قبایل اردن در آماده‌باش؛ اهرم ترامپ علیه ملک عبدالله/ خط قرمزی که آمریکا از آن رد شد!

به گزارش اقتصادنیوز، شورای آتلانتیک با انتشار یادداشتی مدعی شد: ملک عبدالله دوم پادشاه اردن ۱۱ فوریه اولین رهبر عربی بود که در دور دوم ریاست دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده به واشنگتن سفر کرد.

این دیدار در میانه تشدید تنش‌های منطقه‌ای، به‌ویژه بر سر پیشنهاد ترامپ برای انتقال ساکنان غزه به اردن انجام شد؛ ایده‌ای که پادشاه از زمان آغاز جنگ اسرائیل و حماس در اکتبر ۲۰۲۳ قاطعانه آن را به عنوان خط قرمز این کشور خواند و آن را رد کرده است.

چرا اردن از پیشنهاد ترامپ ترسید؟

به ادعای شورای آتلانتیک، دلایل مختلفی وجود دارد که اردن و مردمان این سرزمین با پیشنهاد ترامپ مخالفت کنند. یکی از نگرانی‌های گروه‌های مختلف این است که چنین انتقالی اساساً به معنای پایان آرمان فلسطین است. اما دلایل دیگری نیز وجود دارد. 

به گفته مروان معشر، وزیر خارجه سابق اردن، مخالفت اردن با پذیرش مردم غزه «یک مسأله اقتصادی یا امنیتی» نیست، بلکه «یک مسأله هویتی» است. نگرانی مشابهی توسط شیخ طراد الفایز، رهبر یکی از قبایل اردن تکرار شد. به باور او، پیشنهاد ترامپ اردن را به سمت تبدیل شدن به یک کشور فلسطینی سوق دهد. بنابراین، ۷ فوریه، اردنی‌ها - از جمله رهبران قبایل و گروه‌های سیاسی طرفدار سلطنت - در‌ امان علیه مواضع ترامپ به خیابان آمده و شعار دادند.

در همین حال، اردنی‌های فلسطینی تبار (که اکثریت جمعیت اردن را تشکیل می‌دهند) از تبدیل پادشاهی به سرزمین فلسطینی خسته شده‌اند، زیرا می‌ترسند که این امر منجر به سلب «حق بازگشت» فلسطینی‌ها به مناطقی شود که در سال‌های ۱۹۴۸ و ۱۹۶۷ از آن خارج شده‌اند.

همزمان پارلمان اردن هفته گذشته لایحه‌ای را در باب ممنوعیت اسکان مجدد فلسطینیان در این کشور ارائه کرد. طبق متن پیش‌نویس، اردن با هرگونه طرحی برای جابه‌جایی فلسطینی‌ها به این کشور به‌عنوان سرزمین جایگزین مخالفت کرده و تأکید دارد که اردن برای اردنی‌ها است و فلسطین برای فلسطینی‌ها.

ملک عبدالله در طول سفر خود احتمالاً به ترامپ هشدار داده که‌ ایده اسکان مجدد فلسطینی‌ها خاورمیانه را بی‌ثبات می‌کند، صلح اردن با اسرائیل را به خطر میاندازد و حتی ثبات پادشاهی را تهدید می‌کند. اسرائیل که طولانی‌ترین مرز را با پادشاهی هاشمی دارد نیز باید نگران باشد چرا که طرح ترامپ می‌تواند اردن را بی‌ثبات کند.

از اکتبر ۲۰۲۳، ‌امان شاهد افزایش اعتراضات علیه جنگ اسرائیل در غزه و حمایت از حماس بوده است. چنین حمایتی عمدتاً توسط اردنی‌های فلسطینی تبار و جبهه اقدام اسلامی (شاخه سیاسی اخوان المسلمین) ابراز شده است. هجوم فلسطینی‌های همدرد با حماس می‌تواند به تشدید تنش‌ها دامن بزند، به‌ویژه در بحبوحه اعتراض‌هایی که برای لغو معاهده صلح اسرائیل و اردن در سال ۱۹۹۴ و فراخوان‌های حماس برای ترغیب مردم جهت مسلح شدن انجام می‌شود.

این تهدید در اکتبر ۲۰۲۴ زمانی آشکار شد که دو فلسطینی لباس سربازان اردنی پوشیده از اردن به اسرائیل رفتند و به سربازان اسرائیلی حمله کردند. عاملان این حمله با جبهه اقدام اسلامی مرتبط بودند.

اردن سرگردان میان ایران و هشدارهای ترامپ

به ادعای این نشریه، یکی دیگر از موضوعات، مشارکت امنیتی اردن و اسرائیل در مقابله با نفوذ منطقه‌ای ایران و تلاش‌های تهران برای تقویت و کمک به محور مقاومت است. در همین راستا و علیرغم تنش‌های دیپلماتیک که از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به وجود آمده، همکاری امنیتی بین اردن و اسرائیل حیاتی است و تقویت شده است.

به ادعای ناظران،‌ با تغییر معادلات شام، تهران ممکن است تمرکز بیش از هر زمان دیگر بر حمایت از مقاومت، حماس و جهاد اسلامی در غزه و اردن متمرکز شود. با پیش‌بینی این موضوع، ترامپ ممکن است اردن را وادار کند تا لفاظی‌های ضد اسرائیلی خود را به حداقل برساند و هماهنگی امنیتی خود با این بازیگر را برای کمک به حفظ ثبات در امتداد مرز‌ها در اولویت قرار دهد.

موضوع دیگری که احتمالاً مورد بحث قرار گرفته، کمک‌های خارجی ایالات متحده به اردن است. این کمک‌ها پس از فرمان اجرایی ترامپ برای ارزیابی مجدد و تنظیم مجدد کمک‌های خارجی ایالات متحده متوقف می‌شود و برای تعیین اینکه آیا این کمک‌ها با منافع ایالات متحده مطابقت دارد یا خیر، در حال بررسی است.

کمک‌های ایالات متحده برای ثبات اردن، عملیات نظامی و رسیدگی به چالش‌های داخلی حیاتی است. اردن یکی از سه دریافت‌کننده اصلی کمک‌های ایالات متحده است و توقف 90 روزه فرایند ارسال کمک‌ها به طور قابل توجهی از نظر اقتصادی و امنیتی بر این کشور تأثیر خواهد گذاشت.

در سپتامبر ۲۰۲۲، ایالات متحده و اردن یک یادداشت تفاهم هفت ساله امضا کردند که در قابش ایالات متحده متعهد شد سالانه ۱. ۴۵ میلیارد دلار کمک خارجی ارائه کند. اردن همچنین میزبان نیرو‌های آمریکایی در چندین پایگاه است. با توجه به مخاطرات موجود، گفتگو‌های عبدالله و ترامپ احتمالاً بر تسریع روند بازنگری و به حداقل رساندن تأثیر این توقف متمرکز بوده تا اطمینان حاصل شود که اردن می‌تواند نقش امنیتی خود را به ادعای آمریکایی به درستی ایفا کرده و از منافع ایالات متحده در منطقه حمایت و ثبات داخلی را حفظ کند.

به ادعای ناظران این احتمال وجود دارد که ترامپ بتواند از کمک های خارجی به اردن به عنوان اهرمی برای تأثیرگذاری بر موضع این کشور در مورد مسئله اسکان مجدد غزه استفاده کند. این فعل مسبوق به سابقه است. در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ، برخی از اعضای دولت او بر کاهش کمک‌های خارجی تاکید کردند.

در سال 2020، هنری ووستر، سفیر ایالات متحده در اردن، در طول فرآیند نامزدی‌اش، امکان استفاده از کمک به عنوان اهرم فشاری برای تشویق اردن جهت استرداد احلام عارف احمد التمیمی، یک اردنی که در بمب گذاری سال 2001 شرق بیت المقدس دو آمریکایی را کشت، رد نکرد.

با وجود چنین پیشنهاداتی، ترامپ به کمک‌های خود به اردن ادامه داد. در چنین قابی نشست 11 فوریه برای عبدالله و ترامپ به واسطه به اشتراک گذاشتن درخواست‌ها و نگرانی‌های خود بسیار مهم بود. علی‌رغم چالش‌ها و تنش‌های احتمالی در پس‌زمینه این سفر، از منظر عبدالله روابط قوی اردن با ایالات متحده همچنان در اولویت قرار دارد و اهمیت این مشارکت برای ثبات پادشاهی لازم است.