گرگ و میش صلح؛ پشت پرده پیشنهاد اردوغان به اوجالان/ کردها پاشنه آشیل اردوغان تبدیل شده‌اند؟
به گزارش اقتصادنیوز، 22 ژانویه، سه نماینده پارلمان ترکیه از حزب چپ‌گرای برابری خلق‌ها و دموکراسی (DEM) برای دیدار با عبدالله اوجالان، بنیانگذار و رهبر حزب کارگران کردستان یا پ‌ک‌ک، از جزیره زندان ایمرالی دیدن کردند.
پ‌ک‌ک، یک گروه شبه نظامی است که از دهه 1980 از رویکرد مبارزه محور پیروی کرده و از سوی ترکیه و ایالات متحده به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته شده است. همزمان اوجالان، پایه‌گذار این گروه نیز از سال 1999 در حال گذراندن حبس ابد است.
این عبارات بخشی از یادداشت فارن افرز است که اقتصادنیوز آن را در سه بخش ترجمه کرده که بخش نخست در ادامه آمده است.
چرا اوجالان عقب نشینی کرد؟
از پاییز گذشته، بیش از سه سال از صدور مجوز برای ملاقات با اوجالان می‌گذرد. اما دیدار او با هیئتی از حزب برابری خلق‌ها و دموکراسی دومین دیدار این چنینی در یک ماه گذشته بود. قانونگذاران برای بحث در مورد معامله‌ای که در ماه اکتبر مطرح شد پذیرفته شدند.
دولت باچلی، رهبر حزب راست افراطی جنبش ملی‌گرا و متحد اصلی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه پیشنهاد کرد که اوجالان در صورت صدور مجوز انحلال پ‌ک‌ک و دست کشیدن از خشونت، می‌تواند از آزادی مشروط برخوردار شود. اوجالان در بیانیه‌ای کتبی تأکید کرد که آماده است از سازمان تحت رهبری‌اش بخواهد تا در سیاست‌های خود تجدید نظر کنند. او در ماه دسامبر به نمایندگان مجلس گفت: «این فرصتی است که ما نباید از دست بدهیم».
اوجالان انگیزه‌ای جدی دارد تا پیشنهاد باحچلی و در نتیجه دولت ترکیه را جدی بگیرد. به ادعای ناظران اگرچه پ‌ک‌ک هنوز می‌تواند حملات گاه به گاه را علیه اهداف ترکیه انجام دهد، اما کمپین نظامی خود را در ترکیه از دست داده است. این گروه در کوه‌های قندیل در شمال عراق، -جایی که مقرش در آن قرار دارد،- زنده مانده است. اما در آنجا نیز پهپاد‌های ترکیه و حلقه‌ای از پایگاه‌های پیشرو در پ‌ک‌ک مستقر شده و مانع از استفاده این گروه از مناطق کوهستانی شمال عراق برای انجام حملات به ترکیه می‌شوند.
مشارکت نزدیک آنکارا با دولت اقلیم کردستان، که رهبری منطقه نیمه خودمختار عراق را بر عهده دارد، فضای مانور پ‌ک‌ک را بیش از هر زمان دیگر کاهش می‌دهد. از آنجایی که چشم‌انداز نظامی این گروه تاریک به نظر می‌رسد، اوجالان که در اواخر دهه ۷۰ زندگی خود قرار دارد، دلایلی زیادی برای توسل به گزینه سیاسی دارد. گفته شده که در سال ۲۰۱۳ اوجالان گفته: من می‌خواهم قبل از مرگم آرامش را ببینم.
گرگ و میش صلح
گشایش سیاسی در ترکیه امید‌ها را برای توافق با پ‌ک‌ک افزایش داد، اما سقوط دولت بشار اسد، رئیس جمهور سوریه رخدادی است که می‌تواند پایان این گروه را رقم بزند. شاخه‌های پ‌ک‌ک همچنان در شمال شرقی سوریه فعال هستند و کنترل این مناطق را در اختیار دارند؛ جایی که شبه‌نظامیان کرد سوری در کنار ایالات متحده در نبرد علیه به اصطلاح گروه تروریستی داعش هم صدا شده‌اند.
اما با فروپاشی دولت بشار اسد فرصتی برای ادغام مناطق با اکثریت کرد در شمال سوریه و شبه‌نظامیان آن‌ها با بقیه کشور فراهم شده و از دست دادن این پناهگاه امن می‌تواند پ‌ک‌ک را بیش از این تضعیف کند. با این حال، پایان سازمان چندان قطعی نیست. دولت ترکیه پیش از این، در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۳، مذاکرات صلح با پ‌ک‌ک را امتحان کرده، اما نتیجه‌ای حاصل نشد. علیرغم موقعیت اوجالان در این گروه، مشخص نیست که رهبری عملی مستقر در عراق به درخواست او برای خلع سلاح و انحلال توجه کند.
در واقع، یک روز پس از اینکه باحچلی پیشنهاد خود را برای آزادی اوجالان مطرح کرد، پ‌ک‌ک یک مجتمع نظامی-صنعتی در خارج از آنکارا را هدف حملات تروریستی قرار دارد و پنج غیرنظامی را کشت. علاوه بر این، اگر توافق با پ‌ک‌ک بخشی از ترتیبات بزرگ‌تر برای تضمین وضعیت برابر و حقوق دموکراتیک جمعیت کرد ترکیه نباشد، نارضایتی‌ها افزایش یافته و می‌تواند بار دیگر به شورش مسلحانه تبدیل شود.
اگر یک منطقه کردی نظامی شده، نیمه خودمختار و تحت حمایت ایالات متحده در سراسر مرز سوریه به پناه دادن به جنگجویان و تقویت خواسته‌های جدایی طلبانه ادامه دهد، خطر ظهور مجدد پ‌ک‌ک باقی خواهد ماند. این موانع را نمی‌توان کم رنگ جلوه داد. اما تلاقی تحولات سیاسی داخلی ترکیه و نابسامانی در سراسر منطقه، امکان غلبه بر آن‌ها را افزایش داده است. بیش از هر زمان دیگری در تاریخ اخیر، یک دورنمای واقعی وجود دارد که پ‌ک‌ک منحل شده و در نهایت تهدیدی که در ۴۰ سال گذشته ترکیه را آزار داده، از بین ببرد.
پناهگاه امن
حمایت سوریه از دیرباز برای بقای پ‌ک‌ک حیاتی بوده است. از اوایل دهه 1980، حافظ اسد به اوجالان و پیروانش اجازه داد تا پایگاهی برای عملیات شان در قلمرو تحت کنترل سوریه داشته باشند. اسد متحد اتحاد جماهیر شوروی بود و پ‌ک‌ک تا پایان جنگ سرد به تفکر مارکسیسم-لنینیسم پایبند.
حمایت حافظ اسد از پ‌ک‌ک تا دهه 1990 ادامه یافت، که تا حدی ناشی از خشم تاریخی سوریه از آنکارا از زمان الحاق الکساندرتا به ترکیه در سال 1939 بود؛ استانی که در آن زمان تحت فرمان فرانسه در سوریه قرار داشت. در سال 1998 اسد اوجالان را اخراج کرد و در مقابل تهدید سلیمان دمیرل، رئیس جمهور وقت ترکیه به مداخله نظامی تسلیم شد.
اوجالان در فوریه 1999 در نایروبی کنیا دستگیر و بلافاصله به ترکیه تحویل داده شد. پ‌ک‌ک در سال 2003 پس از حمله آمریکا به عراق، مقر خود را به قندیل منتقل کرد و از خلاء قدرت ایجاد شده در زمان سرنگونی صدام حسین استفاده کرد.
سوریه پس از شروع جنگ داخلی این کشور اهمیتی دوباره برای پ‌ک‌ک پیدا کرد. در سال 2012، بشار اسد نیروهای دولتی را از شمال شرق سوریه خارج و به شاخه سوری پ‌ک‌ک، حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) و شاخه نظامی آن، یگان‌های حفاظت از خلق (YPG) اجازه داد تا یک دولت موقت ایجاد کنند - اداره خودمختار شمال و شرق سوریه - که دارای یک منطقه کردستان بزرگ است که به نام روژاوا یا غرب سوریه نیز شناخته می‌شود.
اسد در واقع کنترل یک سوم کشورش از جمله بیشتر میادین نفتی آن را به گروه های کرد سپرد. در مقابل، شبه‌نظامیان کرد مقاومت مسلحانه خود را در برابر ساختار حاکم متوقف کردند و در نتیجه جنبش مخالفان را در موضع ضعف قرار دادند. در آن بازه زمانی اسد توانست ضربه‌ای به ترکیه وارد کند؛ بازیگری که از قیام علیه حکومت او حمایت می کرد.
