بازی دوگانه چین؛ ایران و غرب نزدیک می‌شوند؟

به گزارش اقتصادنیوز ، پیشرفت برنامه هسته ای ایران در کنار فعل و انفعال های این کشور در تنگه هرمز به یکی از دغدغه های امنیتی غرب تبدل شده است. به ادعای ناظران، مقام های غربی از این می هراسند که ایران در صورت خطای نیروهای دریایی ایالات متحده، کشتی های تجاری غرب را توقیف کند.

هراس از جنگ نفتکش ها

پیشتر ایران در ژانویه 2012 و ژوئیه 2018 ایالات متحده را به بستن تنگه هرمز تهدید کرد و آنگونه که سیاستمداران ریاض و ابوظبی مدعی اند، انصار الله یمن که از حامیان تهران هستند می 2019، چهار نفتکش، از جمله دو نفتکش تحت مالکیت عربستان در بندر فجیره امارات را هدف قرار دادند. در همین راستا و آنگونه که ریل کلیر دیفنس مدعی است، بدترین سناریو برای واشنگتن تلاش ایران جهت مسدود کردن تنگه ها است.در این میان نزدیکی تهران و پکن و احتمال حمله چین به تایوان نیز به یکی از چالش‌های اصلی واشنگتن تبدیل شده است. به باور سیاستمداران آمریکایی در صورت حمله به تایوان، تهران ممکن است در کنار پکن قرار گرفته و مانع از تردد کشتی های تجاری متحدان آمریکا شود. در چنین شرایطی بازیگری چون ژاپن که بیش از 75 درصد از نفت مورد نیازش را از طریق خلیج فارس وارد می کند درگیر پیامدهای جدی اقتصادی خواهد شد.

بر اساس داده های منتشر شده در سال 2022، 50 درصد از مبادلات تجاری کشورهای حوزه خلیج فارس با سایر نقاط جهان و به طور متوسط یک سوم گاز طبیعی مایع جهان و 90 درصد از صادرات نفت خلیج فارس. یعنی حدود 25 درصد از صادرات نفت توسط تانکرهای نفتی از طریق تنگه هرمز انجام می شود. این در حالی است که منافع ایالات متحده با هرگونه ناامینی در تنگه هرمز با خطری جدی روبرو خواهد شد.از همین رو گروهی مدعی اند، بسته شدن تنگه ها در زمان وقوع جنگ ادعایی، می تواند زمینه ساز استقرار نیروی دریایی، هوایی و دریایی ایالات متحده در منطقه شود، گروهی دیگر براین باورند که واشنگتن چنین مسئولیتی را بر عهده ائتلافی از کشورهای اروپایی عضو ناتو، قرار خواهد داد.علاوه بر این، مسدود کردن تنگه‌ها واردات نفت چین را که نیمی از آن از تنگه‌ها می‌گذرد، مختل می‌کند، اگرچه نیروی دریایی ایالات متحده ممکن است این تنگه‌ها را محاصره کند؛ رخدادی که روابط ایران با هند را که حول محورمنافع تجاری و استراتژیک-تاریخی مشترک دارد، به‌طور قابل توجهی بدتر خواهد کرد.

سیاست یک بام و دو هوای چین

روابط نزدیک تهران با چین تا حد زیادی مدیون واردات نفت و صادرات تسلیحات چین در طول جنگ ایران و عراق 1980-1988 است. ایران در سال 2021 توافقنامه 25 ساله با چین امضا کرد. در همین راستا، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی براین باور است که امضای سند راهبردی با چین، رکن مهم تولید برق در چارچوب نگاه به آسیا و اوراسیا با تکیه بر سیاست خارجی متعادل و اقتصاد محور است. حسین امیرعبداللهیان نیز تاکید دارد که بهبود روابط به تسهیل ورود ایران به سازمان همکاری شانگهای (SCO) کمک کرد، نهادی که پکن در نظر دارد از آن برای رویارویی با گروه هفت استفاده کند. چین به نوبه خود به دنبال سازماندهی کشورهایی است که احساس می کنند توسط نهادهای بین المللی غربی به حاشیه رانده شده اند.

ایران ایالات متحده را به واسطه پیروی اش از سیاست تفرقه بینداز و حکومت کن، قابل اعتماد نمی داند همچنین از رویکرد پکن که همانا تنش زدایی است، استقبال می کند. احیای روابط دیپلماتیک میان تهران و ریاض ماحصل سیاست ها و میانجیگری چین بود هرچند این نکته را باید لحاظ کرد که منافع اقتصادی پکن در حوزه صادرات انرژی منوط به ثبات منطقه است. با این وجود، ایران نشان داده که نمی خواهد منافع ارضی اش به خطر بیافتد. به همین دلیل تهران بیانیه مشترک دسامبر 2022 بین چین و شورای همکاری خلیج فارس (GCC) که بر سه جزیره ایرانی تاکید شده بود را برنتابید. این اعلامیه واکنش‌های خشمگینانه شهروندان ایرانی را برانگیخت، از جمله درخواست برای عذرخواهی از سوی دولت چین و تهدید تلافی جویانه مبنی بر اینکه تهران می‌تواند استقلال جزیره تایوان را به رسمیت بشناسد.

شرایط زیربنایی روابط چین و ایران، وابستگی پکن به واردات نفت از کشورهای خلیج فارس که با تهران اختلاف نظرهای جدی دارند و تاکید ایران بر خودمختاری استراتژیکش گواه این است که چین در ایجاد یک بلوک استراتژیک در خلیج فارس موفق نبوده است.به ادعای ناظران این شرایط فضای قابل توجهی برای تعامل سازنده میان ایالات متحده با ایران هموار کرده است.