چین؛ برنده تاریکخانه جنگ اوکراین/ فرصت سازی اژدهای زرد از رویارویی روسیه و آمریکا

به گزارش اقتصادنیوز، سفر اخیر ولادیمیر پوتین به پکن و دیدارش با شی جین پینگ نشان دهنده پیوند رو به رشد روسیه و چین است. با این حال، پشت این دیدار با شکوه، واقعیت وابستگی روسیه به واردات چین نهفته است. در همین حال، چین با دقت سیاست های خود را متعادل کرده تا هم مانع از خشم ایالات متحده شود و هم از وابستگی بیش از حد به واردات روسیه جلوگیری نماید.در این میان، به نظر می‌رسد تلاش‌های ایالات متحده موجب شده تا ارسال محموله‌های چینی با کاربرد دوگانه به روسیه محدود شود. از همین رو روسیه برای به دست آوردن نیمه هادی ها و ماشین آلات مورد نیاز برای تداوم فعالیت ماشین جنگی اش در شرایط سختی قرار گرفته است. علاوه بر این، طرح پوتین برای افزایش درآمدهای شکست خورده خود از گاز با ساخت خط لوله دوم به چین فعلا متوقف شده است.

سیاست یک بام و دو هوای پکن

به نوشته مرکز مطالعاتی ویلسون، چین از برندگان جنگ روسیه علیه اوکراین است. چرا که این بازیگر حضورش را در بازار روسیه گسترش داده و دستیابی اش به هیدروکربن های مقرون به صرفه روسیه را برای خودتضمین کرده، اما فقط تا اندازه ای  که مجموعه متنوع منابع انرژی خود را بدین طریق حفظ کند.آنگونه که موسسه مطالعاتی ویلسون نوشته، تجارت پکن و مسکو از زمان آغاز حمله تمام عیار روسیه به اوکراین در فوریه 2022 رشد بی سابقه ای را تجربه کرد. با افزایش تجارت دوجانبه از 145 میلیارد دلار در سال 2021 به 240 میلیارد دلار در سال 2023، چین موقعیت خود را به عنوان شریک تجاری اصلی روسیه مستحکم کرده است.پوتین در جریان سفر خود به پکن خاطرنشان کرد: زمینه های اولیه همکاری در حوزه های انرژی، کشاورزی، فناوری، ساخت و ساز زیرساخت ها و حمل و نقل هموار است. این موضع گیری بدین معنا است که چین مقصدی خوب برای انواع کالاهای روسی است که ایالات متحده آنها را به عنوان اقلام "با اولویت بالا" معرفی می کند. این کالاها - از جمله نیمه هادی ها، تجهیزات مخابراتی و ماشین ابزار - می توانند در بخش های غیرنظامی و نظامی استفاده شوند.

دسامبر 2023، صادرات ماهانه محصولات دو منظوره از چین به روسیه به بیش از 600 میلیون دلار رسید، اما از آن زمان تا به امروز بیش از 300 میلیون دلار در ماه کاهش یافته است. علیرغم این کاهش، حمایت چین از تلاش های جنگی روسیه از طریق این تدارکات قابل توجه بوده است. وابستگی روسیه به صادرات چنین محصولاتی به چین از 32 درصد در سال 2021 به 89 درصد در سال 2023 افزایش یافته است.اما کاهش درخواست ها از جانب رهبران پکن به روسیه نشان داده که چین به دلیل سیاست های ایالات متحده ریسک پذیری اش را کنترل می کند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، در جریان سفر آوریل 2024 خود به چین، نگرانی اش را در باب نقش در بخش دفاعی روسیه را مطرح کرد و هشدار داد که اگر چین به این موضوع نبپردازد، ایالات متحده ممکن است تحریم های بیشتری را علیه بانک ها و شرکت های چینی اعمال کند.در آن بازه زمانی،چین صادرات خود به روسیه را کاهش داد. بانک های بزرگ چین قبلاً از ارائه خدمات به مشتریان روسی که ممکن است با مجتمع نظامی-صنعتی مرتبط باشند خودداری می کردند. بر اساس گزارش اداره کل گمرک چین، در ماه مارس، صادرات چین به روسیه 16 درصد کاهش یافت، آوریل، محموله‌های سالانه بر حسب دلار دوباره با 13 درصد کاهش به 8.3 میلیارد دلار رسید.

روایتی از کانال های محرمانه پکن و مسکو

در چند ماه گذشته، کارآفرینان روسی شکایت داشتند که هنگام پرداخت برای هر کالایی، نه فقط کالاهایی که تحت تحریم‌های غرب هستند، با مشکل مواجه می‌شوند. هشدارهای ایالات متحده در این زمینه نقش مهمی داشت.یک بانکدار در یکی از چهار بانک بزرگ دولتی چین به رویترز گفت که بانک تحت ریاستش برای جلوگیری از خطر تحریم‌ها، نظارت شدیدی بر تجارت‌های مرتبط با روسیه انجام داده است. با این حال، مشخص نیست که کاهش محموله‌های ارسالی چین به روسیه تا چه حد واقعی است. رئیس یک نهاد تجاری در یکی از استان های جنوب شرقی که نماینده تجارت چینی با منافع روسیه است، به رویترز گفت: «معاملات بین چین و روسیه به طور فزاینده ای از طریق کانال های زیرزمینی انجام می شود». همزمان یک بانکدار روس مستقر در مسکو نیز مدعی شده که پرداخت با ارزهای دیجیتال که از سال 2021 در چین ممنوع شده است، ممکن است تنها گزینه باشد.

با این حال، انرژی همچنان سنگ بنای روابط اقتصادی چین و روسیه قلمداد می شود و به مسکو کمک می کند تا از منافع اقتصادی اش در بلند مدت حراست کند. برای سال‌ها، مسکو برای گسترش مسیرهای خط لوله خود به چین تلاش داشت، تلاشی که پس از سال‌های 2022 و 2023 شدت گرفت. پوتین با تلاش برای اعمال فشار بر قدرت‌های اروپایی از طریق تسلط بر بازارهای گاز، هزینه های سنگینی بر این گروه از بازیگران تحمیل کرد.نروژ و الجزایر که مجموعاً تا سال 2022 گاز کمتری نسبت به گازپروم عرضه می کردند، در سال 2023 به بزرگترین تامین کننده گاز خط لوله اروپا تبدیل شدند. گازپروم مهمترین بازار خود را از دست داد که ساخت و نگهداری آن برای اتحاد جماهیر شوروی و روسیه چندین دهه طول کشید. در سال 2023، گازپروم زیان 7 میلیارد دلاری را گزارش کرد که اولین زیان سالانه اش از سال 1999 بود.

خط لوله گاز «Power of Siberia 1» که از سال 2019 عملیاتی شد، مسیر حمل و نقل به چین است؛ همانی که روسیه سال ها به دنبال توسعه اش بوده است. با این حال، شی جین پینگ در برابر تلاش‌های مسکو جهت تضمین قرارداد برای سیبری 2 مقاومت کرده است. آیکون یو، استراتژیست ارشد آسیای شرقی در گلوبال انرژی مانیتور در این باره نوشته: پکن تلاش دارد تا از امنیت انرژی خود حراست کند.چین که 42 درصد گاز خود را وارد می کند، در دو دهه گذشته تلاش هایی را برای تنوع بخشیدن به واردات انرژی خود انجام داده تا بدین طریق وابستگی خود را به هر منبع کاهش دهد.با این حال باید ادغان کرد که درآمد کلی نفت و گاز روسیه همچنان بالا است و حتی اخیراً رشد قابل توجهی داشته است. در سه ماهه اول، درآمدهای نفت و گاز به بودجه روسیه تقریباً به 3 تریلیون روبل (تقریباً 33 میلیارد دلار) رسید که یک جهش خیره کننده 80 درصدی نسبت به سال گذشته است. عامل اصلی رشد قیمت نفت روسیه کاهش تخفیف نفت اورال، برند محک روسیه، به برنت است.چین بیشتر سود حاصل از وابستگی فزاینده مسکو را از آن خود کرد. با این حال، در حالت تعادل، وضعیت اقتصادی روسیه به طور قابل توجهی قوی باقی می ماند. غرب در راستای سیاست محدود کردن منبع اصلی درآمد روسیه و ظرفیت چین برای تامین کالاهای دو منظوره مسکو نتایج متفاوتی به دست آورده است. چین به نوبه خود توانسته روابط خود را با ایالات متحده و روسیه متعادل کند.