کدام رئیس کل بانک مرکزی در دو دهه اخیر بیشتر ارزپاشی کرده است؟

دولت دهم رکورددار مداخله

طبق آمار و اطلاعات رسمی، در دولت هشتم در مجموع 59 میلیارد و 479 میلیون دلار ارز توسط بانک مرکزی فروخته ‌شده که بالغ‌ بر36 میلیارد و 669 میلیون دلار آن معادل 61.7 درصد در بازار اصلی و برای واردات رسمی تخصیص داده شده است. 22 میلیارد و 809 میلیون دلار برابر با 38.3 درصد از کل ارز تخصیصی نیز راهی بازار فرعی و برای مداخله تزریق شده است.
در دولت نهم با تغییر شرایط سهم بازار اصلی و مداخله نیز تغییر کرده است، به‌طوری‌که کل ارز تخصیصی دراین دولت به 149 میلیارد و 295 میلیون دلار می‌رسد که 65.1 درصد از آن برای مداخله و در بازار فرعی مصرف شده است یعنی رقمی معادل 97 میلیارد و 207 میلیون دلار و 52 میلیارد و 88 میلیون دلار یعنی 34.9 درصد از کل ارز نیز در بازار اصلی به فروش رسیده است.
در دولت دهم از 201 میلیارد و 577 میلیون دلاری که توسط بانک مرکزی به فروش رسیده است، 105 میلیارد و 26 میلیون دلار برابر با 52.1 درصد برای مداخله در بازار ارز به مصرف رسیده است. 96 میلیارد و 551 میلیون دلار باقی‌مانده که 47.9 درصد از کل ارز فروخته‌شده در این دولت را تشکیل می‌دهد هم در بازار اصلی فروخته‌شده است.
در دولت یازدهم نیز همانند دولت‌های قبل بخشی از ارز تخصیصی بانک مرکزی برای مداخله در بازار فروخته ‌شده است. براین اساس از 118 میلیارد و 743 میلیون دلاری که در دولت یازدهم مصرف شده است، 21.9 درصد معادل 26 میلیارد و 50 میلیون دلار برای بازار فرعی و مداخله بوده است. همچنین رقم 96 میلیارد و 693 میلیون دلار که سهم 78.1 درصدی از کل ارز تخصیصی دارد در بازار اصلی و به‌منظور تأمین واردات رسمی فروخته‌ شده است. بدین ترتیب در میان چهار دولت مورد بررسی، بیشترین فروش ارز مداخله‌ای با 65.1 درصد از کل ارز تخصیصی مربوط به دولت نهم و کمترین آن با 21.9 درصد در دولت یازدهم رقم خورده است.
سهم رؤسای بانک مرکزی در فروش ارز
در دوره 16 ساله 1381 تا 1396 پنج رئیس کل بانک مرکزی وقت شامل مرحوم نوربخش (مربوط به سال پایانی مسئولیت وی)، شیبانی، مظاهری، بهمنی و سیف درمجموع 598 میلیارد و 373 میلیون دلار ارز فروخته‌اند که 284 میلیارد و 714 میلیون دلار آن برای مداخله در بازار تخصیص یافته است. دراین دوره، محمود بهمنی با فروش 160 میلیارد و 456 میلیون دلار بیشترین مداخله را در بازار داشته و پس از وی، ابراهیم شیبانی با 57 میلیارد و 717 میلیون دلار، ولی‌الله سیف با 35 میلیارد و 300 میلیون دلار، طهماسب مظاهری با 30 میلیارد و 460 میلیون دلار و مرحوم محسن نوربخش با 781 میلیون دلار، رتبه‌های دوم تا پنجم را به خود اختصاص داده‌اند.
حال اگر دوره کامل مسئولیت رؤسای اخیر بانک مرکزی را در نظر بگیریم، در دوره ریاست ابراهیم شیبانی بر بانک مرکزی یعنی فاصله سال‌های 82 تا 86، در مجموع 114 میلیارد و 858 میلیون دلار ارز فروخته شده است که 57 میلیارد و 717 میلیون دلار آن برای مداخله و 56 میلیارد و 868 میلیون دلار برای واردات هزینه شده است. همچنین در دوره طهماسب مظاهری یعنی دوره یکساله 86 تا 87، 46 میلیارد و 109 میلیون دلار مجموع ارز فروخته شده توسط این بانک است که 30 میلیارد و 460 میلیون دلار آن برای مداخله دربازار و کنترل قیمت و 15 میلیارد و 669 میلیون دلار برای تأمین واردات رسمی مصرف شده است. همچنین در دوره محمود بهمنی در فاصله سال‌های 87 تا 92 مجموع ارز فروخته شده به 277 میلیارد و 17 میلیون دلار می‌رسد که 160 میلیارد و 456 میلیون دلار برای مداخله دربازار و 116 میلیارد و 562 میلیون دلار نیز برای واردات هزینه شده است. در دوره ریاست ولی‌الله سیف بر بانک مرکزی در فاصله سال‌های 92 تا اوایل 97 نیز مجموع ارز فروخته شده به 151 میلیارد و 262 میلیون دلار می‌رسد که 35 میلیارد و 300 میلیون دلار برای مداخله دربازار و 115 میلیارد و 962 میلیون دلار برای تأمین ارز واردات رسمی تخصیص داده شده است.
بنابر گزارش‌ها در دوره دو ساله و نیمه عبدالناصر همتی 1397-1399، کمترین میزان دخالت در بازار ارز صورت گرفته است به طوری که این میزان حتی منفی هم شده است. یعنی به جذب ارز از بازار پرداخته شده است.
متوسط سالانه فروش ارز
با توجه به اینکه دوره ریاست رؤسای کل بانک مرکزی یکسان نبوده است، با محاسبه متوسط سالانه فروش ارز تصویر بهتری به دست می‌آید. برهمین اساس، آمار نشان می‌دهد که در دوره ریاست کلی ابراهیم شیبانی بر بانک مرکزی متوسط سالانه مجموع ارز فروخته شده توسط این بانک  به 25 میلیارد و 463 میلیون دلار می‌رسد که سهم مداخله و بازار اصلی تقریباً مساوی بوده است.  در این دوره به طور متوسط سالانه  12 میلیارد و 637 میلیون دلار معادل 49.6 درصد کل ارز فروخته شده در بازار اصلی تخصیص داده شده است و سالانه 12 میلیارد و 826 میلیون دلار برابر با 50.4 درصد از کل ارز فروخته شده برای مداخله اختصاص یافته است.
همچنین در دوران یکساله ریاست کلی طهماسب مظاهری بر بانک مرکزی از مجموع 46 میلیارد و 109 میلیون دلاری که توسط این بانک در بازار فروخته شده، 30 میلیارد و 460 میلیون دلار معادل 66.1 درصد صرف مداخله شده است و 15 میلیارد و 649 میلیون دلار باقیمانده در بازار اصلی فروخته شده است.
در دوره محمود بهمنی نیز متوسط سالانه کل ارز فروخته شده توسط بانک مرکزی به 55 میلیارد و 403 میلیون دلار می‌رسد که 57.9 درصد برابر با 32 میلیارد و 91 میلیون دلار (به طور متوسط در هر سال) برای مداخله هزینه شده است. 23 میلیارد و 312 میلیون دلار مابقی نیز که 42.1 درصد از کل ارز فروخته شده را تشکیل می‌دهد در بازار اصلی تخصیص یافته است.
براساس این گزارش در دوران ریاست کلی ولی‌الله سیف متوسط سالانه ارز فروخته شده توسط بانک مرکزی به 33 میلیارد و 614 میلیون دلار بوده است که به طور متوسط سالانه 7 میلیارد و 844 میلیون دلار یعنی 23.3 درصد آن صرف مداخله شده است. همچنین در این دوره به طور متوسط در هر سال 25 میلیارد و 769 میلیون دلار که 76.7 درصد از کل فروش ارز توسط بانک مرکزی را شامل می‌شود، راهی بازار اصلی شده است.
از مرداد سال 1397 نیز عبدالناصر همتی، جایگزین ولی‌الله سیف شد. دراین دوره هنوز اطلاعات دقیقی از میزان فروش ارز و نحوه مداخله در بازار ارز منتشر نشده است. با این حال به نظر می‌رسد با  تشدید تحریم‌ها و خروج امریکا از برجام از اردیبهشت 97، به دلیل محدودیت و فشار بر منابع ارزی بانک مرکزی، سبک و سیاق مدیریت بازار نیز تغییر کرده است.  البته همتی در آغاز به کارخود مجوزی از سران سه قوه برای مدیریت بازار ارز به نحو مقتضی نیز دریافت کرده است. با این حال دربرخی از رسانه‌ها اعداد و ارقامی از میزان تزریق ارز به بازار توسط رؤسای کل بانک مرکزی منتشر شده است که درآن سهم عبدالناصر همتی منفی یک میلیارد دلار ذکر شده است.