رمزگشایی از نزدیکی تهران_پکن؛ اهرم‌های چین برای دور زدن آمریکا در خاورمیانه/ چرا روابط ایران و چین در دوران ابراهیم رئیسی برجسته شد؟

به گزارش اقتصادنیوز، در سال های اخیر، روابط تهران و پکن رشد چشم گیری را تجربه کرده است. گروهی مدعی اند خروج ایالات متحده از توافق هسته ای با ایران که از آن تحت عنوان برنامه جامع اقدام مشترک «برجام» نیز یاد می شود و اعمال تحریم های سختگیرانه علیه ایران در سال 2018 یکی از عوامل نزدیکی ایران به روسیه و چین است.سال 2021، پکن و تهران توافقنامه 25 ساله ای را برای تقویت روابط اقتصادی و استراتژیک بین دو کشور امضا کردند که از آن به عنوان "مشارکت راهبردی جامع" یاد می شود. چین ذیل این توافق برای سرمایه گذاری 400 میلیارد دلاری در مدت 25 سال به ایران متهد شد.

چرایی نزدیکی ایران به چین

موسسه مطالعاتی ژئوپلتیکس با انتشار یادداشتی نوشت، در دوران ریاست ابراهیم رئیسی که اخیرا در حادثه تلخ سقوط بالگرد درگذشت، ایران با تمرکز بر روابط اقتصادی نزدیکتر با بازیگران آسیایی رویاروی غرب قرار گرفت. گروهی از تحلیلگران از این سیاست تحت عنوان استراتژی «نگاه به شرق» یاد کرده اند؛ استراتژی که در دوران ریاست روسای جمهوری پیشین ایران نیز در مورد توجه قرار داشت اما در دولت سیزدهم بخشی از اولویت ها دستگاه دیپلماسی ایران بود.  به ادعای ژئوپلتیکس، ابراهیم رئیسی به واسطه رویکرد عمل گرایانه و نیاز به بازتعریف سیاست خارجی ایران بر اساس نظم جهانی در حال تغییر که در قابش غرب در حال افول است، نگاه به شرق را برجسته کرد.

ژئوپلتیکس در ادامه یادداشت ادعایی اش آورد، در این چارچوب توافق مارس 2023 بین ایران و عربستان سعودی با میانجیگری چین نیز به عنوان شاخص قدرتمند یاد می شود که با استناد بدان می توان میزان نفوذ پکن در خاورمیانه را درک کرد. به واسطه این توافق، ریاض و تهران پس از یک دوره 7 ساله تنش، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفتند.همچنین لازم به ذکر است که ایران عضو گروه هایی چون بریکس شده، اتحادهایی که بازیگرانی چون  برزیل، روسیه، چین و آفریقای جنوبی در آن حضور دارند، تحت رهبری و نفوذ چین هست و دلار زدایی و مقابله با سلطه غرب در اولویت برنامه هایش قرار دارد.  ابراهیم رئیسی در آگوست 2023 هنگام سخنرانی در اجلاس بریکس در ژوهانسبورگ گفت: «ایران قاطعانه از تلاش‌های بریکس برای دلارزدایی با استفاده از ارزهای ملی و تقویت مکانیسم‌های این بلوک برای پرداخت و تعاملات مالی حمایت می‌کند».دسامبر 2023 ایران قرادادی تجاری با روسیه امضا کرد که به واسطه اش قرار برآن است که تعاملات با ارزهای محلی انجام شود.

روایت ها از نفوذ چین در خاورمیانه

ژئوپلتیکس در بخش دیگری از یادداشت خود آورد، با گسترده تر شدن ابعاد درگیری ها در خاورمیانه، ایالات متحده از چین خواست تا با استفاده از اهرم خود یعنی نزدیکی به ایران، حملات انصار الله به دریای سرخ را متوقف کند.انصار الله یمن با آغاز جنگ در غزه، کشتی های اسرائیلی یا کشتی هایی به مقصد سرزمین های اشغالی را هدف حملات پهپادی و موشکی شان قرار می دهند؛ گزاره ای که تجارت جهانی را تحت تاثیر قرار داده است. در همین چارچوب گروهی مدعی اند که چین به ایران گفته بود که در صورت تداوم حملات به دریای سرخ، روابط اقتصادی دو بازیگر ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرد. اما این ادعایی است که مقام های تهران و پکن هنوز تایید نکرده اند بالاخص آن که ایران همیشه تاکید دارد که از رویکرد گروه های مقاومت حماست می کند اما در فعالیت های آن نقشی ندارد.

شواهد نشان می دهد نفوذ چین در خاورمیانه افزایش یافته و متعاقبا روابط این بازیگر با ایران عمیق تر شده است. به ادعای ژئوپلتیکس در حوزه اقتصادی چند مولفه قابل توجه است، نخست:چین مقادیر زیادی نفت از ایران خریداری می کند.از زمان امضای توافقنامه مشارکت استراتژیک جامع 25 ساله ایران و چین در سال 2021، سرمایه گذاری چین در ایران 185 میلیون دلار برآورد شده است. آمارهای اخیر نشان می‌دهد که ایران سی و هشتمین شریک تجاری چین است و تجارت دوجانبه شان 32 میلیارد دلار برآورد شده است. شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در جریان سفر خود به ایران در سال 2016، ماه ها پس از امضای برجام،  با رهبران ایران در باب تقویت روابط اقتصادی دوجانبه توافق کرده بود وقرار بر آن بود دو کشور تجارت دوجانبه را تا سال 2026 به 600 میلیارد دلار برسانند.با این همه آنگونه که ژئوپلتیکس مدعی است، به واسطه تحریم های اعمالی علیه ایران یا هرگزاره دیگر، تجارت چین با سایر کشورهای خاورمیانه - به ویژه عربستان سعودی (107 میلیارد دلار) و امارات (95 میلیارد دلار) بسیار بیشتر از تجارت این کشور با ایران است. گروهی مدعی اند پکن به واسطه هراس از تحریم های آمریکا رویکرد محتاطانه ای را در ارتباط با ایران تعریف کرده است.

به ادعای ژئوپلتیکس، در این میان مولفه دیگری که باید لحاظ شود نگاه بدبینانه گروهی از تحلیلگران به توافق نامه استراتژیک میان ایران و چین است. گروهی مدعی اند که پکن بدین طریق تلاش دارد تا نفوذش را در خاورمیانه برجسته تر کند.در حالی که برخی از گزاره ها روابط تهران و پکن را تحت تاثیر قرار داده، محدودیت هایی برای همکاری اقتصادی بین پکن و تهران وجود دارد. در همین راستا گروهی مدعی اند، پیوندهای اقتصادی پکن با ایران در سال های اخیر محدود بوده است. چین به تعهدات خود در زمینه سرمایه گذاری در ایران عمل نکرده است. در حالی که پکن مقادیر زیادی نفت از ایران خریداری کرده، تجارت دوجانبه نسبتاً پایین بوده است.