تیر مخالفان دولت پزشکیان به هدف خورد؛ خیز کابینه چهاردهم برای تغییر پلن/ سوت پایان وفاق ملی به صدا در آمد؟
به گزارش اقتصادنیوز، 12 ساعت از استیضاح عبدالناصر همتی نگذشته بود که در شامگاه یکشنبه 12 اسفند، دولت پزشکیان با شوک تازه‌ای رو به رو شد؛ محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس جمهور استعفا داد؛ خبری که هر چند ابتدا در حد گمانه‌زنی و شایعه بود، اما انتشار متنی توسط ظریف در شبکه اجتماعی اکس، مهر تاییدی بر آن زد و آب پاکی را روی دست همگان ریخت.
معاون راهبردی رئیس جمهور در نامه استعفای خود، با اشاره به دیدارش با غلامحسین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه و درخواست او برای بازگشتش به دانشگاه، نوشته است: «ایشان با اشاره به شرایط کشور توصیه کردند که برای پیشگیری از فشار بیشتر بر دولت، به دانشگاه بازگردم. بنده نیز بی‌درنگ پذیرفتم.»
ظریف اما در بخش دیگر نامه خود با اشاره به «سخیف‌ترین توهین‌ها، افتراها و تهدیدها» که در مدت 6 ماه حضورش در دولت پزشکیان با آن رو به رو شده، از این دوره به عنوان «تلخ‌ترین دوران خدمت ۴۰ ساله‌اش» یاد کرده است؛ موضوعی که بدون شک بر تصمیم دوباره او برای کناره‌گیری از دولت چهاردهم بی‌تاثیر نبوده است.
آنچه ظریف از تلخی‌های دوران حضورش در دولت از آن یاد کرده است، می‌تواند همان هجمه‌های سنگینی باشد که از زمان حضورش در کابینه پزشکیان آغاز شد و مخالفان دولت با دستمایه قرار دادن قانون «نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس»، حضور ظریف را در کابینه خلاف قانون دانسته و خواستار برکناری او شدند؛ نقطه‌ای که می‌توان از آن با عنوان نقطه عطف انتقادها به رئیس جمهور و مهره‌های انتخابی او برای کابینه یاد کرد.
هر چند استعفای دوباره ظریف تا این لحظه با واکنشی از سوی رئیس جمهور همراه نشده و مورد پذیرش قرار نگرفته است، اما به نظر می رسد این بار بازگشت دوباره او به کابینه چندان محتمل نباشد؛ اتفاقی که جریان مخالف دولت پس از گذشت حدود هفت ماه از عمر دولت، در یک روز به دو هدف مهم خود دست یابد.
خدشه بر شعار وفاق ملی
اما آنچه در این میان مهم است خدشه دار شدن شعار وفاق ملی است؛ شعاری که دولت پزشکیان از آغاز فعالیت، آن را سرلوحه کار خود قرار داد و در عمل هم با انتخاب وزرا از همه طیف‌های سیاسی، ابقای مدیران میان رده و همچنین انتصابات دولتی، بر آن پایبند ماند، اما تداوم اجرای این شعار که قرار بود در گام اول درون ساختار قدرت زمینه‌ساز ایجاد وفاق و همدلی شود، با استیضاح زودهنگام وزیر اقتصاد توسط نمایندگان مجلس با مانع رو به رو شد و بنابر اظهارات صاحبنظران، سوت پایان آن زده شد.
هر چند مجلس دوازدهم در ابتدای کار دولت پزشکیان، با رای اعتماد به همه وزیران پیشنهادی رئیس جمهوری، در آغاز با شعار وفاق ملی دولت چهاردهم همراه شد، اما اقدام ضربتی بهارستان نشینان برای استیضاح وزیر اقتصاد، -که به فاصله ۶ ماه و ۱۲ روز، سریع‌ترین استیضاح از زمان آغاز به کار یک دولت بوده است-، سنگ بزرگی بر سر راه مسیر دولت چهاردهم برای استفاده از همه ظرفیت‌های کشور در ذیل وفاق ملی قرار داد.
این موضوعی است که محمدعلی ابطحی، فعال سیاسی اصلاح طلب هم پس از برکناری همتی از وزارت اقتصاد به آن اشاره و از آن با عنوان «درس بزرگ» برای «کابینه پزشکیان» یاد کرد و نوشت: «استیضاح همتی بعد از شش ماه از آغاز به کارش می تواند یک درس بزرگ برای اعضای کابینه داشته باشد: زیر بار وفاق یک طرفه نروند. سعی کنند با نمایندگان مجلس فقط براساس حقوق قانونی رفتار کنند. به اسم همراهی با مجلس این همه نیروی غیر همسو با شعارهای دولت را نیاورید.»
غلامحسین کرباسچی، دیگر چهره سیاسی اصلاح طلب هم با ابطحی هم عقیده بود و با تاکید بر اینکه «همتی و ظریف از دولت رفتند» با کنایه نوشت: «فکر کنم میدری و ظفرقندی هم بروند، وفاق کامل میشود.»
حال باید دید در پس این سکوت رئیس جمهور و اعضای دولت چهاردهم چه رویکردی نهفته است، آیا پاستورنشینان همچنان بر مرام و مسلک پیشین خود هستند و از «وفاق ملی» پا پس نخواهند کشید یا با تغییر رویکرد، مسیر جدیدی را برای تعامل با سایر قوا در پیش خواهند گرفت. آن هم زمانی که یکی از اعضای کلیدی و اثرگذار خود، -ظریف- را از دست داده‌اند.
واکنش سید مهدی طباطبایی، معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر ریاست جمهوری البته تا حدودی خط مشی دولت را پس از استعفای ظریف مشخص می‌کند. او در واکنش به اظهارنظرهای برخی از چهره های سیاسی، با تاکید بر اینکه «تجربه تلخ یا ناکامی مقطعی را نباید به معنی شکست یک پروژه کلان دانست»، در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشته است: رئیس جمهوری برای نجات ایران تنها نخواهد ماند و برای کامیابی باید دست از تلاش نکشید. یک تجربه تلخ، یا یک ناکامی مقطعی را نباید به معنی شکست یک کلان پروژه انگاشت. برای کامیابی در یک میدان بزرگ و پیمودن یک راه طولانی باید صبوری ورزید، برنامه داشت و دست از تلاش نکشید. رئیس جمهور در روزهای سخت تر از این هم در راهی که برای نجات ایران در پیش گرفته تنها نخواهد ماند.»
راه دولت و مجلس از هم جدا شد؟
با این همه، برخی به دولت پزشکیان را به دنبال کردن وفاق یکسویه توصیه کردند و بر این باورند که واکنش برخی چهره‌های شاخص منتقد دولت گواهی بر این مدعاست که قراری بر همدلی و وفاق نیست. در میان طرفداران این نگاه، برخی به واکنش های امیرحسین ثابتی، نماینده تهران در مجلس و چهره نزدیک به سعید جلیلی اشاره کرده اند که در کانال تلگرامی خود نوشت: «پس از چند ماه پیگیری و تذکرات پی در پی نمایندگان خطاب به سران سه قوه، محمدجواد ظریف معاون غیرقانونی رئیس جمهور مجبور شد از سمت خود استعفا دهد. البته هنوز چند مسئول دیگر نیز در دولت حضور دارند که آنها نیز یا باید تابعیت دوم فرزندان شان را لغو کنند و یا از سمت خود برکنار شوند. همچنان اجرای کامل این قانون را در مجلس پیگیری خواهیم کرد؛ حاکمیت قانون باید از مسئولان و اقویا آغاز شود تا در مردم نیز پذیرش داشته باشد.»
حمید رسایی، دیگر نماینده‌ای که طی 6 ماه گذشته، بارها موضوع انتصاب ظریف را در صحن علنی مجلس پیش کشید و خواهان برکناری او شد، هم در توییتی با هشتگ عزل ظریف نوشته است: «واژه استعفا درباره کسی به کار میرود که در جایگاه قانونی باشد و از حضور درآن جایگاه استعفا کند اما کسی که طبق قانون حضورش کأن لم یکن و غیرقانونی است اساسا نمیتواند استعفا کند بلکه پس از تفهیم اتهام، ازجایگاهی که غیرقانونی اشغال کرده، عزل میشود تا تبعات کمتری متوجه‌اش شود.»
حال با به هدف خوردن تیر مخالفان دولت در مجلس و استیضاح و استعفای دو چهره مهم دولت پزشکیان به صورت همزمان، به نظر می رسد کار برای مخالفان پزشکیان آسان تر شده است. باید دید در فاز بعد، مجلسی ها و به ویژه نمایندگان مخالف دولت، صلاحیت وزیر پیشنهادی پزشکیان که می تواند تا 3 ماه آینده برای تصودی وزارت امور اقتصادی و دارایی به مجلس معرفی کند، چگونه بررسی خواهند کرد.
