در مورد آثار اورانیوم و دیگر مواد هسته ای موجود در ایران را از سال 2019 متوقف کرده است. مانند دیگر اعضای  معاهده منع اشاعه هسته ای، ایران دارای تعهدات حمایتی مبنی بر توضیح مواد هسته‌ای گزارش نشده در کشور است.

آژانس مدعی است که تنها پاسخ‌هایی که ایران طی سه ماه گذشته داده، توضیح یکی از مجموعه آثار هسته ای بوده است که به ادعای آژانس با واقعیت ها سازگار نیست. ادعای غربی ها بر این است که آثار هسته ای به اقداماتی مربوط می شود که آژانس و دولت های غربی می‌گویند ایران در دهه 1990 و حداقل تا اوایل سال 2000 انجام می‌داده است. اگرچه آنچه برای آژانس اهمیت دارد این است که بداند چه بر سر برخی از مواد و تجهیزات هسته ای آمده است. آژانس بین المللی انرژی اتمی همچنین گفت که ایران چندین هفته است به درخواست های آژانس برای دسترسی به تجهیزات نظارتی مانند دوربین ها پاسخ نداده است.

ایران بر اساس توافق هسته ای با قرار دادن تجهیزات در سایت های مختلف مرتبط با برنامه هسته‌ای مانند تأسیسات سنگ معدن اورانیوم و سالن های مونتاژ برای ساخت ماشین آلات غنی سازی اورانیوم موافقت کرده بود. این آژانس از ایران درخواست دسترسی مجدد به کارت های حافظه ، دستگاه های ضبط و سایر تجهیزات را کرده است تا فضای ذخیره‌سازی آنها تمام نشود و دوربین‌ها کار خود را متوقف نکنند.

آژانس می‌گوید برخی تجهیزات نظارتی را نمی توان بیش از سه ماه بدون سرویس نگه داشت. به ادعای آژان ، در این ماه به چهار دوربین نظارتی نصب شده در یک مکان دسترسی داده شد، اما یکی از دوربین ها خراب شده و دوربین دوم نیز به شدت آسیب دیده است. آژانس همچنین ادعا کرده است که تصاویر یکی از دوربین‌های آن توسط ایران حذف شده است. آقای گروسی گفته است که بدون تجهیزات نظارتی ، این سازمان در تلاش برای اطمینان از این است که ایران مواد یا تجهیزات هسته‌ای را به یک مسیر نادرست منحرف نکند.

این گزارش ها در حالی منتشر می شود که ایران برنامه هسته ای خود را افزایش داده و انبار اورانیوم غنی شده را 10 برابر محدودیت های مجاز در توافق 2015 افزایش داده و فلز اورانیوم تولید می کند که می تواند در هسته سلاح هسته ای استفاده شود و بازرسان از دسترسی به سایت های ایران منع می‌شوند.

در اوایل هفته گذشته، آنتونی بلینکن ، وزیر امور خارجه آمریکا هشدار داد که پنجره تکمیل مذاکرات هسته ای برای همیشه باز نخواهد ماند و زمانی می‌رسد که پیشرفت های هسته ای ایران، مزایای بازگرداندن توافق سال 2015 را از بین می‌برد.