یارکشی عربی به سبک آمریکا/ اعراب سرگردان میان ایران و اسرائیل

به گزارش اقتصادنیوز، از 31 ژوئیه، زمانی که اسرائیل اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس را در خاک ایران ترور کرد، بار دیگر شبح ترس بر منطقه سنگینی کرد. با این همه ایران فعلا از صبر استراتژیک پیروی کرده و به نظر نمی‌خواهد زمینه را برای افزایش تنش‌ها هموار کند. هرچند مقامات تهران تاکید دارند که پاسخ به اسرائیل حتمی است، با این همه ناظران به واسطه عدم آگاهی از محاسبات تهران نمی‌توانند درباره زمان پاسخ تحلیلی ارائه کنند. در این میان گروهی از ناظران مدعی اند یکی از دلایلی که ایران فعلا از پاسخ خودداری کرده، همسایگان عرب این کشور است.

چرایی هم صدایی پنهان اعراب با اسرائیل

پیش از این، زمانی ایران در پاسخ به حمله اسرائیل به ساختمان کنسولگری‌اش در سوریه، اهدافی را در سرزمین‌های اشغالی هدف بیش از 300 پرتاب (اعم از موشک و پهپاد) قرار داد، پاسخی که رویارویی بی‌سابقه‌ای را میان تهران و تل‌آویو رقم زد و آرایش منطقه به شکلی پیچیده تغییر کرد. در یک طرف محور مقاومت از عراق تا سوریه و لبنان و انصارالله یمن در کنار ایران قرار گرفتند. اسرائیل نیز دست به دامان ایالات متحده و متحدان اروپایی‌اش شد، با این همه بازیگران عرب حاشیه خلیج فارس چون اردن، عربستان سعودی و امارات متحده نیز در رهگیری پرتابه‌ها و به اشتراک گذاری اطلاعات نقش برجسته‌ای ایفا کردند. در باب چرایی‌اش، بسیاری بر این باورند که کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به شکلی ضمنی کنار اسرائیل قرار گرفتند چرا که خواهان تشدید تنش‌ها نبوده و نیستند.

به ادعای شورای آتلانتیک، حمایت کشورهای عربی از اسرائیل حمایت مستقیمی نبود. پس از ماه‌ها حمله وحشیانه این رژیم به نوار غزه که منجر به کشته شدن هزاران فلسطینی شد، خیابان‌ها و پایتخت‌های کشورهای عربی رویاروی اسرائیل قرار گرفته‌اند. از همین رو کشورهای عربی که ماه آوریل به اسرائیل کمک کردند، نمی‌خواستند حمایشان از این بازیگر عریان شود. عربستان سعودی برخی گزارش‌های اسرائیل در مورد همکاری با این بازیگر را رد کرد، در حالی که اردن تاکید داشت که صرفا از حریم هوایی‌اش محافظت کرده است. امارات اولین کشوری بود که حمله اسرائیل به دمشق را محکوم کرد، موضع گیری که توسط عربستان سعودی و سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس (به استثنای بحرین که با تهران رابطه نزدیکی ندارد) نیز تکرار شد. به طور خلاصه، بسیاری از کشورهای عربی در کنار اسرائیل قرار گرفتند اما این هم صدایی ظاهری بود و مشروط.

اعراب سرگردان میان ایران و اسرائیل

رویارویی آوریل میان تهران و تل آویو دامنه محدودی داشت. با این همه گروهی مدعی‌اند اگر دامنه تنش گسترده تر می‌شد، شاید آرایش نظامی منطقه را پیچیده‌تر می‌کرد. شورای آتلانتیک در گزارش ادعایی‌اش آورده، کشورهای عربی علاقه‌ای به جنگ ندارند. در سال‌های اخیر، این کشورها بر بازسازی و توسعه اقتصادی متمرکز شده و حل منازعات و اختلافات را در اولویت قرار داده‌اند و در این راستا پیشرفت‌های چشمگیری داشته‌اند. در سال 2020، همزمان با آشتی کنان قطر با ریاض و منامه، شکاف حاکم بر شورای همکاری‌های خلیج فارس کم‌رنگ‌تر شد. این به نوبه خود به ترکیه - متحد قطر - کمک کرد تا روابطش با ریاض و ابوظبی را بازتعریف کند. در همان سال، معاهده ابراهیم زمینه را برای عادی سازی روابط اسرائیل با امارات، بحرین، مراکش و سودان هموار کرد؛ گزاره‌ای که موجب شد تا این گروه از بازیگران روابط دیپلماتیک و نظامی قابل توجهی با اسرائیل برقرار کنند. حتی سوریه به اتحادیه عرب بازگشت و بشار اسد، رئیس جمهوری این کشور اکنون از روابط نزدیکی با امارات برخوردار است. مصر نیز در اوایل سال جاری روابط خود را با ترکیه از سر گرفت و در حال حاضر به طور منظم با ایران در تماس است، اگرچه دو کشور هنوز روابط  دیپلماتیک کاملی ندارند. مهمتر از آن، در سال 2023، ایران و عربستان سعودی با کمک چین در قامت میانجی روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفتند و به مناقشه بزرگی که در سال 2016 آغاز شد پایان دادند. از آن زمان، ایران روابط خود را با همه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به جز بحرین که اخیراً خواهان نزدیکی به تهران شده، بازتعریف کرد.

به طور خلاصه، کشورهای عربی تلاش کرده‌اند تا تنش‌های حاکم بین یکدیگر و سایر کشورهای منطقه را کاهش دهند. در چند ماه گذشته، آنها همچنین ایالات متحده و اسرائیل را برای برقراری آتش بس و اجتناب از رویارویی گسترده‌تر با ایران تحت فشار قرار داده‌اند. 4 اوت، ایمن صفدی، وزیر امور خارجه اردن بعد از 20 سال سفری بی‌سابقه به ایران داشت و به باور ناظران حامل پیام صلح بود. صفدی گفت: «ما می‌خواهیم منطقه در امنیت، صلح و ثبات باشد و تنش پایان یابد.»

او بعداً تاکید کرد: «ما میدان رویارویی ایران یا اسرائیل نخواهیم بود.» عربستان سعودی، امارات متحده عربی و سایر کشورهای عربی درخواست های مشابهی برای کاهش تنش مطرح کردند. علاوه بر این، وضعیت نظامی کشورهای عربی ارتباط نزدیکی با ایالات متحده دارد. این امر از آن جهت با اهمیت است که هر گونه رویارویی بین ایران و اسرائیل، ناگزیر پای ایالات متحده را به میدان باز خواهد کرد؛ بازیگری که تعداد نیروهای را در منطقه به چهل هزار نفر رسانده و تعهدات امنیتی آهنینی به اسرائیل داده است.

ایالات متحده در هر شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس و همچنین عراق، سوریه، اردن، اسرائیل، ترکیه و جیبوتی پایگاه‌های نظامی دارد. عملیات ایالات متحده در این منطقه تحت پوشش فرماندهی مرکزی ایالات متحده است که از سال 2021 با اسرائیل و همچنین کشورهای عربی هم صداست و زمینه را برای همکاری ادعایی اسرائیل و اعراب فراهم می کند. همچنین قراردادهای دیپلماتیک و تجاری، از جمله آی تو یو تو (ایالات متحده، هند، امارات، و اسرائیل) و کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا که هند و اروپا را به هم متصل می کند، اسرائیل را به اعراب بالاخص امارات و عربستان نزدیک کرده است. از همین رو به ادعای گروهی از ناظران این احتمال وجود دارد که در صورت پاسخ تهران، اعراب به واسطه باج های اقتتصادی و نظامی واشنگتن کنار تل آویو قرار بگیرند. (ادعایی)