بیروت در بزنگاه شکاف فرقه‌ای؛ چرا اسرائیل جنگ را به میدان لبنان کشاند؟
به گزارش اقتصادنیوز، فارن افرز با انتشار یادداشتی مدعی شد، 8 اکتبر، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، طی ادعایی مردم لبنان را علیه حزب‌الله لبنان تحریک کرد. اندکی پیش از سخنان نتانیاهو، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در تلاش برای تقویت روحیه حزب‌الله لبنان به این کشور سفر داشت. با آغاز حمله اسرائیل به لبنان، هزاران لبنانی در اثر بمباران شدید اسرائیل، از جمله در خود بیروت، کشته یا مجروح و بیش از یک میلیون نفر آواره شده بودند و سیاستمداران این کشور برای برقراری آتش بس فشارها را افزایش دادند.
در این میان عراقچی نیز با سفرهای متعدد تلاش داشت تا به تنش‌ها پایان دهد. چند هفته بعد، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس ایران، در مصاحبه‌ای با مطبوعات فرانسوی اعلام کرد که ایران به نمایندگی از لبنان با فرانسه برای آتش‌بس مذاکره خواهد کرد. حزب‌الله حامی ایران و قدرتمندترین بازیگر در لبنان است – قدرتمندتر از نیروهای مسلح خود لبنان.- رویکرد عراقچی و قالیباف نشان داد که مشارکت تهران در فرایند برقراری آتش بس در لبنان بسیار با اهمیت است.
سخنرانی نتانیاهو و دیدار عراقچی نیز حکایت از آن داشت که لبنان تا چه حد به میدان رویارویی نیابتی ایران و اسرائیل تبدیل شده است. اینجا جایی است که دو بازیگر بیشتر بر سر نظم منطقه‌ای خاورمیانه درگیر هستند. بر این اساس، نقش لبنان در مبارزه آن‌ها مورد توجه بین‌المللی قرار گرفته است. فارن افرز در باب پیامدهای حمله اسرائیل به لبنان یادداشتی منتشر کرده است و اقتصادنیوز این یادداشت را در دو بخش ترجمه کرده که بخش نخست در ادامه آمده است.
لبنان بر لبه پرتگاه
به ادعای فارن افرز، جنگ شاید در بدترین لحظه ممکن به لبنان تحمیل شد. لبنان در حال درگیر بن بست سیاسی است که مانع از انتخاب رئیس جمهور جدید شده است. نیروهای امنیتی داخلی این کشور اکنون در موضع ضعف قرار دارند از همین رو جامعه و مردم برای امنیت خود، غالبا وابسته به احزاب سیاسی کلیدی هستند. این کشور همچنان با پیامدهای انفجار بندر بیروت در سال 2020 دست و پنجه نرم می‌کند -که توسط سازمان‌های بین‌المللی از جمله دیده‌بان حقوق بشر به عنوان یکی از قوی‌ترین انفجارهای غیرهسته‌ای تمام دوران تلقی می‌شود.- لبنان همچنین درگیر بحران اقتصادی و مالی پنج ساله است؛ بحرانی که طبقه متوسط این کشور را از بین برده و نرخ فقر را به طور سرسام آوری افزایش داده است، به طوری که نرخ فقر در این کشور از 12 درصد در سال 2012 به 44 درصد در سال 2022 رسیده است (جدیدترین سالی که داده‌ها در مورد آن وجود دارد) .
از منظری دیگر، سیستم تقسیم قدرت که از طریق آن لبنان اداره می‌شود پرتنش است، به این معنی که دولت نیز در امتداد خطوط فرقه‌ای با احزاب سیاسی به نمایندگی از جوامع مختلف دچار شکاف است. جنگ با اسرائیل این اختلافات را تشدید می‌کند. همانطور که جنگ داخلی وحشتناک 15 ساله لبنان گواهی می‌دهد، جناح‌های کشور سابقه حل اختلافات خود را از طریق خشونت دارند. اما اگر جناح‌های سیاسی، از جمله حزب‌الله، گفت‌وگوی ملی را آغاز کنند تا مسیر پیش رو و چشم‌اندازی فراگیر برای کشور را ترسیم کنند، این کشور می‌تواند از طغیان جدید ناآرامی‌های داخلی جلوگیری کند.
لبنان در میانه طوفان
اسرائیل و حزب‌الله از اکتبر 2023، زمانی که حزب‌الله در حمایت از غزه تل‌آویو را هدف قرار داد (استراتژی سایر گروه‌های همسو با حماس از آن پیروی کردند) با هم می‌جنگند. سال گذشته، این درگیری‌ها محدود بود. حزب‌الله موشک‌هایی را به سراسر مرز اسرائیل با لبنان شلیک کرد. در این مدت حدود 430 نفر از اعضای حزب‌الله به همراه تعداد زیادی غیرنظامی عادی لبنانی از جمله سه روزنامه‌نگار کشته شدند. حدود 60 هزار نفر از ساکنان شمال اسرائیل نیز مجبور به ترک منطقه شدند.
در لبنان، حدود 90 هزار از بمباران شهرها و روستاها توسط اسرائیل فرار کردند. اما پس از 11 ماه، جنگ به یک جنگ همه جانبه تبدیل شد، زیرا شرط حزب‌الله برای حفظ یک درگیری محدود را اسرائیل زیر پا گذاشت. این تغییر به سرعت اتفاق افتاد و تنش میان طرفین بعد از ترور شهید سیدحسن نصرالله به اوج رسید، پس از آن اسرائیل کمپین گسترده‌ای را برای بمباران‌های هوایی سراسر لبنان آغاز کرد. این بازیگر سربازان را به شمال منتقل کرد و در اول اکتبر، تهاجم زمینی به خاک لبنان را کلید زد.
حملات اسرائیل پیامدهای ویرانگری داشته است. طی ماه گذشته، محله‌های مسکونی پرجمعیت و عمدتا شیعه نشین در حومه جنوبی بیروت بارها بمباران شده است. تقریباً 100 هزار واحد مسکونی به طور جزئی یا کامل ویران شده‌اند و تخمین زده می‌شود که 37 شهر و روستا در جنوب لبنان با بمباران‌های مداوم به ویرانه تبدیل شده‌اند. اسرائیل از فسفر سفید استفاده کرده است، یک ماده شیمیایی بسیار قابل اشتعال که در اثر تماس با اکسیژن مشتعل می‌شود، برخلاف قوانین بین‌المللی، محیط زیست و زمین‌های کشاورزی این بازیگر بدین طریق می‌تواند منطقه را ویران کند.
اتاق بازرگانی بیروت تخمین می‌زند که تولید ناخالص داخلی لبنان در سال جاری حدود 9 درصد کاهش می‌یابد و بانک جهانی تخمین می‌زند که زیان اقتصادی مستقیم حاصل از حملات اسرائیل به این کشور (شامل هزینه خسارت فیزیکی) به 8.5 میلیارد دلار می‌رسد. حدود 166 هزار نفر شغل خود را از دست داده‌اند. تا 18 نوامبر، نزدیک به 3481 نفر کشته و 14 هزار و 768 نفر مجروح شده‌اند. حدود 1.2 میلیون نفر، یا 20 درصد از جمعیت لبنان، در عرض چهار روز آواره شدند. این وضعیت بحران انسانی عظیی را کلید زده است. تنها 19 درصد از این آوارگان در پناهگاه‌های دولتی زندگی می‌کنند. سایرین یا در حمایت سازمان‌های غیردولتی هستند یا در خیابان می‌خوابند. با توجه به مقیاس ویرانی، اکثر این افراد در پایان درگیری نمی‌توانند به خانه برگردند و احتمالاً سال‌ها در بلاتکلیفی خواهند ماند و فشار بیشتری بر زیرساخت‌های لبنان، جوامع میزبان و منابع کلی تحمیل خواهند کرد.
ارتش اسرائیل 29 اکتبر مدعی شد که به اهداف نظامی خود در لبنان دست یافته است. با این حال این بازیگر عقب نشینی نکرد، زیرا به نظر می‌رسد اهداف جنگی (ادعایی) اسرائیل تغییر کرده است. هدف اصلی اسرائیل برای حمله به لبنان، اجازه دادن به شهروندان آواره اسرائیلی برای بازگشت به خانه بود. اما اکنون، نتانیاهو به جای اینکه صرفا بخواهد ساکنان شمال بازگردند، خواهان نظم منطقه‌ای جدید است و از تغییر (ادعایی) «واقعیت استراتژیک در خاورمیانه»، -همانطور که در پایان اکتبر مدعی شد-، می‌گوید. برای انجام این کار، اسرائیل می‌خواهد محور مقاومت که حزب الله جزء اصلی آن است، را عقب براند. این بدان معناست که در غیاب فشار خارجی و توافق آتش بس، اسرائیل ممکن است حداقل در آینده نزدیک به جنگ در لبنان ادامه دهد.
حملات اسراییل بیش از خسارت انسانی و اقتصادی شکاف‌های فرقه‌ای را تشدید کرده است. اگرچه نمایش آشکار همبستگی در میان جوامع مذهبی کشور، از جمله دعای دسته‌جمعی از سوی همه رهبران مذهبی لبنان برای قربانیان حمله وحشتناک به شهر شمالی آیتو، وجود دارد، تنش‌ها بین جمعیت‌های آواره و جوامع میزبان در حال افزایش است. حملات اسرائیل به تنش‌ها دامن می‌زند و اکثر لبنانی‌ها به رویارویی با یکدیگر ترغیب می‌نماید.
به عنوان مثال، آیتو، منطقه‌ای عمدتا مسیحی است که اسرائیل ساختمانی را بمباران کرد که دو خانواده آواره را در خود جای داده بود. ظاهراً این حمله با ادعای ترور یکی از مقامات حزب‌الله که وظیفه توزیع کمک‌های مالی به آوارگان را بر عهده داشت، رخ داد اما منجر به کشته شدن 24 نفر از جمله 14 زن و کودک شد. چنین حملات بی‌رویه‌ای کاملاً غیرضروری است.
