عراق بر سر دوراهی میان ایران و آمریکا/ چگونه واشنگتن موازنه در بغداد را برهم زد؟

به گزارش اقتصادنیوز، همزمان با حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل و آغاز جنگ در غزه چرخه خطرناکی از تشدید تنش در سراسر خاورمیانه آغاز شده است. ایران و محور مقاومت – جریان هایی چون انصار الله در یمن، حزب‌الله لبنان و گروه های عراقی- مواضع اسرائیل و آمریکا را در سراسر منطقه هدف حملاتشان قرار داده اند. این وضعیت، منطقه را در آستانه جنگی تمام عیار قرار داد به‌ویژه پس از رویارویی بی‌سابقه ایران و اسرائیل.

در همین راستا شورای روابط خارجی اروپا یادداشتی را منتشر کرده است. اقتصادنیوز این یادداشت را در سه بخش ترجمه کرده که بخش نخست با عنوان «عراق؛ میدان رویارویی ایران و آمریکا/ کارت برنده بغداد در بازی میان ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس» منتشر کرد و در ادامه بخش دوم آمده است.

موازنه ای که بر هم خورد

توانایی عراق برای میانجیگری بین ایران و سایر کشورهای منطقه به یک دارایی مهم در سیاست خارجی این کشور تبدیل شده است. همچنین توسل به این الگو در سال های اخیر برای ثبات بیشتر و کاهش قطبی شدن در عراق ضروری است. قدرت های غربی از این رویکرد حمایت کردند؛ به عنوان مثال، فرانسه یکی از حامیان کلیدی نشست بغداد بود. برای دولت‌های کاظمی و سودانی، این رویکرد همچنین مسیری برای مدیریت بالقوه حضور نظامی مستمر ایالات متحده و تعامل گسترده‌تر در این کشور ارائه کرد. اگرچه هر دو نخست‌وزیر نامزدهای سازش‌کاری در دولت‌های اجماع بودند و هستند، اما هر دو چهره، آمریکا را به‌عنوان مشارکت‌کننده در امنیت و توسعه عراق قلمداد می کردند.با این حال، اثرات موج دار جنگ در غزه به شدت این موازنه ظریف حاکم بر عراق را تهدید کرد چرا که نه تنها درگیری نیابتی مجدد میان آمریکا و ایران در عراق در حال تکراراست، بلکه خشونت در غزه باعث پاسخ های تندتر محور مقاومت عراق شده است.

عراق در سیاست خارجی ایران کشوری شکست خورده نیست، بلکه بازیگری است غنی از ثروت نفتی فراوان، جمعیت به سرعت در حال رشد و روابط نزدیک با همسایگان عرب. در این میان، از منظر رهبران ایران، میزبانی چنین بازیگری از نظامیان آمریکایی، چندان رضایت بخش نیست. 

این رسانه در ادامه مدعی شد که ایران با یک موازنه چالش برانگیز در عراق مواجه است. رهبران تهران باید اطمینان حاصل کنند که عراق در برابر تروریسمی که می تواند بر امنیت ایران تأثیر بگذارد، آسیب پذیر نیست. از طرفی دیگر ایران تحولات را به دقت رصد می کند تا عراق به سان سال 1980 به تهدیدی برای این کشور تبدیل نشود. بنابراین ایران تلاش کرده است تا نفوذ سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی اش را در عراق گسترش دهد. این کشور در درجات مختلف در این بستر موفق عمل کرده است. اما عراق نیز از نفوذ ایران بی بهره نیست. عراق به عنوان شاهرگ حیاتی اقتصادی ایران در طول تحریم ها عمل می کند و برای تحکیم ثبات کشور، پیشبرد توسعه بسیار مورد نیاز و ایجاد بسترهای بیشتر برای میانجیگری و گفتگوی منطقه ای در منطقه کانال هایی را تعریف کرده اند.

چالش سودانی

از 7 اکتبر، مقاومت اسلامی در عراق از حمله به مواضع آمریکا در سوریه حمایت می‌کند و از حمایت واشنگتن از اسرائیل خشمگین شده و فشارها بر دولت جهت خروج آمریکایی ها را افزایش داده است. سودانی که از آتش بس در غزه حمایت کرده ، به طور همزمان برای توقف حملات مقاومت اسلامی عراق علیه نیروهای آمریکایی تلاش داشته.

در 30 ژانویه، کتائب حزب الله بیانیه ای منتشر کرد مبنی بر توقف موقت عملیات نظامی علیه مواضع آمریکا. گفته می شود سودانی در اتخاذ این تصمیم نقش داشته؛ هرچند این رویکرد حمایت ایران را هم داشت. ناظران با استناد به رویکرد محور مقاومت از چالش های سودانی می گویند، چهره ای که در تلاش است تا در دو زمین تهران و واشنگتن به خوبی بازی کند. این پویایی ها همچنین نشان می دهد که چگونه محور مقاومت عراق از توان لازم برای پیشبرد برنامه های خود برخوردار هستند. حمایت آمریکا از اسرائیل ، فشار بر دولت عراق را افزایش می‌دهد تا خروج کامل ایالات متحده از این کشور را رقم بزند.

سودانی و سایر مقامات به طور خصوصی نشان داده اند که تمایل دارند نیروهای آمریکایی در عراق باقی بمانند و آنها را به عنوان شرکای امنیتی مهم در مبارزه مداوم با داعش قلمداد می کنند. با این وجود، دولت عراق و ایالات متحده اکنون کمیسیونی را برای تهیه جدول زمانی برای خروج نیروهای آمریکایی از عراق تشکیل داده اند.

از همین رو می توان گفت درگیری ها در غزه، برای محور مقاومت بستری فراهم کرده تا خروج آمریکایی ها از این کشور را کلید بزنند.علاوه بر این، محور مقاومت که به اهداف نظامی آمریکا در عراق حمله می‌کنند، از حمایت افکار عمومی در عراق برخوردار است. اکثر عراقی ها از آرمان فلسطین حمایت می کنند و مخالف اشغالگری اسرائیل هستند. برای مثال، نظرسنجی از آخرین موج فشارسنج عرب (که بین اکتبر 2021 و ژوئیه 2022 انجام شد) نشان می دهد که 71 درصد از عراقی های مورد بررسی "به شدت مخالف" عادی سازی رابطه بین کشورهای عربی و اسرائیل هستند (و 14 درصد دیگر "مخالف" هستند.). هنگامی که در مورد راه حل ایده آل برای مناقشه سوال شد، اکثر عراقی ها از راه حل دو دولتی حمایت کردند. این نگرش در میان برخی از نخبگان سیاسی عراق تکرار شده است. هرچند مخالفانی دارد، به عنوان نمونه صالح المطلق، معاون سابق نخست‌وزیر، سیاستمدار سنی، از محور مقاومت انتقاد کرده - نه به خاطر حمایتشان از فلسطین، بلکه به خاطر حمله به نیروهای آمریکایی در عراق. او استدلال کرد که چنین اقداماتی خاک عراق را به خطر می اندازد. برخی مانند مطلق معتقدند که محور مقاومت اساساً با تداوم درگیری بین ایران و آمریکا در داخل عراق و نه مستقیماً در اسرائیل، امنیت این بازیگر را به خطر می اندازد. بنابراین عراق در پرتگاهی قرار گرفته و بین رویکرد محور مقاومت و تمایل به عادی بودن و ثباتی که برخی از رهبران سیاسی آن خواهانش هستند، گرفتار شده است.