روایت علی واعظ از راه دشوار پزشکیان/ معادلات پیچیده تهران-واشنگتن در صورت بازگشت ترامپ؛ بایدن قمار می‌کند؟

به گزارش اقتصادنیوز، مسعود پزشکیان، نماینده مجلس و وزیر پیشین بهداشت در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری در ایران از سعید جلیلی پیشی گرفت و پیروز شد. علی واعظ، تحلیلگر ارشد گروه بحران در همین راستا در نشریه فارین پالسی نوشت: پیروزی غیرمنتظره چهره‌ای اطلاح طلب -برای اولین بار از سال 2001- سوال های بسیاری را در باب رویکرد ایران در دوران ریاست پزشکیان در ارتباط با بن بست حاکم بر مذاکرات هسته ای و توانایی اش در ترسیم چشم انداز برای منطقه ای ناپایدار را مطرح کرده است.

آینده مبهم ایران و آمریکا

واعظ در ادامه اینگونه تحلیل کرده که مسعود پزشکیان برخلاف ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری فقید ایران که تمایلی برای رابطه با غرب نداشت، بر گشایش مسیرها با بازیگران غربی تاکید دارد و همزمان، او تیمش براین باورند که تعامل با قدرت های غیر غربی، به ویژه روسیه و چین، می تواند وزنه سیاست خارجی ایران را متعادل کند. به ادعای واعظ این رویکرد در حالی است که دیپلمات‌های باتجربه که احتمالاً در دولت پزشکیان به قدرت بازمی‌گردند، به واسطه عقب نشینی دولت بایدن از رایزنی های که پیش از انتخاب آقای رئیسی در دولت حسن روحانی جریان داشت و هدفش احیای توافقی بود که اوباما زمینه آن را فراهم کرد و ترامپ از آن خارج شد، ناامید هستند.

به ادعای واعظ دور دوم ریاست جمهوری ترامپ چالش بزرگتری را ایجاد می کند. با توجه به شکایت مشاوران رئیس جمهوری پیشین مبنی بر این که بایدن با توسل به سیاست هایی منعطف در باب تحریم‌ها علیه ایران، واشنگتن را در موضع ضعف قرار داد از مذاکره در موضع قدرت خواهند گفت؛ گزاره ای که موجب خواهد شد تا ترامپ به جای انتخاب گزینه تعامل با ایران، سیاست فشار حداکثری را برگزیند.

به ادعای واعظ، از منظر تیم ترامپ بازگشت آمریکا به میز مذاکره صرفا موجب شده تا برنامه هسته ای ایران پیشرفت کرده و این کشور در حوزه منطقه ای قدرت و نفوذش را افزایش دهد؛ گزاره ای که موجب شد تا تهران و واشنگتن بین سال های 2019 تا 2020 چندین بار مستقیم و غیر مستقیم رویاروی هم قرار بگیرند. به ادعای واعظ، از آنجایی که در دوران ریاست دونالد ترامپ، فرمان ترور شهید قاسم سلیمانی صادر و اجرا شد، روابط ایران و شخص ترامپ پیچیده تر و پرتنش تر خواهد بود.

تنها گزینه بایدن!

واعظ در ادامه یادداشت ادعایی اش آورده، گسترش جنگ در غزه به خاورمیانه نیز می‌تواند توانایی پزشکیان برای تعامل سازنده با غرب را مختل کند. به نوشته او، در صورتی که خصومت ها به درگیری همه جانبه بین اسرائیل و حزب الله لبنان -که از اعضای اصلی محور مقاومت و متحدان ایران محسوب می شود- رخ دهد، طبیعتا روابط ایران با کشورهای غربی بالاخص ایالات متحده پیچیده تر خواهد شد. علاوه بر این، اگر حملات فرامرزی انصار الله یمن علیه مواضع عربستان و امارات از سرگرفته شود، مسیر تنش زدایی که اکنون ایران و همسایگان عرب حاشیه خلیج فارس این کشور در آن قرار دارند نیز پایان یافته و نتیجه حاصل از فعل و انفعال های حاکم معکوس خواهد شد.

واعظ مدعی است، بلاتکلیفی سیاسی در واشنگتن و هرج و مرج در منطقه، فضای زیادی را برای ایالات متحده و ایران جهت دستیابی به توافق جدید در کوتاه مدت باقی نمی گذارد اما آنها باید حداقل تلاش کنند تا برخی از تفاهمات غیررسمی که در سال 2023 به دست آوردند را احیا کنند؛ توافق هایی که به ادعای واعظ هدف از آن  جلوگیری از پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، توقف حملات اعضای مقاومت به مواضع آمریکا در عراق و سوریه و محدود کردن و تعامل نظامی نزدیک ایران و روسیه خواهد بود.

واعظ مدعی است که چنین رویکردی به بایدن کمک می‌کند تا تنش‌ها با ایران را در حد پایین نگه دارد و به پزشکیان در زمان روی کار آمدن او فرصتی برای بهبود فضای اقتصادی خواهد داد. هرچند واعظ مدعی است که چنین نسخه ای، راه حل موقتی ارائه خواهد داد.از منظر این تحلیلگر، تحقق توافق هسته‌ای، امروز سخت‌تر از قبل از سال 2015 است. مواضع سخت‌تر شده است: بالاخص آن که اعتماد کمی که در آن بازه زمانی وجود داشت امروز از میان رفته؛ به این دلیل که دولت ترامپ از به طور  یکجانبه از برجام خارج شد.از طرفی دیگر  برنامه هسته ای ایران به طور قابل توجهی پیشرفت کرده و تحریم ها افزایش یافته است.

تردیدهای غرب در مورد توانایی پزشکیان برای دستیابی به توافق در کنار تردید تهران در مورد اینکه ایالات متحده قادر به کاهش تحریم ها هست یا نه، خود چالش است. بالاخص در زمانی که قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که توافقنامه 2015 را تایید کرده بود، قرار است در اکتبر 2025 منقضی شود و غرب را از یک اهرم اصلی اش محروم کند. در چنین شرایطی با لحاظ دو گزاره؛ نخست، عدم تمایل احتمالی ترامپ مبنی بر مذاکره با ایران و دیگری وضعیت دولت بایدن، شرایطی که مانع از آن خواهد شد تا رئیس جمهوری ایالات متحده تا نوامبر با ایران برای احیای توافق رایزنی داشته باشد، تردیدها در باب توافق احتمالی نیز پررنگ تر شده است. از طرفی دیگر در باب بررسی راه حل دیپلماتیک پایدارتر جهت حل بحران هسته ای و سایر زمینه های اختلاف نظرها جدی است. حال شاید امروز وظیفه و ماموریت اروپا برای عبور از اختلاف ها سنگین تر شود،  وظیفه ای که از سال 2003 بر دوش این گروه از بازیگران قرار داشت.

اولین فرصت برای گفتگوهای جدی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک در ماه سپتامبر خواهد بود. ایجاد زمینه می تواند به یک دولت دموکرات آینده کمک کند، در این صورت، پیشرفت سریعی پس از انتخابات نوامبر داشته باشد. در صورت ریاست‌جمهوری دوم ترامپ، چنین زمینه‌ای حداقل می‌تواند گزینه‌ای برای آن ایجاد کند: یافتن یک توافق دوجانبه سودمند با تهران یا خطر رویارویی خطرناک دیگری که تنها واشنگتن را در خاورمیانه بیشتر باتلاق خواهد کرد.

وعده ای که در انتخاب پزشکیان تجسم یافت می تواند محقق شود یا ناپدید شود. همزمان با روی کار آمدن او و مواجهه با چالش‌های داخلی و خارجی بی‌شمار، ایده خوبی است که ایالات متحده و اروپا به طور سازنده با رئیس‌جمهور پزشکیان تعامل داشته باشند، به او کمک اقتصادی محدودی ارائه دهند و حداقل پیشنهادی را که دولت او می‌تواند می‌تواند آزمایش کند. تغییر سیاست ایران در داخل و خارج.