پیام ترامپ به نتانیاهو؛ خلع سلاح شاهین‌های ضدایرانی در آمریکا و اسرائیل/ رئیس جمهور آمریکا می‌تواند خروج از برجام را جبران کند؟
به گزارش اقتصادنیوز، نشریه گاردین با انتشار یادداشتی مدعی شد: در ماه مه ۲۰۱۸، دونالد ترامپ به‌طور یک‌جانبه ایالات متحده را از توافق هسته‌ای با ایران خارج کرد و تحریم‌های آمریکا را دوباره اعمال نمود. ترامپ این توافق را که حاصل سال‌ها مذاکره ایران با شش قدرت جهانی بود و طبق آن، تهران برنامه هسته‌ای خود را محدود می‌کرد و در ازای آن از تخفیف تحریم‌های بین‌المللی بهره‌مند می‌شد، پاره کرد.
او مدعی بود که می‌تواند توافقی بهتر از آنچه دولت باراک اوباما به دست آورده بود، منعقد کند. امروز، ترامپ در دومین دوره ریاست‌جمهوری خود، مشتاق است توافقی را که نزدیک به هفت سال پیش از بین برد، اصلاح کند.
بزرگ‌ترین موانع در مسیر رایزنی‌ها
این نشریه در ادامه ادعا کرد: اگرچه سیاست خارجی کلی ترامپ پرآشوب بوده و متحدان سنتی آمریکا در اروپا و دیگر نقاط را از خود رانده، اما او این فرصت را دارد که به توافقی با ایران دست یابد که از دست جو بایدن خارج شد.
از زمانی که ترامپ از توافق اولیه خارج شد، ایران بیش از هر زمان دیگری در آستانه عبور از آستانه گریز هسته‌ای قرار دارد. طبق گزارش ادعایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، ایران به‌اندازه‌ای اورانیوم با خلوص نزدیک به عبور از این مرحله را به دست آورده؛ ادعایی که تهران آن رد صراحتا رد می کند. با این حال، تحلیلگران بر این باورند که حتی پس از دستیابی به اورانیوم لازم برای گریز هسته‌ای، ایران همچنان تا یک سال برای توسعه کلاهک هسته‌ای قابل نصب بر موشک بالستیک زمان نیاز دارد.
ماه گذشته، ترامپ نامه‌ای برای رهبری ایران فرستاد و اعلام کرد آمریکا خواستار مذاکره بر سر توافقی جدید است. ترامپ سپس با تهدیدی علنی مدعی شد که اگر تهران با مذاکرات جدید موافقت نکند، اقدامات دیگری را انجام خواهد. در پی این تهدیدهای (ادعایی) و افزایش نیروهای نظامی آمریکا در خاورمیانه، ارتش ایران اعلام کرد که در صورت هرگونه اقدام متجاوزانه، به پایگاه‌های آمریکا در منطقه که هزاران سرباز آمریکایی در آن‌ها مستقر هستند، پاسخ خواهد داد.
با این حال، ایران با مذاکرات غیرمستقیم موافقت کردن، نه گفت‌وگوی مستقیمی که ترامپ پیشنهاد داده بود. ترامپ نماینده ویژه خود، استیو ویتکاف، یک فعال حوزه املاک و مستغلات را مأمور کرد تا رهبری تیم مذاکره‌کننده آمریکا را بر عهده گیرد و به‌صورت غیرمستقیم با مقامات ارشد ایرانی از جمله وزیر امور خارجه، عباس عراقچی، گفت‌وگو کند.
دو طرف تاکنون دو دور مذاکره سازنده با میانجیگری عمان در ماه جاری برگزار کرده‌اند. روز شنبه هم تیم‌های ایرانی و آمریکایی دوباره در مسقط، پایتخت عمان، گفت‌وگوهای فنی درباره جزئیات توافق احتمالی را کلید زدند. اگرچه ترامپ و ایران در هفته‌های اخیر لحن خود را تغییر داده‌اند، اما موانع زیادی بر سر راه رسیدن به توافق وجود دارد، از جمله محافطه کاران در ایران و مخالفان واشنگتن و همچنین مخالفت کابینه راست‌گرای اسرائیل به رهبری بنیامین نتانیاهو که سال‌ها تلاش کرده روند مذاکرات آمریکا و ایران را تضعیف کند. اصلی‌ترین مانع، احتمال پافشاری ادعایی دولت ترامپ بر برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران ــ موسوم به «مدل لیبی» ــ است.
اهرم تهران
گاردین در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد: برخی از سیاست‌گذاران تندرو در واشنگتن، از جمله مشاور امنیت ملی ترامپ، مایکل والتز و وزیر امور خارجه، مارکو روبیو، بر این راهبرد حداکثری پافشاری می‌کنند؛ راهبردی که بازتاب‌دهنده خواست نتانیاهو است. اگر ترامپ رویکردی مشابه در پیش گیرد، احتمالاً مذاکرات فرو خواهد پاشید و ممکن است او تهدید خود را عملی کند. ایران به‌روشنی اعلام کرده که با برچیدن کامل برنامه هسته‌ای خود موافقت نخواهد کرد، اما همانند توافق ۲۰۱۵ که دولت اوباما با همراهی چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا، آلمان و اتحادیه اروپا با ایران امضا کرد، حاضر است توافقی مبتنی بر راستی‌آزمایی را بپذیرد. چنین توافقی محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌ای بر ظرفیت غنی‌سازی ایران اعمال می‌کرد و یک رژیم بازرسی با حضور ناظران بین‌المللی تعریف می‌نمود. به نظر می‌رسد چند تن از مشاوران ترامپ، از جمله ویتکاف و معاون رئیس‌جمهور، جی‌دی ونس، از این راه‌حل حمایت می‌کنند.
در همین حال، استیو ویتکاف در مصاحبه‌ای طولانی با تاکر کارلسن، مجری رسانه‌ای راست‌گرای منتقد جمهوری‌خواهان جنگ‌طلب، درباره تلاش‌های ترامپ برای تعامل با ایران گفت: «فکر می‌کنم او می‌خواهد با احترام با ایران برخورد کند. او می‌خواهد اگر ممکن باشد، اعتمادسازی کند».
در یادداشتی که در ۸ آوریل در روزنامه واشنگتن پست منتشر شد، وزیر خارجه ایران ظاهراً مستقیماً با ترامپ سخن می‌گفت، بالاخص هنگامی که ناکامی مذاکرات قبلی را به «فقدان اراده واقعی دولت بایدن» نسبت داد. عراقچی همچنین با اشاره به تمایل مکرر ترامپ برای ایفای نقش صلح‌طلبی که به «جنگ‌های بی‌پایان» آمریکا پایان می‌دهد، نوشت: «تصور نمی‌کنیم که ترامپ بخواهد به یکی دیگر از روسای‌جمهور آمریکا بدل شود که درگیر یک جنگ فاجعه‌بار در خاورمیانه شده است».
وزیر خارجه ایران همچنین به شهرت ترامپ به‌عنوان «توافق‌ساز» اشاره کرد و از «فرصت هزار میلیارد دلاری» سخن گفت که در صورت دستیابی به توافق دیپلماتیک، می‌تواند در اختیار شرکت‌های آمریکایی قرار گیرد. به نظر می‌رسد مقام‌های رسمی ایران به‌خوبی می‌دانند که ترامپ دوست دارد سیاست خارجی‌اش را در قالب تلاش برای تأمین منافع اقتصادی و معاملاتی برای آمریکا معرفی کند. در این مورد، غرایز معامله‌گرایانه ترامپ و روش‌هایش در مذاکره می‌تواند به نتیجه‌ای مثبت منجر شود و محافظه کاران در واشنگتن و اسرائیل را تضعیف نماید. ترامپ پیشاپیش تغییر چشم‌گیری نسبت به دور نخست ریاست‌جمهوری خود در قبال تهران نشان داده است؛ بازه زمانی که ایران را « «بزرگ‌ترین تهدید برای منافع آمریکا در خاورمیانه» می‌دانست.
چرخش ترامپ
ترامپ در سال ۲۰۱۷، پس از ورود به کاخ سفید، بخشی از انگیزه‌اش برای پایان دادن به توافق هسته‌ای ایران را این می‌دانست که این توافق یکی از دستاوردهای عمده سیاست خارجی اوباما بود. او همچنین خود را با مشاورانی جنگ‌طلب احاطه کرده بود که بر تهدید ایران تأکید داشتند، از جمله اچ. آر. مک‌مستر، مشاور امنیت ملی، و جیمز ماتیس، وزیر دفاع وقت؛ هر دو از فرماندهان نظامی آمریکا در اشغال عراق بودند و با نظامیان عراقی جنگیده بودند.
ترامپ بعدها جان بولتون، نئومحافظه‌کار شناخته‌شده و طرفدار حمله ۲۰۰۳ به عراق، را به‌عنوان مشاور امنیت ملی منصوب کرد. در دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش، ترامپ بیشتر نئومحافظه‌کاران را از دولت خود کنار گذاشته است. او همچنین به نظر می‌رسد که دریافته است نتانیاهو می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین موانع توافق با ایران باشد؛ همان‌طور که در دولت‌های اوباما و بایدن چنین بود. اعلام برنامه ترامپ برای آغاز مذاکرات جدید با ایران دقیقاً در زمانی انجام شد که نتانیاهو در کنار او در اتاق بیضی کاخ سفید نشسته بود؛ در جلسه‌ای در ۷ آوریل که نتانیاهو برای گرفتن معافیت از تعرفه‌های جدید آمریکا بر صادرات اسرائیل، شتاب‌زده به واشنگتن آمد؛ اما دست خالی بازگشت و از موضع گیری ترامپ درباره ایران غافلگیر و خجالت‌زده شد.
این نشست پیامی روشن برای ایران داشت؛ ترامپ اجازه نخواهد داد نتانیاهو مانند گذشته، او را زیر فشار قرار دهد؛ همان‌گونه که نخست‌وزیر اسرائیل با روسای جمهور دیگر آمریکا چنین کرده بود. اگر ترامپ بتواند در برابر نتانیاهو، جمهوری‌خواهان جنگ‌طلب و حتی برخی از مشاوران خود ایستادگی کند، ممکن است موفق شود توافقی تاریخی با ایران امضا کند و بحران هسته‌ای‌ای را که خود سال‌ها پیش آفریده بود، ترمیم نماید.
