پلن اژدهای زرد برای دور زدن غرب؛ ترفندناکام «شی»!

به گزارش اقتصادنیوز ، ابتکار کمربند و جاده با هدف تامین مالی توسعه زیرساخت های لجستیکی و حمل و نقل برای اتصال آسیا، اروپا، و هر جغرافیایی تعریف شده است. از همین رو انتظار می‌رفت که بازیگران بین‌الملل به مراکز حمل و نقل تبدیل شده و به عنوان حلقه‌های با اهمیت در زنجیره‌های تامین بین‌المللی سود ببرند.حالا با گذشت ده سال ، اهداف طرح کمربند و جاده از چشم انداز اصلی اش فاصله گرفته است. به‌نظر می‌رسد پکن به‌جای تمرکز بر زیرساخت‌های لجستیک و حمل‌ونقل مورد نیاز برای احیای جاده ابریشم ، قصد دارد پرچمدار چنین ابتکار عملی باشد و بدین طریق ارزش پول چین را تضمین کند.

پلن چین برای دور زدن غرب

ناظران می گویند با توجه به کاهش تمایل کشورهای در حال توسعه برای اجرایی کردن پروژه‌های زیربنایی، پکن ممکن است از ابتکار کمربند و جاده برای کمک به صنعتی شدن جهان در حال توسعه از طریق تامین مالی کارخانه‌ها و سایر تاسیسات صنعتی استفاده کند. در همین راستا گروهی براین باورند که هدف نهایی این ابتکار عمل بیش از آن که جنبه اقتصادی داشته باشد، سیاسی است.  پیشتر منطق اقتصادی پشت طرح کمربند و جاده به راحتی قابل درک بود. بسیاری براین باور بودند که با کاهش موانع تجاری از طریق زیرساخت‌های لجستیکی و حمل‌ونقل مدرن، کشورها می‌توانند مزیت‌های رقابتی را به حداکثر برسانند تا از مزایای حضور در اقتصاد جهانی‌شده بهره مند شوند. با این همه طرح کمربند و جاده همیشه یک بعد سیاسی داشت که ابتدا آشکار نبود. حداقل در ظاهر این طرح ایالات متحده یا نظم اقتصادی لیبرال غرب را به چالش نمی کشید. برعکس، این دستورکار را تکمیل می کرد.

اما با گذشت زمان، کشورهای اروپایی محتاط شدند. آنها به تدریج دریافتند که چین به صادرات کالاهای مصرفی بسنده نمی کند. شرکت های چینی به طور پیوسته در حال حرکت به سمت زنجیره ارزش و جابجایی رقبای اروپایی خود در صنایع مختلف، از نیمه هادی ها گرفته تا پنل های خورشیدی و توربین های بادی بودند. چین حتی استانداردهای فنی برای مناطق وسیعی از آفریقا و آسیا را تعیین کرد. آنگونه که موسسه تحقیقاتی سیاست خارجی نوشته، شاید برخی از بزرگترین دستاوردهای طرح کمربند و جاده در آفریقا بوده است. این ممکن است به این دلیل باشد که زیرساخت های ساخته شده در قاره سیاه برای حمایت از تجارت بین آسیا و اروپا طراحی نشده است. در عوض، هدف آن حمایت گسترده‌تر از تجارت آفریقا بود. هرچند برای کشورهایی مانند آنگولا، توسعه زیرساخت ها به تنهایی موفقیت اقتصادی را تضمین نمی کند.

پشت پرده ابتکار عمل اژدهای زرد

پکن برای احیای طرح کمربند و جاده  ممکن است دوباره اختیارات این ابتکار عمل را گسترش دهد. پیش از این، «شی» در اوت 2023، اعلام کرد که نگرانی های کشورهای در حال توسعه، به ویژه کشورهای آفریقایی را می داند. آنها زیرساخت های لجستیکی و حمل و نقل بیشتری نمی خواستند. در عوض، خواهان صنعتی شدن هستند. شی اطمینان داد که چین از منابع خود برای همکاری با آفریقا و ابتکارات تجاری برای حمایت از قاره سیاه جهت رشد تولید و تحقق صنعتی شدن و تنوع اقتصادی استفاده خواهد کرد.برخی از گمانه زنی ها حکایت از آن دارد که رشد جمعیت آفریقا باعث افزایش تقاضا برای کالاهای جدید خواهد شد. از سوی دیگر، رشد تولید ناخالص داخلی آفریقا به سختی از رشد جمعیت آن در سی سال گذشته فراتر رفته است. این بدان معناست که نسبت آفریقایی‌هایی که می‌توانند کالاهای جدید را مصرف کنند، افزایش قابل توجهی نداشته است. از این رو، اگر تلاش‌های چین برای تقویت صنعتی‌سازی آفریقا موفق شود، بیشتر کالاهای جدید تولید شده ممکن است در آفریقا مصرف نشوند، بلکه به دنیای توسعه‌یافته سرازیر گردند.

چنین وضعیتی قادر است نقش چین به عنوان کارخانه جهانی را کم رنگ کند. در حال حاضر، پایگاه صنعتی چین نشانه هایی از تعدیل فشار برای کاهش تقاضای جهانی را نشان داده است. تردیدی وجود ندارد که پکن برای احیای طرح کربند و جاده خیز برمی دارد. اما گفتن چنین خواسته ای آسان تر از انجامش است. این ابتکار عمل باید بر تاثیرات منفی همه‌گیری کووید-19 و کندی تجارت جهانی، غلبه کند. پکن ممکن است حمایت خود از صنعتی شدن جهان در حال توسعه را راهی برای برانگیختن علاقه مجدد به کمربندو جاده  ببیند. با این همه مسیری که چین برای اجرایی کردن چنین پروژه ای انتخاب می‌کند، هر چه بار منطق اقتصادی اش پیچیده‌تر شود، بعد سیاسی اش برجسته‌تر خواهد شد. از همین رو در حالی که ممکن است اهداف اقتصادی کمربندو جاده به طور مداوم تغییر کند، اهداف سیاسیش متمرکز است.

پکن مدت هاست که نگران محاصره توسط واشنگتن است. از همین رو طرح کمربندو جاده تا حدی جهت اطمینان برای جلوگیری از تحقق چنین گزاره ای بود. برای این منظور، پکن همواره این ابتکار را راهی برای جلب حمایت سیاسی و ایجاد حوزه‌های نفوذ جدید می‌داند. چین سرمایه‌گذاری‌های در زمینه کمربندو جاده را راهی برای افزایش نفوذ سیاسی اش در بخش‌های مختلف جهان، در سازمان ملل و حتی در میان متحدان آمریکا و اروپا به کار گرفته است. طبیعتا این کشور به شکل موثری از این ابتکار عمل برای متقاعد کردن چندین کشور جهت به رسمیت شناختن دیپلماسی اژدهای زرد در ارتباط با تایوان استفاده کرده است. کمک به کشورهای در حال توسعه جهت صنعتی شدن می تواند سرمایه سیاسی چین را بیشتر تقویت کند.