زورآزمایی بر سر خواسته کلیدی ایران

این درحالی است که تهران به صراحت اعلام کرده توصیف پیش‌نویس ارائه‌شده از سوی اتحادیه اروپا به عنوان «متن نهایی توافق» برای احیای برجام را نمی‌پذیرد

آخرین پیشنهاد، فصل آخر را رقم می‌زند؟

مایکل کراولی، استیون ارلنگر و فرناز فصیحی، خبرنگاران سیاست‌خارجی روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی با عنوان «ارزیابی پیشنهاد نهایی اتحادیه اروپا درباره توافق هسته‌ای توسط ایران و آمریکا» مدعی شده‌اند که «تهران یک تقاضای کلیدی را که مذاکرات را برای ماه‌ها متوقف کرده بود کنار گذاشته است، اما اکنون درخواست جدیدی دارد».

علیرغم این ادعا، تهران از آغاز مذاکرات درخواست‌های کلیدی خود از جمله درباره پرونده PMD را بارها به روشنی مطرح کرده است.

این گزارش می‌افزاید مذاکرات از طریق مکث‌ها، بحران‌ها و نتیجه‌گیری‌های تهدیدآمیز انجام شده است، و اطمینانی نیست که آخرین پیشنهاد فصل آخر را نشان دهد. اما مقامات ایالات متحده و اتحادیه اروپا مدعی‌اند که صبر آنها به پایان رسیده است، زیرا ایران به طور پیوسته برنامه هسته ای خود را گسترش می دهد.

جوزپ بورل فونتلس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، روز دوشنبه در توییتر خود نوشت: «آنچه قابل مذاکره بود، مورد مذاکره قرار گرفته است و اکنون در متن نهایی است».

طرفین بیش از حد انتظار به هم نزدیک شده‌اند

بنا به گزارش اکوایران، مقامات ایالات متحده مدت هاست که هشدار داده اند که زمان برای دستیابی به توافق در حال اتمام است. یک سخنگوی وزارت امور خارجه که خواست نامش فاش نشود، گفت که ایالات متحده "آماده است تا به سرعت یک توافق را منعقد کند" و پیشنهاد اتحادیه اروپا "تنها مبنای ممکن" برای آن بود.

مقامات آمریکایی نسبت به اینکه ایران آماده است برنامه خود را در ازای رهایی از تحریم هایی که اقتصاد این کشور را تضعیف کرده اند، عقب براند، تردید دارند. اما برخی تحلیلگران می گویند که طرفین بیش از حد انتظار به هم نزدیک شده اند.

به ادعای این گزارش و به گفته افرادی که در جریان مذاکرات قرار گرفته و دو ایرانی آشنا به مذاکرات "در یک تغییر قابل توجه، ایران از دو خواسته کلیدی خود عقب نشینی کرده است. یکی اصرار بر حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران از فهرست رسمی [ادعایی] سازمان‌های تروریستی خارجی (FTO)".

پس از اینکه پرزیدنت بایدن از لغو نامگذاری تروریستی سپاه پاسداران که در سال 2019 توسط آقای ترامپ صادر شده بود، خودداری کرد، این درخواست به یکی از موانع نهایی برای بازگرداندن توافق تبدیل شد.

نیویورک‌تایمز با نقل قول از دو منبع ایرانی مطلع، مورد دیگر اصرار بر این است که دولت بایدن تضمین هایی ارائه دهد که رئیس جمهور آینده حتی اگر ایران به تعهدات خود پایبند باشد، مانند آقای ترامپ در سال 2018، از توافق خارج نخواهد شد. ایرانی ها پذیرفته‌اند که چنین وعده ای امکان پذیر نیست.

جوزف سیرینچیون، کارشناس سیاست هسته ای که در جریان مذاکرات از نزدیک با دولت اوباما برای دستیابی به هسته ای اصلی مشورت می‌کرد، گفت: «ما از زمانی که توافقاتی در ماه مه سال گذشته انجام شد، یعنی قبل از تعلیق مذاکرات برای انتخابات ایران، به معامله نزدیکتر هستیم. خط آخر: ممکن است اتفاق بیفتد."

چنین پیشرفتی برای آقای بایدن در حالی که به سمت انتخابات میان دوره ای پاییز می رود، دستاوردی در سیاست خارجی فراهم می کند، اگرچه برخی از مقامات اروپایی می گویند که رئیس جمهور آمریکا ممکن است نسبت به انتقادات سیاسی در مورد تمدید توافقنامه دوران اوباما که جمهوری خواهان تقریباً به طور یکسان آن را محکوم می کنند، محتاط باشد. حتی برخی از دموکرات‌های کلیدی نیز با شکل اصلی توافق مخالفت کردند.

این سبک ایران است؛ فقط یک مورد دیگر نیز وجود دارد

عامل دیگر تقاضای تازه ایران است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ناظر هسته‌ای سازمان ملل، تحقیقات سه ساله در مورد اورانیوم [ادعایی] غیرقابل توضیح در سایت‌های تحقیقاتی ایران را متوقف کند.

آقای سیرینچیون گفت: "این سبک آنها است: حرکت به سمت توافق، اما در آستانه توافق می‌‫گویند "فقط یک چیز دیگر وجود دارد."

ایران کنار گذاشتن تحقیقات را کلید تایید توافق هسته‌ای دانسته است، حتی اگر آژانس آن را امضا یا در مذاکرات شرکت نکرده باشد.

رافائل ام. گروسی، دبیر کل آژانس، همچنین گفته است که برای آژانس دشوار است که بتواند با اطمینان کامل ارزیابی از محل غنی‌سازی ایران را بازگرداند، زیرا این کشور به عنوان بخشی از تلاش خود برای تحت فشار قرار دادن مذاکره کنندگان، ماه‌هاست آژانس را از جایگزینی کارت‌های حافظه کامل و دوربین‌ها منع کرده است. 

یک بار برای همیشه

الی گرانمایه از شورای روابط خارجی اروپا که مذاکرات را دنبال می کند، گفت: «درست مانند سال 2015، جدا کردن گذشته ایران از آینده آن بسیار سخت است. ایران می خواهد تحقیقات آژانس در مورد گذشته برنامه هسته‌ای اش را به عنوان بخشی از احیای برجام ببندد. غرب حاضر نیست تحقیقات را کنار بگذارد.»

علی واعظ، مدیر گروه بین‌المللی بحران در ایران، گفت:اشتباه این است که  بازرسی‌های سازمان ملل روند خود را طی نکند.

آقای واعظ گفت: "کاری که باید انجام داد این است که یک بار برای همیشه موضوع شفاف شود. طرفین موفق به حل و فصل چندین موضوع شدند که یک تحول مثبت است. اما این واقعیت که تنها یک اختلاف وجود دارد، موفقیت را تضمین نمی کند.»

حتی در صورت امضای نهایی، اجرای قرارداد جدید ماه ها طول می کشد. منتقدان خاطرنشان کردند که حتی اگر ایران با محدودیت‌های غنی‌سازی در توافق اولیه موافقت کند، در صورت تمایل، این کشور دانش کافی برای بازگشت به نقطه فعلی را دارد و آن را به یک کشور "نهفته" یا در "آستانه" هسته‌ای شدن تبدیل می‌کند.

ایران متن فعلی را به عنوان متن نهایی نمی‌پذیرد

ایران همچنین نمی‌پذیرد که توافق 35 صفحه‌ای پیشنهادی فعلی، یک پیشنهاد نهایی باشد. نورنیوز، رسانه خبری منتسب به شورای عالی امنیت ملی، روز سه‌شنبه اعلام کرد: جمهوری اسلامی ایران طبیعتا متن فعلی را به عنوان متن نهایی نمی‌پذیرد.

پس از اینکه آقای بایدن در بهار از لغو نامگذاری ایالات متحده بر سپاه پاسداران امتناع کرد، ایران سانتریفیوژهای پیشرفته جدیدی را در مکان‌هایی در اعماق زمین نصب کرد و اورانیوم را تا 60 درصد غنی‌سازی کرد.

در ایران، بسیاری از تحلیلگران تردید دارند که توافق در دسترس باشد. دولت محافظه کار ایران با اختلافات داخلی مواجه است و جناح های اصولگرا به غرب بی اعتماد هستند. دادن امتیازات کلیدی نیز با خطر واکنش سیاسی مواجه است.

برخی از نمایندگان گفته اند هرگونه توافقی که سپاه پاسداران را به عنوان یک گروه تروریستی معرفی کند غیرقابل قبول است.

ایران مذاکرات را رها نمی‌کند

به ادعای این روزنامه اگر رهبران ایران، پیشنهاد کنونی غرب را رد کند، ایران احتمالاً مذاکرات را رها نمی‌کند.

به گفته تحلیلگران، ایران خود را دارای اهرم فشاری می‌داند که همراه با ظرفیت نفت بیشتری که وارد اقتصاد جهانی می‌کند، دست بالا را نسبت به غرب مشتاق توافقی که به دلیل قیمت های بالای انرژی تحت فشار است، دارد. اما رهبران ایران نیز مشتاق برداشتن تحریم‌های محدودکننده است.

آقای واعظ گفت که اگر این تلاش برای توافق با شکست مواجه شود، غرب باید به فکر جایگزین های محدودتری باشد.

آقای واعظ گفت: «آن‌ها احتمالاً گزینه‌های جایگزین، مانند یک توافق موقت، در پس‌زمینه رقابت تشدید شده تحریم‌ها در برابر سانتریفیوژها را بررسی خواهند کرد».