قمار بزرگ بایدن در خاورمیانه!

به گزارش اقتصادنیوز الکساندر وارد  تحلیل‌گر پولیتیکو نوشت: سفر چهار روزه جو بایدن به خاورمیانه نشان داد که چگونه در صحنه جهانی اهمیت ارزش‌ها در برخی مواقع در راستای تامین منافع ملی کم‌اهمیت می‌شود. چرخش بایدن در اسرائیل، کرانه باختری و عربستان سعودی، ایالات متحده را درگیر بازی بزرگی کرد که هدف آن یافتن جای پایی بزرگتر در منطقه هم‌زمان با ورود روسیه و چین بود. بایدن هم به شکلی تلویحی و هم به معنای واقعی کلمه متحدان سنتی آمریکا را در آغوش گرفت که به دنبال احیای مجدد روابط با مهمترین شریک امنیتی خود بودند.

اما رسیدن به این مرحله هزینه داشت. حیثیت بایدن در مقام قهرمان حقوق بشر، ضربه شدیدی از تصویر مشت او با محمد بن سلمان در سراسر جهان خورد. اگرچه بایدن در دیدار خود با حاکم واقعی عربستان که بایدن و جامعه اطلاعاتی آمریکا او را مسئول دستور قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار می‌دانند، اما هدف اصلی او نه این مسئله که حداکثر کردن نفوذ آمریکا در خاورمیانه بود. بر اساس حرف‌های جمعه شب بایدن در دفاع از این سفر، می‌توان نتیجه گرفت که او با "نیاز‌های جهان آزاد و به ویژه ایالات متحده کنار آمده و همچنین با این واقعیت که نباید در این منطقه خلاء قدرت ایجاد شود، اتفاقی که مانند بسیاری نقاد دیگر جهان، در اینجا هم در حال رخ دادن بود".

هفته‌ها، ماه‌ها و سال‌ها طول می‌کشد تا بفهمیم آیا همه این‌ها ارزش کابوس رسانه‌ای رئیس‌جمهور و تیمش را داشت یا خیر. حتی با وجود نگرانی‌های فوری، یعنی نیاز به افزایش تولید نفت برای از بین بردن کسری انرژی غرب پس از تهاجم روسیه به اوکراین، این قمار دیپلماتیک نگاهی بلندمدت داشت. در صورتی که بسیاری از ابتکارات به نتیجه برسد - به ویژه در مورد عادی سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی - بایدن و اطرافیانش شاید بتوانند این دیدار را موفقیت آمیز بدانند.

جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی در حاشیه نشست‌های رئیس جمهور در جده به پولیتیکو گفت: «شما نمی‌توانید با سفر نکردن، در خانه ماندن، با گفتگو نکردن، ارزش‌های خود و نگرانی‌های خود را در مورد حقوق بشر پیش ببرید». روشی که شما ثابت می‌کنید که حقوق بشر در واقع بخشی جدایی‌ناپذیر از سیاست خارجی شماست، این است که وارد جاده شوید و این گفتگو‌ها را انجام دهید.»، اما بر اساس نشانه‌های اولیه، صرف این مکالمات کافی نبودند.

مقامات ارشد سعودی پس از دیدار دوجانبه با همتایان آمریکایی خود گفتند که علاقه چندانی به ایجاد روابط رسمی با اسرائیل نداشته و تاکید کردند که آنچه ریاض در جده با آن موافقت کرد عمدتاً در راستای منافع خودش بود. توافق مهمی برای ورود نفت بیشتر عربستان به بازار اعلام نشد و در عوض ماه‌ها به تعویق افتاد و اگرچه بایدن اجازه حمایت بیشتر از فلسطینی‌ها را داد و وضعیت اسفناک آن‌ها را برجسته کرد، اما در عین حال طرفداری آشکار او از اسرائیل، کمک چندانی به محبوبیت او در کرانه باختری و غزه نکرد. در نتیجه بایدن که پس از کشمکش‌های فراوان و در ازای دستاوردی ناچیز، جایگاه عالی اخلاقی خود را قربانی کرد، اکنون در موقعیتی نه چندان جذاب قرار گرفته است.

برادر جوزف
بایدن ابتدا در برابر ایده سفر مجدد به خاورمیانه مقاومت نشان داد و ماه‌ها طول کشید تا دستیارانش بتوانند او را به انجام آن متقاعد کنند، با این استدلال که اگر ایالات متحده خاورمیانه را پشت سر بگذارد، روسیه و چین هیچ ابایی از ورود به آن نخواهند داشت. حتی پس از موافقت، بایدن همچنان بدبین بود. او با اشاره به قول انتخاباتی برای "مطرود" کردن عربستان سعودی برای قتل وحشیانه خاشقجی، می‌گفت: ریاست جمهوری باید "برای چیزی بایستد".

اما روسای جمهور اغلب مجبورند برای تامین منافع آمریکا با بازیگران بین‌المللی ناخوشایندی معامله کنند - او پیش از آغاز حمله مسکو، به طور مجازی با شی جین پینگ، رهبر چین و شخصاً با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه ملاقات کرده بود. بایدن در نهایت با منطق استراتژیک این سفر موافقت کرد، منطقی که عمدتاً توسط مشاور امنیت ملی جیک سالیوان و برت مک گورک، مقام ارشد خاورمیانه در شورای امنیت ملی تدوین شده بود. مشاوران کاخ سفید می‌دانستند که کل هفته و جلسه اصلی آن با ولیعهد مشکل ساز خواهد بود. آن‌ها خود را برای واکنش متحدان و اعضای حزب خود آماده کرده بودند، اما با دیدن اظهارات تند بیوه خاشقجی و ناشر واشنگتن پست، کارفرمای ستون‌نویس مقتول، به شدت متحیر شدند.

در اسرائیل، جایی که رئیس جمهور با عنوان «برادر جوزف» در فرودگاه از او استقبال کرد، بایدن حمایت قوی خود را از ادغام فزاینده اسرائیل در خاورمیانه نشان داد. او در نشست مجمع چهارجانبه جدید موسوم به I۲U۲ - اسرائیل، هند، ایالات متحده و امارات متحده عربی - شرکت کرد تا پیوند‌های اورشلیم را با این کشور‌ها در بخش‌های بهداشت، انرژی و فناوری تقویت کند. بایدن همچنین حمایت سرسختانه خود را از امنیت اسرائیل تکرار کرده و متعهد شد از آن‌ها در برابر تهاجمی فزاینده ایران و حرکت احتمالی آن به سمت سلاح هسته‎‌ای حفاظت کند. بایدن متعهد شد در صورت شکست روند احیای برجام که آمریکا در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد، از زور به عنوان «آخرین راه حل» برای جلوگیری از دستیابی تهران به بمب استفاده کند.

انرژی‌ای که بایدن برای نشان دادن حمایت خود از اسرائیل صرف کرد، اغلب به قیمت تضعیف ارزش‌ها تمام شد. بیانیه مشترکی که او روز پنجشنبه با یایر لاپید، نخست وزیر این کشور امضا کرد، درباره روند رو به افول صلح گفت: «ایالات متحده و اسرائیل متعهد به ادامه بحث درباره چالش‌ها و فرصت‌ها در روابط اسرائیل و فلسطین هستند». به عبارت دیگر، هر دو طرف توافق کردند که در مورد مذاکرات گفتگو کنند.

روز بعد، بایدن برای دیدار با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، به کرانه باختری رود اردن رفت. در حالی که رئیس جمهور در بیت لحم بود، ۳۱۶ میلیون دلار کمک و مشوق برای فلسطینیان با هدف بهبود زندگی روزمره و تسریع در تجدید مذاکرات اعلام کرد. او گفت: «مردم فلسطین اکنون در رنج هستند. فقط می‌توان احساس غم، اندوه و ناامیدی را ابراز کرد».

در آن نمایش همدلی، گفته نشد دقیقاً چه کسی مسئولیت آسیب، غم و اندوه و ناامیدی ایجاد شده است. خالد الگیندی، مدیر برنامه فلسطین و اسرائیل در مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن دی سی گفت: «او حتی مانند اوباما، بوش و کلینتون، یک بار هم به اشغال یا پایان دادن به آن اشاره نکرد. "اگر بایدن حتی نمی‌تواند کلمه "اشغال" را بیان کند، چگونه کسی تصور می‌کند که این دولت بتواند به آن پایان دهد تا به راه حل دو کشوری دست یابد؟ ". بایدن همچنین بازگشایی کنسولگری ایالات متحده در اورشلیم را اعلام نکرد یا از گسترش شهرک سازی انتقاد نکرد، موضوعاتی که منجر به ناامیدی اردوگاه عباس شد.

تصویر بزرگی از شیرین ابواکله، روزنامه‌نگار فلسطینی-آمریکایی که ایالات متحده می‌گوید به طور تصادفی توسط نیرو‌های دفاعی اسرائیل در ماه مه کشته شد، روی صندلی خالی در کنفرانس خبری بایدن-عباس نشسته بود. خانواده آکله در زمانی که بایدن در کرانه باختری بود، درخواست ملاقات با بایدن را داشتند، اما تیم او گفتند که برنامه بسیار فشرده است. در عوض، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه، آن‌ها را برای گفتگوی شخصی به پایتخت آمریکا دعوت کرد. بزرگ‌ترین دستاورد بایدن در اسرائیل هیچ ربطی به فلسطینی‌ها نداشت، بلکه به عربستان سعودی ربط داشت: ریاض حریم هوایی خود را به روی همه پرواز‌های غیرنظامی باز کرد و راه را برای پرواز هواپیما‌های اسرائیلی به سمت مقصد‌های شرقی و پرواز‌های مستقیم از اسرائیل به عربستان سعودی هموار کرد.

من همیشه از ارزش‌هایمان دفاع خواهم کرد
بایدن در هفته‌های پیش از سفر خود به عربستان سعودی تاکید کرد که با محمد بن سلمان ملاقات نخواهد کرد، اما دقایقی پس از ورود رئیس جمهور به جده، این ملاقات انجام شد. بایدن روز جمعه پس از خروج از خودرو با خانواده سلطنتی خندان عربستان روبرو شد که مشتاقانه منتظر استقبال از او بود. به بهانه احتیاط به دلیل شیوع کرونا (چیزی که در اسرائیل نادیده گرفته شد) و هم با هدف نشان دادن کمی فاصله، بایدن و بن‌سلمان مشت‌هایشان را به هم زدند. اما این روش کارگر نبود و تنها چند لحظه پس از انتشار تصویر این ملاقات در فضای مجازی، محکومیت‌های گسترده‌ای از جمله از سوی چهره‌های معمولی دوست، سرازیر شد.

آدام شیف، نماینده کالیفرنیا، رئیس کمیته اطلاعات مجلس نمایندگان آمریکا در توییتی نوشت: «اگر زمانی نیاز به یادآوری تصویری از تسلط مستبدان نفت‌خیز بر سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه داشتیم، امروز به آن رسیدیم، یک ضربه مشت ارزش هزار کلمه را دارد. "

این تصویر دقیقاً همان چیزی بود که محمد بن سلمان پس از قتل خاشقجی و برای خروج از انزوا به آن نیاز داشت. رسانه‌های دولتی عربستان سعودی و حساب‌های رسانه‌های اجتماعی دولتی این عکس را بصورت گسترده منتشر کردند و بلافاصله پس از آن فیلم‌هایی از مشت‌زدن ولیعهد با مقامات ارشد آمریکایی از جمله سالیوان و بلینکن منتشر شد. اما بایدن درباره قتل خاشقجی موضع گیری کرد. دو منبع آگاه در این جلسه دوجانبه گفتند که لحظاتی پس از سرو قهوه عربی، رئیس جمهور گفت وظیفه دارد این مسئله را در چنین فضایی مطرح کند. عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان سعودی، به پولیتیکو گفت محمد بن سلمان پاسخ داد آنچه رخ داده یک اشتباه غم انگیز است و مسئولینش مجازات خواهند شد.

آمریکا جایی نمی‌رود
دولت مدعی است نتایج نشان می‌دهد که این جلسه بحث برانگیز ارزشش را داشت. فراتر از باز شدن آسمان، عربستان سعودی متعهد به تمدید آتش بس در یمن شد. اسرائیل و عربستان سعودی توافق کردند که نیرو‌های حافظ صلح چند ملیتی، از جمله نیرو‌های آمریکایی، را از جزیره تیران خارج کنند و به مناقشه چندین دهه پایان داده شود. مشارکت بین شرکت‌ها در زمینه ۵G و توسعه ۶G؛ ادغام عمیق‌تر عراق در شورای همکاری خلیج فارس؛ و موافقت نامه‌های همکاری در زمینه امنیت سایبری، اکتشاف فضا و سلامت عمومی هم از جمله دستاورد‌های این سفر است.

اما برخی از تحلیلگران معتقدند همه این دستاورد‌ها هم ارزش احیای جایگاه محمد بن سلمان را نداشت. آرون دیوید میلر، یکی از اعضای ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، در توییتی نوشت: بایدن به بن‌سلمان اعتبار داد و حیثیت خود را صرفا در برابر وعده و وعید قربانی کرد، چیزی که برای اسرائیل خوب بود. اما چرا هیچ اشاره‌ای به اقدامات سرکوبگرانه کنونی سعودی یا نهادیه شدن جرم‌انگاری نارضایتی در این کشور نشد.