رمزگشایی از نقشه اروپا برای صدور قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام؛ هراس از توافق احتمالی تهران و واشنگتن؟/ بازی تروئیکای اروپا با آتش!
به گزارش اقتصادنیوز، نیویورک تایمز با انتشار گزارشی مدعی شد که تروئیکای اروپا و ایالات متحده مدعی‌اند که ایران را به واسطه پیشرفت برنامه هسته‌ای‌اش تحت فشار قرار خواهند داد تا اعتبار ناظر هسته‌ای جهان را پیش از بازگشت دونالد جی. ترامپ به کاخ سفید تقویت کنند. در همین راستا ایالات متحده و سه کشور اروپایی - بریتانیا، فرانسه و آلمان - روز سه‌شنبه قطعنامه‌ای ارائه کردند که در آن ایران را به دلیل ادعایی امتناع از پاسخ به سؤالات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، -سازمان نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای سازمان ملل-، درباره فرایند غنی سازی به چالش کشیدند. این در حالی است که تهران همزمان با برگزاری نشست شورای حکام اعلام کرد که در صورت توقف اقدامات خصمانه اروپا، حاضر است درصد غنی سازی اورانیوم را تا سطح 60 درصد نگاه داشته و با برخی از بازرسان آژانس همکاری داشته باشد.
هراس تروئیکای اروپا از توافق تهران با ترامپ
به ادعای نیویورک تایمز قطعنامه ضدایرانی در نشست عادی شورای حکام به رای گذاشته خواهد شد و اگر تصویب شود، در نهایت می‌تواند به تنش‌ها میان تهران و غرب دامن بزند. این قطعنامه در پی انتشار گزارشی در آژانس در اوایل این هفته ارائه شد؛ گزارشی که در قابش جزئیات گسترش ذخایر اورانیوم غنی‌شده در ایران که به ادعای نهاد ناظر اتمی موجب شده تا تهران در آستانه گریز هسته‌ای قرار داشته باشد و تلاش‌های مستمر این کشور برای جلوگیری از نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر پیشرفت برنامه هسته‌ای‌اش تعریف شده است؛ داده‌هایی ادعایی که ایران بارها بدان اعتراض داشته و ادعاهای ارائه شده در این باره را به چالش کشیده است.
با این همه به ادعای این نشریه آمریکایی کشورهای غربی برای تحت فشار قرار دادن ایران خیز برداشته‌اند چرا که نگران هستند که تداوم رویکرد ایران تهدیدی جدی برای معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای باشد و اعتبار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تضعیف کند. همزمان تحلیلگران مدعی‌اند کشورهای اروپایی در تلاش هستند تا با توسل به رویکرد سختگیرانه ایران را تحت فشار قرار دهند، چرا که به باورشان این احتمال وجود دارد که ایالات متحده با بازگشت ترامپ به کاخ سفید وسوسه شود و با پیروی از رویکردی منعطفانه زمینه را برای توافق جدید با تهران هموار کند؛ توافقی که به ادعای تروئیکای اروپایی قادر است نقش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تحت تاثیر قرار دهد. از همین رو به ادعای ناظران، ایالات متحده تا پیش از انتقال قدرت از بایدن به ترامپ تصمیم گرفته تا از قطعنامه ادعایی حمایت کند.
پلن تروئیکای اروپایی
همزمان متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز سه‌شنبه به خبرنگاران گفت: «ما پیش از نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با شرکای خود در اروپا (فرانسه، آلمان و بریتانیا) هماهنگ هستیم و قویا از تلاش‌ها برای پاسخگو کردن ایران حمایت می‌کنیم.
به ادعای نیویورک تایمز کمتر از 1 درصد اورانیوم موجود در طبیعت، فرم رادیواکتیوتر است که به نام U-235 شناخته می‌شود. غنی سازی اورانیوم برای فعالیت نیروگاه‌های هسته‌ای بین 3 تا 5 درصد است و برای برخی از انواع تحقیقات تا 20 درصد می‌تواند افزایش یابد. این در حالی است که یک بازیگر برای گریز هسته‌ای به غنی سازی تا 85 درصد U-235 یا بیشتر نیاز دارد. ایران با پیشنهاد محدود کردن تولید اورانیوم غنی شده تا سطح 60 درصد - و ابراز تمایل برای پذیرش چهار بازرس جدید آژانس به عنوان جایگزینی برای بازرسانی که ایران حضورشان را ممنوع کرده بود،- به دنبال جلوگیری از افزایش تنش‌هاست.
با این حال کارشناسان مدعی‌اند اورانیوم 60 درصدی را می‌توان در مدت زمان نسبتاً کوتاهی افزایش داد و در آستانه گریز هسته‌ای قرار گرفت. با این همه هستند گروهی دیگر که رویکرد منعطف تهران را نمادین می‌دانند و می‌گویند تهران با توسل به این رویکرد نشان داده که خواهان رایزنی با دولت جدید آمریکاست تا با پذیرش برخی از محدودیت‌ها در ارتباط با برنامه هسته‌ای خود زمینه را برای عبور از تحریم‌ها هموار سازد.
با این حال، ایران هشدار داده است که در صورت تصویب قطعنامه ادعایی از رویکرد تلافی جویانه پیروی کرده و بعید است که از پیشنهادها برای محدود کردن غنی سازی پیروی کند. از همین رو دیپلمات‌ها و تحلیلگران می‌گویند که همه منتظرند ببینند ترامپ پس از بازگشت به قدرت از چه نوع سیاستی در ارتباط با ایران پیروی خواهد کرد.
الی گرانمایه، کارشناس مسائل ایران در شورای امور خارجه اروپا در این باره مدعی است: «اروپایی‌ها می‌خواهند به ترامپ نشان دهند که از همکاری با او در باب سیاست جدید سختگیرانه در قبال ایران خوشحال هستند، تروئیکای اروپایی نمی‌خواهند ترامپ آن‌ها را کنار بزند و بستر را برای توافق با تهران هموار کند. در همین راستا این فرض ادعایی وجود دارد که ترامپ به عنوان رئیس جمهور مجدداً تلاش خواهد کرد فشار اقتصادی بر ایران را افزایش دهد تا با توسل به توافقی سخت گیرانه‌تر از توافق 2015، محدودیت‌های اعمالی بر برنامه هسته‌ای ایران را افزایش دهد.
ترامپ پیشتر منتقد جدی برجام بود و این توافق را ضعیف خواند و در سال 2018 از آن خارج شد و تحریم‌های آمریکا علیه ایران را دوباره اعمال کرد. سیاست "فشار حداکثری" او در آن زمان ایران را به پشت میز بازنگرداند. پس از او جو بایدن نیز نتوانست زمینه را برای احیای برجام هموار سازد.
دیدار پرحاشیه!
به ادعای نیویورک تایمز، پس از خروج آمریکا از برجام و انفعال اروپا در باب اجرای تعهدات برجامی، ایران به طور پیوسته ذخایر اورانیوم بسیار غنی خود را افزایش داد که به ادعای این نشریه موجب شده تا تهران در آستانه گریز هسته‌ای قرار بگیرد. این در حالی است ایران تاکید دارد برنامه هسته‌ای‌اش غیرنظامی است و به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای نیست. اما دیپلمات‌ها و تحلیلگران مدعی‌اند که اکنون تصور می‌شود ایران به دنبال تنش زدایی و تعریف رویکردی جهت عبور از تحریم‌هاست.
در همین راستا در ایران دو گفتمان برجسته شده است؛ گفتمانی که خواهان تغییر دکترین هسته‌ای است و گفتمان دیگری که بر تنش زدایی و رایزنی با لحاظ کردن خطوط قرمز تاکید دارد. دیپلمات‌ها و تحلیلگران ادعا کردند این احتمال بالاست که ایران با اروپایی‌ها برای مذاکره مستقیم بر سر توافق هسته‌ای جدید با واشنگتن رایزنی داشته باشد. اما نکته این است که ایران خواهان توافقی است که در قابش منافع اقتصادی‌اش تامین و به واسطه‌اش ایالات متحده و اسرائیل متعهد شوند از حمله ادعایی به تاسیسات ایران خودداری کنند.
مقامات اروپایی و ایران در ماه سپتامبر در سازمان ملل متحد، پس از درگذشت ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور پیشین ایران و انتخاب مسعود پزشکیان به عنوان چهره‌ای معتدل، برای گفت‌وگو در مورد تنش زدایی و تعامل مجدد دیدار داشتند، اما در این زمینه پیشرفت چندانی حاصل نشده است.
به ادعای نیویورک تایمز در چنین شرایطی اروپایی‌ها از دیدار مخفیانه ادعایی ایلان ماسک و سفیر ایران در سازمان ملل در 11 نوامبر، که اولین بار در نیویورک تایمز گزارش شد، متعجب شدند، دیداری که نشان‌دهنده تلاش‌های اولیه آزمایشی دولت دوم ترامپ برای کاهش تنش‌ها قلمداد می‌شود. این ادعا در حالی رسانه‌ای شد که تهران هرگونه دیدار با مقام‌های آمریکایی را تکذیب کرد.
گرانمایه و کورنلیوس ادبهر، کارشناس ایران فعال در بنیاد کارنگی اروپا مدعی شدند که همزمان با مواضع پیچیده غرب، بحث‌ها در ایران در باب گفتمان هسته‌ای نیز متفاوت است.
مقدمه چینی برای فعال شدن ماشه؟
به ادعای این نشریه برخی صداها می‌گویند که ایران شانس بیشتری برای مذاکره با رئیس جمهور جمهوری خواه دارد که می‌خواهد از جنگ جلوگیری کند و کنگره را کنترل نماید. به ادعای این گروه، رایزنی با آمریکا شاید آخرین فرصت برای تنش زدایی باشد و امید این است که به واسطه گفت‌وگوها منافع اقتصادی ایران تامین شود. برخی دیگر، که عمدتا چهره‌های محافظه کار هستند، استدلال می‌کنند که نمی‌توان به غرب اعتماد کرد و ایالات متحده یک قدرت رو به زوال است. آن‌ها همچنین براین باورند که اسرائیل آنقدر جسور شده که ایران باید در مسیر بازدارندگی هسته‌ای حرکت کند.
ادبهر مدعی است: «ایران در شرایط اقتصادی سختی قرار دارد و علنی بودن بحث‌ها از عدم اطمینان سیاست‌گذاران در ایران حکایت دارد.» با این حال گروهی دیگر این ادعا را رد کرده‌اند و با استناد به واکنش مقام‌های ایران می‌گویند، تهران برای هرسناریویی آماده است و در صورتی که شرایط برای رایزنی هموار نشود، می‌تواند به گزینه‌های سخت گیرانه‌ای متوسل شود.
به ادعای نیویورک تایمز هر اتفاقی که برای مذاکرات هسته‌ای رخ دهد، موضوع پایبندی به ان پی تی و همچنین نظارت بازرسان آژانس موضوعی متفاوت است. اروپایی‌ها و مقام‌های واشنگتن بر این باورند که کنار گذاشته شدن تعهدات توسط ایران، از یک طرف معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را تحت تاثیر قرار خواهد داد و از طرفی دیگر رقابت تسلیحاتی در خاورمیانه را کلید خواهد زد.
در این میان گزارش‌های آژانس به وضوح نشان می‌دهد که ایران نخواسته تا سؤالات مربوط به منشأ مواد هسته‌ای ادعایی اعلام نشده که قبلاً در ایران پیدا شده بود را حل و مجوز تعبیه تجهیزات نظارتی از جمله دوربین‌هایی که در ژوئن 2022 برداشته بودند، را صادر کند.
به ادعای نیویورک تایمز در صورت تصویب قطعنامه ادعایی، آژانس باید گزارشی جامع در باب برنامه هسته‌ای ایران ارائه داده و در قابش به سوال‌ها در باب فعالیت‌های تهران در این باره بپردازد. علاوه بر این این قطعنامه می‌تواند زمینه را برای بازگشت تحریم‌های معلق هموار ساخته و بستر را برای فعال شدن ماشه در اکتبر 2025 هموار سازد.
