پلن پکن برای معماری امنیتی تازه خاورمیانه/چگونه جنگ غزه برای چین فرصت ساز شد؟

به گزارش اقتصادنیوز، به ادعای ناظران سال 2023 قرار بود شکست بزرگ چین در خاورمیانه رقم بخورد.اما همه چیز در ماه مارس تغییر کرد، زمانی که چین میانجیگری یک تنش زدایی تاریخی بین رقبای منطقه ای یعنی ایران و عربستان سعودی شد و بدین طریق ایالات متحده را به حاشیه راند. تصویر وانگ یی، دیپلمات ارشد چین که با مقام های ارشد عربستان سعودی و ایران در پکن می‌درخشد، گمانه زنی های بسیاری در ارتباط با نقش پکن در آینده خاورمیانه را مطرح کرد.

خاورمیانه در نقطه جوش

در ماه های پس از توافق، به نظر می رسید که همه بازیگران به یکدیگر نزدیک شده اند. قطر به انزوای خود پایان داد. ترکیه با کشورهای حاشیه خلیج فارس و مصر آشتی کرد. سوریه دوباره به اتحادیه عرب پیوست.در آگوست 2023، وانگ اعلام کرد که "موج آشتی" خاورمیانه را فرا گرفته. او این تحولات را به نفوذ چین نسبت می داد.به گفته ناظران در آن بازه زمانی روایتی کلید خورد مبنی بر اینکه «اجماع پکن» خود را به عنوان جایگزینی برتر برای نظام دیرینه نظم جهانی تحت رهبری ایالات متحده تثبیت کرد.

اما حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل روایت چین را در معرض آزمایش قرار داد. پاسخ تهاجمی اسرائیل هزینه زیادی داشت. هزاران نفر کشته شدند و بیشتر 2.3 میلیون نفر ساکن غزه آواره.همزمان «محور مقاومت» اسرائیل را در وضعیت بی سابقه ای قرار داده است. حزب الله و ارتش اسرائیل اکنون درگیر نبرد هستند و بسیاری از ناظران بر این باورند که جنگ همه جانبه به یک خطای محاسباتی بستگی دارد.در این میان تعریف ائتلاف دریایی به رهبری ایالات متحده در دسامبر به نام "نگهبان رفاه" نه تنها حملات انصار الله را متوقف نکرد، بلکه توانست محرکی جدی تر برای تداوم درگیری ها باشد.حال آنگونه که شورای اتلانتیک با اشاره به حملات اخیر آمریکا و بریتانیا به انصار الله نوشته، احتمال انفجاری بزرگ در خاورمیانه محتمل تر شده است.

چالش تازه «شی»

در حالی که کشتی‌های جنگی ایالات متحده  موشک ها و پهپادهای انصار الله یمن را رهگیری کردند، کشتی‌های ضد دزدی دریایی چینی تماس‌های مکرر نفتکش وابسته به اسرائیل را نادیده گرفتند. حتی حملات به کشتی‌های متعلق به چین هیچ واکنشی را از سوی نیروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق به دنبال نداشت.به ادعای ناظران، شهرت تنها چیزی نیست که در خطر است. طی ناآرامی‌های لیبی در دهه گذشته، پکن مجبور شد بیش از 35 هزار کارگر چینی را تخلیه کند. شرکت‌های دولتی نیز میلیاردها دلار را در پروژه‌های زیربنایی تخریب شده از دست دادند. از همین رو در جریان آتش سوزی منطقه ای حداقل دویست میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم خارجی چین در خاورمیانه و شمال آفریقا و همچنین جان بیش از یک میلیون شهروند چینی در خارج از کشور به خطر می افتد.

در این میان سوال این است؛ پکن چه گزینه هایی دارد؟به نوشته شورای آتلانتیک، باید تأکید کنیم «بی‌طرفی» پکن در خاورمیانه هرگز بین اسرائیل و فلسطینیان نبوده است. وانگ از 7 اکتبر بارها اعلام کرده که چین در حمایت از فلسطینی ها در کنار جهان عرب و اسلام است. شواهد نشان می دهد، یک مسیر برای چین وجود دارد، پکن می‌تواند کشورهای حاشیه خلیج فارس غنی را مورد حمایت خود قرار دهد هرچند ممکن است این حمایت به معنای جانبداری از ایالات متحده در تداوم نظم هژمونیک که شی جین پینگ، رهبر چین در تلاش برای برهم زدن آن است، تعبیر شود.

فرصتی برای معماری خاورمیانه

تحلیلگران چینی براین باورند که خاورمیانه و شمال آفریقا در مرحله ای تاریخی قرار دارد. در همین راستا، این واقعیت که چندین رهبر چینی در واشنگتن دی سی حضور داشتند نیز نشان می دهد که چین و ایالات متحده هر دو مشتاق حفظ "چشم انداز سانفرانسیسکو" هستند؛ چشم اندازی که توسط شی و جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده در ماه نوامبر ترسیم شد. همکاری در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا می تواند بار دیگر روند را روان کند.از سوی دیگر، چین می‌تواند از نیروهای «ضد هژمونیک» حمایت کند، که ممکن است نیروها و منابع ایالات متحده را در خاورمیانه محدود کند. در تئوری، دو ناو هواپیمابر در دریای سرخ برابر با دو ناو هواپیمابر کمتر در دریای چین جنوبی است.

سپتامبر 2022، وانگ از "معماری امنیتی جدید چین برای خاورمیانه" به عنوان جایگزینی برای رهبری ایالات متحده پرده برداری کرد. اگرچه "موج آشتی" در سال 2023 فروکش کرده، ماه گذشته وانگ میزبان معاونان وزیران خارجه عربستان و ایران در پکن بود و تلاش ها برای ایجاد نظم منطقه ای جدید را از سر گرفت.در مقابل، ابتکارات تحت رهبری ایالات متحده برای مقابله با پیشرفت های منطقه ای چین و ایران مرده به نظر می رسد. اینها شامل کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا، پیمان آبراهام، و گروه بندی هند، اسرائیل، امارات متحده عربی و ایالات متحده به نام I2U2 است.