بازی پنهانی اعراب در زمین اسرائیل/ فلسطین قربانی می‌شود؟

به  گزارش اقتصادنیوز، پیش از حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل، نوعی آرامش نسبی بر خاورمیانه حاکم بود.به ادعای ناظران، فرایند عادی سازی روابط اسرائیل با گروهی از کشورهای عرب، چون امارات، مراکش و سودان زمینه را برای کاهش تنش هموار کرد.علاوه بر این، فرایند عادی سازی برای اسرائیل فرصت بود تا بدین طریق فلسطین را از دستور کار کشورهای محافظه کار عرب خارج کند.با این همه امروز معادلات به واسطه سیاست های متفاوت بازیگران عرب منطقه، از آنچه تصور می شد، پیچیده تر شده است. موسسه تحقیقاتی سیاست خارجی با انتشار یادداشتی تلاش کرده تا ضمن اشاره به پیامدهای حمله حماس به اسرائیل در جهان عرب، واکنش بازیگران منطقه را به شکلی جدا مورد واکاوی قرار دهد. این مقاله در دو بخش ترجمه شده، که بخش نخست تحت عنوان «رقابت «بن سلمان» و « اردوغان» در میدان جنگ غزه/ تهران، ریاض را دور زد؟» منتشر شد و بخش دوم و نهایی در ادامه آمده است.

فرصتی برای مانور متحدان عرب اسرائیل

مصر با اسرائیل رابطه استراتژیک نزدیکی دارد؛ معاهده صلح میان طرفین زمینه را برای تقویت همکاری امنیتی در صحرای سینا و مقابله با گروه های تروریستی هموارتر کرده است. علاوه بر این، مصر مشتری اصلی صادرات گاز طبیعی اسرائیل است و بدین ترتیب تل آویو حدود یک پنجم گاز مصرفی مصر در سال را تامین می کند، با این همه صلح میان طرفین افکار عمومی مصر را به شکلی منفی تحت تاثیر قرار داده است.دولت السیسی به واسطه چالش های جدی که با اخوان المسلمین دارد، مخالف فعل و انفعال های حماس است . اما با اوج گیری درگیری ها در نوار غزه، دولت السیسی تحت فشار افکار عمومی ناچار شده تا در حمایت از این گروه موضع گیری کند، آن هم در شرایطی که قاهره اعلام کرده که انتخابات ریاست جمهوری در ماه دسامبر برگزار خواهد شد. طبیعتا برنده اصلی این کارزار السیسی است، با این حال اگر دولت نتواند خشم عمومی از اسرائیل را مهار کند، نتایج آرا ممکن است، تلخ تر از تصور باشد.

به نظر می رسد جنگ غزه از منظر استراتژیک برای قاهره از دو منظر با اهمیت است.نخست: بحران‌های غزه موجب شده تا مصر نقش محوری داشته باشد. دامنه بحران کنونی به قاهره فرصت داده تا پس از یک دهه یا بیشتر، اردوگاه عرب را رهبری کند. دوم: نزدیکی غزه به مصر یکی دیگر از ملاحظات استراتژیک مهم برای قاهره محسوب می شود، فشارها بر مصر جهت باز کردن مرز رفح دلیلی است برای اثبات این ادعا.مصر تاکنون در برابر درخواست ها برای باز نگاه داشتن این گذرگاه مقاومت کرده، چرا که هراس دارد برای پناهجویان فلسطینی بازگشتی متصور نباشد. این در حالی است که افزایش تنش در کرانه باختری به دلیل تغییرات جمعیتی «جابجایی فلسطینیان به کشورهای همسایه» اردن را هم ترسانده. این پادشاهی از لحاظ تاریخی نگران تمایل اسرائیل جهت تعریف "وطن جایگزین" برای فلسطینیان در اردن است. اردن نیز مانند مصر روابط استراتژیک عمیقی با اسرائیل دارد: گاز وارداتی به اردن حدود 70 درصد برق این کشور را تامین می کند، علاوه بر این، اردن برای آب به شدت به اسرائیل وابسته است و همکاری نزدیک نظامی و امنیتی میان دو بازیگر وجود دارد.

رضایت در خفا

شاید برای شرکای تازه اسرائیل اتخاذ موضعی میانه آسان تر باشد، زیرا این گروه از بازیگران از منظرجغرافیایی از درگیری ها دورتر هستند و کم تر هدف ترکش جنگ غزه قرار خواهند گرفت. با این حال، افکار عمومی جهان عرب امروز خشمیگن است و این خشم در کنار نارضایتی از سیاست های برخی از کشورهای عرب چون بحرین، می تواند چالش ساز باشد. از همین رو آنگونه که گروهی از تحلیلگران نوشته اند، امروز نگرانی ها در مورد «خیابان» بسیار برجسته تر شده. اعتراضات علیه اسرائیل اغلب روشی غیرمستقیم برای انتقاد از رژیم هاست. در حالی که هیچ یک از کشورهای عربی که دارای رابطه با اسرائیل هستند، تمایلی ندارند تا به واسطه تعلیق روابطشان با تل آویو، منافع راهبردی و اقتصادی شان را از دست بدهند.

جدا از نگرانی‌ها در مورد ثبات داخلی، به نظر می‌رسد، کشورهای عرب میانه‌رو نگران گسترش دامنه جنگ هستند، بالاخص به این دلیل که، انصار الله از یک طرف و حزب الله از طرفی دیگر به شکل هایی محدود و نامحدود مواضع اسرائیل را هدف قرار می دهند. از منظر این گروه از بازیگران، عملیات زمینی اسرائیل می تواند عاملی محرک برای گسترش گستره جنگ باشد.طبیعتا نظم تعریف شده در غزه پسا حماس، نظم تحمیلی قلمداد می شود. بی دلیل نیست که اسرائیل در میانه جنگ با حماس، تاکید دارد که اداره فزه بعد از جنگ باید با حمایت و حضور بازیگران عرب چون اردن و مصر اجرایی شود؛ گروهی از بازیگران که نمی‌خواهند حماس سیاست بلندمدت شان را تعیین کند، و احتمالا پشت پرده از کنش اسرائیل که رویکرد خوان‌المسلمین در مناقشه اسرائیل و فلسطین را تضعیف می‌کند، حمایت می‌کنند. با این همه دو گزاره در میانه نبرد غزه با اهمیت است، این که اسرائیل به مصر و اردن، به شکلی علنی و یا با احتیاط، اطمینان دهد که قصدی برای انتقال جمعیت ندارد. همچنین بسیار مهم است که تل آویو اثبات کند که علیرغم صداهایی که در حاشیه‌های دور شنیده می‌شود، قصدی برای اشغال مجدد غزه ندارد.