قمار بایدن با جاه‌طلبی اردوغان/ ترکیه، تنها اهرم آمریکا برای خلع سلاح روسیه و چین؟

به گزارش اقتصادنیوز، روابط رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه با ایالات متحده مدت‌هاست که پرتنش است. لغو ناگهانی سفر «سلطان» به کاخ سفید در ماه می در همین قالب قابل تبیین است. این دیدار می توانست اولین دیدار اردوغان در دوران ریاست بایدن باشد – اما به تعویق افتاد؛ گزاره ای که نشان از ناکارآمدی تعامل متحدان دارد. ترکیه با لغو نشست ماه مه، فرصتش برای بازتعریف روابط با آمریکا را از دست داد.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در دوران ریاستش رابطه خوبی با اردوغان برقرار کرد، اما رویکرد شخصی‌شده او کانال‌های دیپلماتیک سنتی و پیوندهای نهادی بین دو کشور را بدون ارائه نتایج ملموس از کار انداخت. روابط ایالات متحده و ترکیه سال 2019 بدتر شد؛ زمانی که آنکارا برای خرید سامانه موشکی روسی عزمش را جزم کرد و هدف تحریم های واشنگتن قرار گرفت. با آغاز ریاست جو بایدن، دولت اردوغان مورد غضب بود، بایدن تلاش داشت اینگونه نارضایتی خود را از سست شدن پایه های دموکراسی در ترکیه و تعامل این کشور با روس ها را نشان دهد. با این همه، پس از عملیات هفتم اکتبر حماس علیه اسرائیل، رویکرد تند اردوغان تعامل میان دو بازیگر را سخت تر کرد، بالاخص آن که بایدن از همان ابتدای جنگ کنار اسرائیل قرار گرفت.

با این همه موافقت ترکیه با عضویت سوئد جهت پیوستن به ناتو و سیگنال مثبت آمریکا جهت فروش جنگنده  اف-16 به این کشور بار دیگر امید به بهود روابط آنکارا و واشنگتن را افزایش داد. سفر اردوغان نیز در همین راستا مورد توجه بود که لغو شد.در این باره فارن افرز یادداشتی را منتشر کرده است. اقتصاد نیوز این یادداشت را در سه بخش ترجمه کرده که بخش نخست با عنوان «پاشنه آشیل اردوغان/ چرا تعامل با ترکیه برای آمریکا جذاب است؟» منتشر و بخش دوم تحت عنوان«بازی ترکیه در دو زمین روسیه و آمریکا/ پشت پرده خوش رقصی آنکارا برای غرب» انتشار یافت، در ادامه بخش سوم و نهایی این گزارش آمده است.

شطرنج ژئوپلیتیک؛ محرک تعامل ترکیه و امریکا

ایالات متحده و ترکیه باید فرصت هایی برای همکاری در حوزه هایی که منافع ژئوپلیتیکی شان همپوشانی دارد را بررسی کنند. تلاش آنکارا برای تبدیل شدن به یک وزنه سنگین منطقه ای و تمایل واشنگتن برای مقابله با نفوذ چین و روسیه، در عمل می توانند اهداف مکمل یکدیگر باشند. ترکیه از سال 2007 در ارتباط با کشورهای آفریقایی از رویکرد دیپلماتیک پیروی کرده و مشارکت این بازیگر در این قاره اکنون شامل پروژه های زیرساختی به ارزش میلیاردها دلار، توافقنامه های دفاعی و فروش هواپیماهای بدون سرنشین است. آنکارا نمی‌تواند با توانایی‌های مالی دولتی چین برابری کند، اما شرکت‌های ترکیه در برخی موارد از شرکت‌های چینی برای قراردادهای ساخت بزرگراه و فرودگاه پیشی گرفته اند. اگرچه حضور امنیتی ترکیه عمدتاً در شمال آفریقا و شاخ آفریقا است، آنکارا اخیراً همکاری دفاعی خود را با کشورهای شرق و غرب آفریقا و در ساحل گسترش داده است - از جمله در نیجر که اخیراً نیروهای فرانسوی و آمریکایی را اخراج کرد.

گسترش نفوذ ترکیه در آسیای مرکزی، که بر پایه روابط خویشاوندی با کشورهای ترک ایجاد شده، تا کنون دسترسی به بازار و فروش دفاعی را برای آنکارا به همراه داشته است. حضور ترکیه در منطقه همچنین می تواند ایجاد یک مسیر تجاری را که آسیای مرکزی را به اروپا وصل می کند و روسیه را دور می زند تسهیل کند. این پروژه جدا از پیشنهاد مورد حمایت ایالات متحده برای کریدور تجاری هند-خاورمیانه-اروپا که موقعیت جغرافیایی؛ پروژه ای که ترکیه اجازه پیوستن به آن را ندارد، اما همچنان می تواند با آن سازگار باشد. از آنجایی که ایالات متحده شرکای اروپایی خود را تشویق می کند تا از تعامل  اقتصادی خود با چین بکاهند، ترکیه که در حال حاضر پایگاه صنعتی قابل توجهی دارد و اتحادیه گمرکی با اروپا نیز باید در برنامه های واشنگتن نقش داشته باشد.

ایالات متحده باید ترکیه را به ایفای نقش سازنده در قفقاز نیز ترغیب کند. آذربایجان با حمایت ترکیه از سال 2020 تاکنون دو بار علیه ارمنستان جنگیده، اما باکو و ایروان اخیرا مذاکرات صلح را از سر گرفته‌اند. آنکارا همچنین نشان داده که مایل به عادی سازی روابط با ارمنستان و باز کردن مرز مشترک میان دو کشور است. دولت بایدن اکنون باید از اردوغان بخواهد که آذربایجان را به سوی توافقنامه صلح رسمی با ارمنستان سوق دهد. اگر اردوغان برای تعریف توافق میان ارمنستان و آذربایجان نقش آفرینی کند، قطعنامه‌ای میان هر سه کشور قادر است زمینه را برای تعریف نظم امنیتی پایدار فراهم کرده و از نفوذ سنتی روسیه در منطقه بکاهد.همکاری آنکارا و واشنگتن در غزه دشوارتر است، اما واشنگتن نباید ترکیه را دست کم بگیرد. پس از آنکه اردوغان از حماس حمایت کرد و اسرائیل را به چالش کشید، تا حد زیادی از دیپلماسی تحت رهبری ایالات متحده در خاورمیانه کنار گذاشته شده است. خشم اردوغان از هزینه های انسانی ویرانگر عملیات اسرائیل در غزه بازتاب احساسات بخش بزرگی از مردم ترکیه است که معتقدند نه تنها اسرائیل قوانین بین المللی را نقض می کند، بلکه ترکیه به عنوان جانشین امپراتوری عثمانی، مأموریت تاریخی دارد تا از فلسطینی ها محافظت کند. پس ایالات متحده نباید انتظار داشته باشد که این نگرش تغییر کند، اما می تواند با ترکیه برای اعمال فشار بر حماس برای آزادی گروگان های خود در ازای آتش بس پایدار همکاری نماید. هنگامی که بحث تثبیت وضعیت غزه پس از جنگ مطرح شود، صنعت ساخت و ساز و حمایت سیاسی ترکیه هر دو ارزشمند خواهند بود. به ویژه، تأیید آنکارا بر ساختار حکومتی مشروعیت مردمی این کشور در جهان را ارتقا می دهد.

آزمون بایدن

سوریه بدون شک مشکل ترین موضوعی است که آمریکا و ترکیه باید به آن بپردازند. آنکارا مشارکت واشنگتن با مبارزان کرد سوری مرتبط با حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، یک سازمان شبه‌نظامی که فعالیتشان در ترکیه غیرقانونی است را به عنوان خیانت می‌بیند. تهاجمات پی در پی ترکیه یک منطقه تحت نفوذ این کشور در شمال سوریه برای از میان بردن مواضع کردهای سوری است، آنکارا علاوه بر آن می خواهد منطقه خودمختار کردستان را در آن سوی مرز تحت سلطه خود درآورد - چشم اندازی که واشنگتن را نگران می کند. در چنین شرایطی بدون راه حل بلندمدت جایگزین، بهترین کاری که ایالات متحده و ترکیه می توانند انجام دهند این است که وضعیت موجود را متوقف کنند. در حال حاضر واحدهای اداری جداگانه با حمایت ترکیه، ایالات متحده و دولت سوریه در کنار یکدیگر به حیات خود ادامه خواهند داد. برای آماده شدن برای خروج نهایی نیروهای آمریکایی باقیمانده، واشنگتن باید با ترکیه و کردهای سوریه برای یافتن یک راه حل سیاسی که حقوق کردها در داخل سوریه را تضمین کند، بدون اینکه تهدیدی غیرقابل قبول از نظر ترکیه باشد، همکاری داشته باشد.

واشنگتن ممکن است وسوسه شود که قبل از تلاش برای سازش با آنکارا منتظر  کنار رفتن اردوغان بماند، اما مرد قدرتمند ترکیه حداقل چهار سال دیگر در قدرت است. در این میان، ترکیه در میانه مسایلی پرحاشیه قرار خواهد گرفت، از همین رو ایالات متحده نمی تواند دور تازه گفت وگوها را به تعویق بیندازد. دفعه بعد که این دو رهبر با یکدیگر ملاقات می کنند، بایدن باید از فرصت استفاده کرده و رایزنی با اردوغان را نه تنها در مورد جدول استاندارد مسائل دوجانبه بلکه در باب احیای روابط از سربگیرد. آنکارا در زمینه مشارکت تجاری و دفاعی و همچنین کمک به مهار نفوذ چین، ایران و روسیه، به ویژه در مناطقی که ترکیه فعال است اما دسترسی ایالات متحده محدود ، چیزهای زیادی برای ارائه به ایالات متحده و متحدان اروپایی اش دارد. هیچ بازگشتی به روابط فراآتلانتیک جنگ سرد وجود نخواهد داشت، اما ترکیه اردوغان هنوز در مدار چین و روسیه قرار نگرفته و در صورتی که مزایای همکاری روشن شود، فرصتی برای ترکیه وجود دارد که به سمت غرب متمایل گردد. بایدن با سنجیدن هزینه های تداوم بیگانگی و مزایای بالقوه احیای روابط، می بایست در باب تعامل با ترکیه تصمیم گیری کند.