11 برابر شدن نقدینگی در دهه 90

به گزارش اقتصادنیوز رشد نقدینگی در سال جاری از حیث افزایش ده ماهه نخست سال در تمامی 10 سال گذشته بی سابقه بوده است.

حجم پول در ده ماه نخست سال 99 حدود 46.8 درصد افزایش را تجربه کرده که به مانند نقدینگی این نرخ رشد در دهه  90 بی سابقه بوده است.  دیگر جزء نقدینگی شبه پول نیز در همین بازه ی زمانی 26.6 درصد رشد را تجربه کرده که به استثنای سال 92 این درصد رشد نیز رکورد دار سال های اخیر است.

همچنین با بررسی وضعیت متغیر های پولی در طول ده سال گذشته میتوان متوجه شدت گرفتن انتظارات تورمی از سال 97 و به اوج رسیدن آن در سال 99 شد.

نقدینگی 11 برابر شد

میزان نقدینگی موجود در اقتصاد ایران در پایان دی ماه نسبت به شروع دهه 90 حدود 11 برابر شده است. از شروع دهه 90 که نقدینگی در رقم 294 هزار میلیارد تومان قرار داشت ،پس از گذشت حدود 10 سال به عدد 3 هزار و 216 هزار میلیارد تومان رسیده است.رشد ده ماهه ی ابتدایی سال در طول یک دهه ی گذشته برای نقدینگی به متوسط حدود 20 درصد بوده است .به بیان دیگر  رشد ده ماهه ی نقدینگی ( از ابتدای سال تا پایان دی ماه )برای هر سال در دهه ی 90 ،به طور متوسط 20 درصد بوده است .

روند رشد ده ماهه ی نقدینگی؛رکورد سال 99

روند رشد ده ماه  نخست سال نقدینگی در  سال 90 تنها 11 درصد بوده است،اما این درصد رشد در سال 91 به یکباره به 23.7 درصد میرسد.پس از سال 91 رشد نقدینگی حالت نزولی به خود گرفت اما روند صعودی رشد دوباره از سال 97 آغاز شد و در سال 98 رشد ده ماه ی این متغیر پولی به 22.8 درصد رسید.

این روند صعودی ادامه یافت تا جایی که در سال جاری نقدینگی در پایان دی ماه نسبت به ابتدای سال 31.1 درصد رشد را تجربه کرد.این درصد رشد ده ماه ی نخست برای سال 99 ،در تمامی سال های دهه جاری با اختلاف رکورد دار است. این اتفاق را می توان زنگ خطری برای تحریک تورم در ماه های آتی دانست.

شبه پول 12 برابر شد

شبه پول در طول یک دهه گذشته از 219 هزار میلیارد تومان به 2 هزار و 588 هزار میلیارد تومان رسیده است ،این متغیر پولی از ابتدای دهه ی 90 تا پایان دی ماه سال جاری حدود 12 برابر شده است .رشد دهه ماه ی نخست سال برای شبه پول در دهه  جاری به متوسط سالی 21.7 درصد بوده است .به بیان دیگر در ده سال گذشته حساب های بلند مدت بانکی در پایان دی ماه نسبت به اسفند گذشته ،به طور میانگین سالی 21.7 درصد داشته است.

رشد ده ماه ی نخست شبه پول ؛سال 93 و 99 در قله

درصد رشد ده ماه ابتدایی سال برای شبه پول از سال 90 تا 96 همواره بالاتر از درصد رشد در همین بازه ی زمانی برای نقدینگی بوده است ،اما از سال 97 درصد رشد نقدینگی نسبت به درصد رشد شبه پیشی گرفت.این موضوع بیانگر پر رنگ تر شدن نقش حجم پول در ارکان نقدینگی از سال 97 تا اکنون است. درصد رشد ده ماهه ی شبه پول در طول سالیان گذشته به استثنای سال 90 به تقریبی یا در حدود 20 درصد یا بالاتر از آن بوده است.

پس از رکورد رشد 30 درصدی شبه پول در سال 92 تا حدودی می توان گفت روند نزولی برای رشد این متغیر در سال های بعدی آغاز شد .رشد بالای شبه پول در سال 92 یا به بیان دیگر افزایش بالا در سپرده های مدت دار بانکی را می توان تا حد زیادی متأثر از افزایش نرخ سود بانکی و مثبت شدن نرخ بهره  حقیقی در آن سال دانست.

پس از سال 92 بالاترین رکورد افزایش شبه پول در ده ماهه ی نخست سال متعلق به سال 99 است .به بیان دیگر در سال جاری حساب های بلند مدت بانکی در پایان دی ماه نسبت به ابتدای سال حدود 26.6 درصد رشد داشته است.

حجم پول 8.3 برابر شد

حجم پول موجود در اقتصاد ایران طی ده سال گذشته 8.3 برابر شده است .حجم پول از ابتدای دهه ی 90 با 552 هزار میلیارد تومان افزایش از 75 به 627 هزار میلیارد تومان در پایان دی ماه امسال رسیده است.متوسط رشد ده ماهه ی حجم پول در سال های دهه ی 90نسبت به دیگر متغیر های پولی در رقم پایین تری قرار دارد .رشد حجم پول در ده ماهه ابتدایی سال از سال 90 تا 99 به طور میانگین سالی 13.6 درصد بوده است.

رشد حجم پول ؛دهه ای پر از نوسان

فراز و فرود درصد رشد حجم پول در سال های دهه  90 بسته به تغییرات نقدینگی و شبه پول بوده است .به بیان دیگر رشد ده ماهه ی حجم پول در سال های 92 ،93 و 94 منفی بوده است ،تا حدی که در سال 93 حجم پول در اقتصاد حدود 8 درصد کاهش داشت.پس از سه سال پیاپی کاهش حجم پول در اقتصاد ایران از سال 95 روند رشد حجم پول کاملا در حالت صعودی قرار دارد.

این روند صعودی تا سال 99 نیز ادامه یافت و حجم پول در ده ماهه ی نخست سال جاری رشد 46.8 درصدی را تجربه کرد.نرخ رشد ثبت شده  حجم پول در پایان دی ماه گذشته نسبت به آغاز سال ،در کل دهه ی 90 با اختلاف نسبت به سایر سال ها رکورد دار است.رشد بالای حجم پول در سال جاری متأثر از افزایش انتظارات تورمی و تمایل مردم برای نگه داشتن دارایی های خود با قدرت نقد شوندگی بالا نزد خود است،تا بتوانند با سرمایه گذاری در بازار های دیگر از کاهش ارزش پول خود در مقابل تورم جلوگیری کنند.

سال 97 ؛افزایش انتظارات تورمی

درصد افزایش شبه پول از سال 90 تا 96 همواره بیشتر از درصد افزایش نقدینگی بوده است.این امر بیانگر حبس بیشتر نقدینگی خلق شده در سپرده های بلند مدت بانکی است.از سال 97 این نسبت تغییر کرد و همواره درصد رشد حجم پول بیشتر از  درصد رشد نقدینگی بوده است.این تغییر نسبت در سال 97 را میتوان تحت عنوان افزایش انتظارات تورمی تلقی کرد.

با خروج امریکا از برجام در سال 97 و  عدم ثبات در بازار های دارایی باعث شده تا انتظارات تورمی جامعه بالا رود و رشد حجم پول شتاب بالایی به خود بگیرد.افزایش انتظارات در سال جاری به شدت قابل مشاهده تر بود.البته با توجه به رشد ماهانه  حجم پول در دو سه ماه اخیر و همچنین شکست ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا،انتظارات تورمی جامعه تا حدودی تعدیل گشته است.

چرایی رکورد متغیر های پولی در سال 99 

همانگونه که مشاهده شد سال جاری از لحاظ افزایش متغیر های پولی رکورد دار بوده است. رشد بالای نقدینگی و ارکان آن در سال های گذشته  از معضلات اصلی اقتصاد ایران و به عنوان موتور محرک تورم و افزایش قیمت ها عمل کرده است. در سال جاری نیز این موضوع بسیار وخیم در از سال های قبل تکرار شده است و باعث افزایش شدید سطح عمومی قیمت ها شده است .از دلایل اصلی رشد متغیر های پولی در سال جاری میتوان به موارد ذیل اشاره کرد :

1_تحریم و کسری بودجه

تحریم های بین المللی  علیه ایران که در چند سال گذشته شدت بالایی را به خود گرفته است.همین امر موجب گشته تا درآمد های نفتی دولت بسیار کاهش یابد و دولت با کسری بودجه رو به رو شود ،از همین رو بانک مرکزی برای پوشش کسری درآمد های دولت اقدام به عرضه ی پول و افزایش پایه  پولی میکند.افزایش در پایه پولی موجب افزایش در نقدینگی و به طبع افزایش در این متغیر های پولی باعث افزایش نرخ تورم خواهد شد.

2_کرونا

از دیگر علل افزایش شاخص های پولی، بروز اپیدمی کرونا است.با شیوع بیماری کرونا در کشور بسیاری از مشاغل دچار تعطیلی و رکود شده، و به همین سبب بانک مرکزی سیاست های انبساطی پولی را در پیش گرفت تا از عمیق تر شدن رکود در اقتصاد کشور جلوگیری کند .که در نتیجه  اجرای این سیاست های انبساطی ،متغییر های پولی دچار افزایش میشوند.

از سوی دیگر بحران کرونا باعث تعطیلی بسیاری از مشاغل شد تا این امر یکی دیگر از ارکان درآمدی کشور، مالیات را با کاهش جدی مواجه سازد و زخم کسری بودجه دولت را از قبل کاری تر سازد.ضربه ی کرونا بر پیکر زخمی اقتصاد ایران به همین جا ختم نمیشود،از آنجا که بحران کرونا یک مسئله ی جهانیست و اقتصاد دنیا را نیز با رکود مواجه کرده است، همین امر باعث شد تا صادرات کشور به شدت با کاهش مواجه شود و درآمد های ارزی حاصل ازاین صادارت بسیار کم شود. کاهش دسترسی به منابع ارزی نیز ثبات بازارهای ارزی مانند دلار را شدیدا متزلزل کرد و این امر منجر به بالا رفتن تورم انتظاری از سمت جامعه و بالا رفتن تورم  شد.

3_بالا بودن تورم انتظاری و ضریب فزاینده

یکی از اثرات مخرب تورم انتظاری افزایش بالای ضریب فزاینده(خلق پول توسط بانک ها)بود.به بیان دیگر زمانی که تورم انتظاری در جامعه بالا میرود میزان تسهیلات دهی بانک افزایش پیدا میکند چرا که با توجه پیش بینی تورم بالا در جامعه ،نرخ بهره ی حقیقی منفی میشود.این امر باعث تقاضای وام بیشتر از بانک ها میشود تا این وام ها وارد بازار های  سرمایه گذاری شود. زیرا پیش بینی میشود میزان سود دهی این بازار ها بیشتر از میزان سود بازپرداخت تسهیلات است و با این اتفاق سرعت اعطای وام توسط بانک ها افزایش یافته و خلق پول بیشتری توسط بانک ها رخ میدهد که باعث افزایش متغییر های پولی میشود.

درحالی که متوسط ضرب فزاینده از سال 90 تا 97 حدود 6 بوده ،در شهریور امسال این عدد به 7.7 رسید که نشانگر خلق پول بیشتر توسط بانک ها در ماه های جاری بوده است.قسمتی از این افزایش ضریب فزاینده پولی را میتوان حاصل از وام هایی دانست که دولت برای حمایت از خانوار و مشاغل برای جلوگیری از آسیب های بیشتر کرونا اعطا کرده است.