از رویارویی ایران و آمریکا تا خستگی از جنگ اوکراین

به گزارش اقتصادنیوز، در آستانه پایان سال 2022 میلادی شورای اطلاعات ملی جامعه اطلاعاتی ایالات متحده، با تکیه بر تجربه چندین ساله خود در پیش‌بینی خطرات و روندهای جهانی، بزرگترین خطرات جهانی را در سال 2023 از دیدگاه ایالات متحده شناسایی کرده‌اند.

برآورد آن ها از خطرات در کمین سال 2022 تا حد زیادی موفق از آب درآمد. انواع مختلف کووید، به ویژه در چین، طبق این پیش‌بینی، رشد اقتصادی چین را کاهش داد.

ده درس ریچارد هاس از 2022 /بازار سنگری در برابر جنگ نیست!

مطابق با این پیش‌بینی، حمله روسیه به اوکراین اتفاق و قیمت نفت به بشکه‌ای 100 دلار رسید، اگرچه قیمت‌های انرژی تا حدودی در نیمه دوم سال 2022 کاهش یافته است. کمبود مواد غذایی، بحران‌های اقتصادی و مشکلات رو به رشد بدهی در میان کشورهای در حال توسعه، همگی عیان شدند. برخی از اقتصاددانان پیش‌بینی می‌کنند که بحران بدهی ممکن است به اندازه‌ای که پیش‌بینی می‌شد گسترده نبود، اما کشورهای با درآمد پایین و متوسط، مانند سریلانکا و پاکستان، در حال حاضر با این واقعیت روبرو هستند.

پیش‌بینی سال گذشته در مورد کمبود در مبارزه با تغییرات اقلیمی در گردهمایی غافلگیرکننده COP27 در قاهره، مصر، در نوامبر به اثبات رسید. در نهایت، به دلیل تنش‌های فزاینده پیرامون تایوان و همچنین تحریم ایالات متحده بر صادرات طرح‌ها و تجهیزات نیمه‌رسانای پیشرفته، اختلافات چین و ایالات متحده در سال 2023 ادامه خواهد داشت.

این برآورد از سال آتی میلادی در پایگاه تحلیلی نشنال‌اینترست منتشر شده که اقتصادنیوز آن را در دو بخش ترجمه کرده که در ادامه بخش اول آن منتشر می‌شود:

1. بحران‌های چندگانه جنگ اوکراین

پایان بازی در اوکراین، و چگونگی و زمان وقوع آن هم‌چنان به صورت یک راز باقی مانده است. با این حال، بحران‌های چندگانه ناشی از جنگ - ناامنی انرژی و غذایی، تورم، رکود اقتصادی - ممکن است «خستگی از اوکراین» را در غرب ایجاد کند و حمایت حیاتی از اوکراین را تهدید کند. با فرارسیدن زمستان و کند شدن جنگ، پوتین بدون شک استراتژی فرسایشی خود را شدت بخشیده و به زیرساخت‌های حیاتی اوکراین حمله می‌کند و به دنبال سقوط اوکراین به عنوان یک دولت مستقل قبل از پذیرش شکست به علت خسارات است.

تصرف خرسون در جنوب و بخش‌هایی از دونباس در شمال شرقی توسط کی‌یف -بیش از 50 درصد از سرزمین‌هایی که مسکو از 24 فوریه اشغال کرده بود- دست این کشور را تقویت می‌کند. یک راه حل مورد مذاکره - یا حتی یک آتش‌بس پایدار- هنوز زود است زیرا هر دو طرف احساس می‌کنند می‌توانند برنده شوند.

کیف در نشست نوامبر جی20  طرح صلح 10 ماده‌ای را منتشر کرد که در آن خواستار خروج روسیه از تمام اراضی مستقل اوکراین و پرداخت خسارت شد. در واقع او خواستار تسلیم کامل پوتین است. اکنون واشنگتن در وضعیت متناقضی قرار دارد: از یک سو، کی‌یف از ایالات متحده/ناتو خواهان تجهیزات پیشرفته‌تر، از جمله تسلیحات دوربرد مانند سامانه‌های موشکی تاکتیکی و دفاع ضدموشکی است. در همین حال، برخی از اعضای کنگره ایالات متحده می‌خواهند حمایت از اوکراین را محدود کنند.

جنگ چندین خطر به هم پیوسته ایجاد می کند: یک درگیری مداوم و بن‌بست در میدان نبرد؛ تشدید تنش در صورتی که ایالات متحده/ناتو در پاسخ به بمباران پوتین تسلیحات پیشرفته بیش‌تری به کیف بفرستد؛ استفاده روسیه از سلاح‌های هسته‌ای در صورت تلاش کی‌یف برای تصرف کریمه؛ «خستگی از اوکراین» در اروپا با شروع رکود؛ و شکاف ایالات متحده و اتحادیه اروپا بر سر کمیت و کیفیت کمک های نظامی برای ادامه ارائه به کی‌یف.

احتمال:

2. تشدید ناامنی غذایی

برنامه جهانی غذا (WFP) «حلقه آتش» گرسنگی و سوءتغذیه را برجسته کرده است که در سراسر جهان از آمریکای مرکزی و هائیتی، از شمال آفریقا، ساحل، غنا، جمهوری آفریقای مرکزی و سودان جنوبی و سپس به سمت شرق تا شاخ آفریقا، سوریه و یمن و امتداد آن تا پاکستان و افغانستان گسترش دارد. تعداد افرادی که با ناامنی غذایی حاد مواجه هستند از سال 2019 از 135 میلیون به 345 میلیون نفر افزایش یافته است.

حتی اگر جنگ در اوکراین به طور مسالمت‌آمیز حل شود و حمل محموله‌های غلات اوکراین در خطر نباشد، کمبود مواد غذایی همچنان وجود خواهد داشت. علاوه بر درگیری، تغییرات آب‌وهوایی -که باعث خشکسالی‌های شدیدتر و تغییر الگوهای بارندگی می‌شود- محرک اصلی ناامنی غذایی است و بعید است در سال 2023 به طور موثر کاهش یابد. افزایش هزینه های سوخت دیزل و کود، که به دلیل جنگ اوکراین و مسائل زنجیره تامین (ارائه محصولات به بازار و فرآوری گوشت و طیور) تشدید شده است، هزینه های تغذیه دام و حیوانات شیری را افزایش داده است. هزینه‌های کمک‌های بشردوستانه به دلیل تورم در حال افزایش است: مبلغ اضافی که WFP اکنون برای هزینه‌های عملیاتی هزینه می‌کند، قبلاً ۴ میلیون نفر را برای یک ماه تغذیه می‌کرد.

احتمال:

3.  نزاع با ایران

 مانند جنگ اوکراین، ناآرامی در ایران می‌تواند به یک بحران چندگانه تبدیل شود. از قبل، ایالات متحده و اسرائیل خود را برای این سناریو آماده کرده‌اند. توافق هسته‌ای ایران -که همین چند ماه پیش در آستانه موفقیت بود- اگر نگوییم مرده، اکنون خفته است. ایران در حال تسریع تولید اورانیوم بسیار غنی شده با درجه بالا و نزدیک به گریز هسته ای است. اتهامات غربی‌ها مبنی بر ارائه پهپادها و موشک‌های به روسیه بعد جدیدی به رویارویی و انگیزه‌ای برای تحریم‌های جدید افزوده است.

یک دولت راست افراطی جدید در اسرائیل و مجلس نمایندگان جمهوریخواه در ایالات متحده فشارها را برای بمباران یا خرابکاری در تاسیسات غنی‌سازی تهران در فردو و همچنین تأسیسات موشکی و پهپادی ایران تشدید خواهند کرد. در پاسخ، ایران می‌تواند متحدان آمریکا در منطقه را هدف قرار داده یا عبور نفتکش‌ها از تنگه هرمز را مختل کند. با این حال آمریکا به خوبی می‌داند که تغییرات در ایران می‌تواند ژئوپلیتیک در خاورمیانه از قبل آشفته را متحول کند.

احتمال: 

4. تشدید بحران بدهی در کشورهای در حال توسعه

برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) هشدار داده که 54 کشور با درآمد کم و متوسط «مشکلات شدید بدهی» دارند. این کشورها 18 درصد از جمعیت جهان، بیش از 50 درصد از مردمی که در فقر شدید زندگی می کنند، و 28 کشور از 50 کشور برتر جهان را تشکیل می دهند. از لحاظ تاریخی، بخشودگی بدهی «خیلی کم و دیر شده است». مشکلات پرداخت بدهی در ابتدا اغلب با مشکلات نقدینگی اشتباه گرفته می‌شود که منجر به بحران‌های طولانی بدهی با پیامدهای اقتصادی شدید می‌شود.

کشورهای کم‌درآمد، مانند سومالی و زیمبابوه، در صدر فهرست کشورهای نابسامان برنامه توسعه ملل متحد قرار دارند، اما آکسفورد اکونومیکس ارزیابی می‌کند که بسیاری از کشورهای بازارهای نوظهور طوفان را پشت سر خواهند گذاشت، زیرا از قبل در اوایل چرخه نزولی هزینه‌ها را کاهش داده‌اند. شرایط مالی وخیم اکثر کشورهای در حال توسعه، نوید بدی برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد تا سال 2030 است. در عوض، جهان در حال توسعه احتمالاً فقر بیشتر، بهبود آموزشی کمتر و کاهش توانایی برای مبارزه با تغییرات اقلیمی را در سال 2023 تجربه خواهد کرد.

احتمال:

5. بدهی مارپیچی جهانی

هم بدهی شرکت‌های غیرمالی (88 تریلیون دلار، حدود 98 درصد تولید ناخالص داخلی جهانی)، و هم بدهی ترکیبی دولت، شرکت‌ها و خانوارها (290 تریلیون دلار تا سه ماهه سوم سال 2022) طبق گزارش موسسه بین المللی مالی، طی چهار تا پنج سال گذشته افزایش یافته است. چندین سال نرخ بهره پایین - در برخی موارد منفی - که به پول آسان کمک می کند، به توضیح این وضعیت کمک می کند. اگرچه این مسئله در مجموع کمی کاهش یافته، اما چند بحران افزایش نرخ بهره، دلار قوی، رکود در اروپا، اقتصاد ضعیف چین، و عدم اطمینان در مورد اوکراین احتمالا جرقه یک بحران مالی منطقه‌ای یا حتی جهانی دیگر خواهد بود.

 بزرگی بدهی به طور قابل توجهی بزرگتر از بحران مالی 2007-2008 است و شرایط مالی در کشورهای عمده مشکل سازتر است. مسئله نگران‌کننده‌تر کاهش سطح همکاری‌های بین‌المللی است که بسیار کمتر از سال 2008 است. کنگره جمهوری خواه احتمال کمتری دارد که افزایش منابع صندوق بین المللی پول و بانک جهانی را که برای جلوگیری از نکول و برنامه ریزی مجدد بدهی مورد نیاز است، تایید کند، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، و حتی به طور بالقوه در ایتالیا.

جی 20 نقش کلیدی در بحران مالی 2007-2008 ایفا کرد، اما با پیامدهای ناشی از نشست نوامبر این گروه در بالی، هماهنگی تلاش ها برای مدیریت بدهی ناکافی است. چین، بزرگترین طلبکار به کشورهای در حال توسعه، ترجیح می دهد بدهی ها را به صورت دوجانبه مدیریت کند و روابط پرتنش ایالات متحده و چین نشان می دهد که بعید است پکن مانند سال 2008 با واشنگتن همکاری کند.

جرقه های ایجاد یک بحران مالی بزرگ جدید می تواند از طریق تهدیدات پیش فرض از سوی یک یا چند کشور در حال توسعه یا ایتالیا، فروپاشی شرکتی از نوع Lehman Brothers، یا وحشت در صورت افزایش جنگ در اوکراین به سطح هسته ای باشد.

احتمال: