تاثیرافزایش قیمت بنزین بر نرخ کرایه تاکسی‌ها

به گزارش اقتصادنیوز؛ شواهد آماری از اثر افزایش قیمت بنزین بر کرایه تاکسی به‌عنوان مستقیم‌ترین محل افزایش هزینه‌ها تاکید می‌کند تغییرات قیمت بنزین انعکاسی به مراتب کوچک‌تر بر افزایش نرخ کرایه‌ها دارد.

نکته جالب توجه اینکه اگر وضعیت کنونی بازار ارز و تورم در اقتصاد کشور در نظر گرفته شود، اصلاح قیمتی بنزین می‌تواند با افزایش درآمد ارزی و همچنین جبران کسری بودجه سیگنال‌های اقتصادی به بازار ارز ارسال کند و با کنترل انتظارات تورمی حتی احتمال نزول قیمت کالاها را در جامعه فراهم ‌آورد.

به نظر می‌رسد عدم آشنایی با متغیرهای اقتصادی، علت نقد اصلاح‌قیمتی بنزین است. از نظر منتقدان، اصلاح قیمتی بنزین موجی از گرانی و تورم را به دنبال خواهد داشت که عامل نگران‌کننده نشر این نظرات در میان عموم مردم است. اصلاح قیمتی بنزین و در نگاه کلان‌تر سوخت و انرژی منافع بسیاری را برای اقتصاد به همراه دارد اما اظهارنظرهای منتقدان تا حدی غیرکارشناسی  است که به ذهن عموم جامعه این موضوع را تلقین کرده که به هر میزان که قیمت بنزین گران می‌شود باید انتظار گرانی کالا و خدمات را در جامعه داشت.

این در حالی است که بررسی‌های اقتصادی دقیقا خلاف این موضوع را نشان می‌دهد. در این گزارش به بررسی اثر اصلاح‌ نرخ بنزین بر قیمت «کرایه تاکسی» با فرض ثابت ماندن سود کسب‌و‌کار در رویه اصلاح قیمتی بنزین پرداخته است.

علاوه بر این، اثر اصلاح قیمتی بنزین بر متغیرهای کلان اقتصادی نیز جالب توجه است. بر این اساس، اصلاح قیمتی بنزین به قطع می‌تواند با تغییر ساختار بودجه و همچنین افزایش درآمدهای ارزی در کنترل نوسانات دلار موثر باشد.

فوبیای تورم ناشی از اصلاح قیمت سوخت

شاید توضیح فواید اصلاح قیمتی بنزین برای جامعه که اثرات تلاطم ارزی و رشدهای افسارگسیخته نقدینگی را بر تورم و انتظارات تورمی مشاهده کرده است کافی باشد.

نکته جالب توجه این است که در شرایط کنونی چنین اصلاحی برخلاف تصورات نه‌تنها تورم‌زا نبوده، حتی می‌تواند با کاهش تلاطم در بازارهایی مانند ارز و کنترل انتظارات تورمی، به تخلیه حباب‌های قیمتی در کالاهای مختلف منجر شود.

بسیاری در اظهارنظرهای عجیب به این موضوع اشاره می‌کنند که اصلاح قیمت هزار تومانی بنزین تورم‌زا است. فارغ از عدم درک کافی از تفاوت گرانی (مربوط به یک کالا) و تورم (رشد عمومی قیمت کالاها) درخصوص میزان گرانی‌های احتمالی نیز اغراق می‌شود. در شرایط عادی اقتصادی اصلاح قیمتی بنزین طبیعتا‌ می‌تواند به افزایش نسبی قیمت کالاهای مختلف منجر شود اما قطعا میزان افزایش قیمت با تصور عموم تفاوت فاحش دارد.

بدیهی است در ابتدای اجرای طرح اصلاح، فضای روانی می‌تواند به رشد قیمت‌ها منجر شود، اما این گرانی‌ها در مدت زمان کوتاهی در برابر واقعیت‌های اقتصادی می‌تواند رنگ ببازد.  در این میان نمی‌توان اثرات روانی تحریک رفتار عمومی به دنبال اظهارنظرهای غیرکارشناسی را نادیده گرفت. در این گزارش سعی شده احتمال گرانی در بخش‌های مختلف بررسی شود. عدم تغییر سود حاصل از کسب‌و‌کار پس از اصلاح قیمتی بنزین نسبت به قبل مبنای کار قرار گرفته است. بر این اساس فرض شده است که اصلاح قیمت بنزین باید با چه میزان افزایش نرخ خدمات یا کالا همراه شود تا به تولیدکننده نیز آسیبی وارد نشود.

اثر افزایش قیمت بنزین بر نرخ کرایه تاکسی

در این خصوص بررسی‌های آماری از یکی از تاکسی‌های اینترنتی نشان می‌دهد که هزینه سوخت کمتر از ۱۵ درصد از کل درآمد یک تاکسی است.

در بررسی آماری طی ساعات مختلف شبانه‌روز (به منظور لحاظ اثر ترافیک در زمان‌های مختلف شبانه‌روز) به بررسی ۴ مسیر مختلف در شهرهای بزرگ کشور پرداخت. در این بررسی آماری مسافت مبدا تا مقصد، مدت زمان پیمایش مسیر و همچنین درآمد تاکسی ثبت شد. این اطلاعات نشان می‌دهد که با بنزین هزار تومانی هزینه کل بنزین مصرفی از کل درآمد تاکسی کمتر از ۱۵درصد است.

در این خصوص میزان مصرف بنزین در هر صد کیلومتر با در نظر گرفتن زمان ترافیک حدود ۱۱ لیتر برای خودرو لحاظ شده است. این موضوع از اختلاف فاحش بیش از ۸۵ درصدی درآمد تاکسی با هزینه سوخت حکایت دارد (با عنوان حاشیه سود ناخالص شناخته می‌شود)؛ سود حاصل از این کسب‌و‌کار از اختلاف درآمد با هزینه بنزین و همچنین سایر هزینه‌ها مانند استهلاک تاکسی به دست می‌آید.

همان‌طور که اشاره شد در صنایع مختلف فرض بر ثبات سود حاصل از کسب‌و‌کار در روند اصلاح قیمتی بنزین است. بر این اساس در این گزارش سنجیده  ‌شده که برای مثال ۴ برابر شدن قیمت بنزین یا سوخت باید با چه میزان افزایش نرخ فروش محصول یا خدمات همراه شود تا ارائه‌دهنده‌گان آن  نسبت به قبل زیان نکنند.

بنابراین این سوال مطرح است که «۴ برابر شدن قیمت بنزین چه تاثیری بر قیمت کرایه تاکسی خواهد داشت؟» این اشتباه به ذهن مصرف‌کننده تلقین شده است که به همان میزان که بنزین افزایش می‌یابد قیمت‌ خدمات و کالاها نیز رشد می‌یابند اما در یک مثال برای تاکسی با بیشترین درگیری با اصلاح قیمتی سوخت می‌توان پی برد که چنین گزاره‌ای کاملا اشتباه است.

محاسبات نشان می‌دهد اگر اصلاح قیمتی بنزین تا ۴ هزار تومان به ازای هر لیتر انجام شود برای اینکه سود خالص تاکسی از کسب‌و‌کار نسبت به قبل از اصلاح قیمت بنزین ثابت بماند افزایش حدود ۵۰ درصدی کرایه را می‌طلبد.

در چنین شرایطی سود تاکسی پس از افزایش قیمت بنزین نسبت به قبل از آن تغییر نمی‌کند. به این ترتیب مشاهده می‌شود که سود حاصل از این کسب‌و‌کار که به‌صورت محسوسی از بنزین اثر می‌پذیرد با وجود ۴ برابر شدن قیمت سوخت تنها با افزایش ۵۰ درصد کرایه ثابت می‌ماند.

تاکسی‌های اینترنتی از آن جهت که قیمت کرایه پایین‌تری (حاشیه سود کمتر) نسبت به دیگر رقبای خود دارند ملاک مناسبی برای سنجش اثر افزایش قیمت بنزین هستند.

این موضوع از آن‌جهت دارای اهمیت است که حتی برخی از منتقدان که به‌عنوان کارشناس اقتصادی نیز شناخته می‌شوند اطلاعات اشتباه را در این‌خصوص در اختیار عموم قرار می‌دهند و همین موضوع فضا را متشنج کرده است. اگر تاکسی را یک کارخانه درنظر بگیریم بنزین ماده اولیه آن بوده و از تغییرات قیمتی آن باید اثر قابل‌توجه بپذیرد، اما این تحلیل کیفی بدون در نظر گرفتن آمار کمی می‌تواند ما را به مسیر اشتباه بیندازد.

همان‌طور که مشاهده شد برای جبران افزایش هزینه ناشی از ۴ برابر شدن قیمت بنزین برای شغلی مانند تاکسیرانی که بیشترین تاثیر را از این موضوع می‌پذیرد، تنها به ۵۰ درصد افزایش نرخ‌کرایه نیاز است.

حال با در نظر گرفتن این موضوع می‌توان به بررسی صنایع تولیدی دیگر پرداخت تا مشخص ‌شود که اثر اصلاح قیمتی سوخت حتی تا قیمت‌ فوب خلیج تا چه اندازه اندک است.