تدبیر و امید در دامگه حادثه

برنامه هایی که قرار بود در عرصه فرهنگی گشایشی حاصل کند و تنگ نظری، سانسور و نظرات شخصی را کاهش و تحولی در نظام رسانه و تعلیم و تربیت ایران شکل دهد. مدارس کیفی‌تر و وضعیت معلمان بهتر و دانشگاه ها تجمیع و رانت‌های موجود نهادی، اجرایی و شخصی حذف شود. در برنامه‌های اقتصادی سطوح مختلف کاهش تصدی‌گری دولت و تقویت بخش خصوصی و افزایش قواعد بازار آزاد مد نظر بود تا هر سال بودجه کشور به صورت رانت در اختیار افراد و نهادهای غیرپاسخگو قرار نگیرد و بیکاری و تورم کاهش و رونق اقتصادی به وجود آید. در سیاست داخله برنامه‌های تقویت دموکراسی و احیای خانه احزاب به همراه توانمندسازی جوانان و زنان اعلام شد که گونه ای تعادل میان ثبات و توسعه سیاسی را رقم زند. اصلی ترین برنامه توسعه سیاست خارجه با محورهای تنش زدایی، به سرانجام رساندن برجام، کاهش تحریم ها، جذب تکنولوژی و سرمایه خارجی و افزایش اعتبار بین المللی ایران بود. در دوره اول دولت تدبیر و امید با مذاکرات و دیپلماسی موفق دستگاه وزارت امور خارجه و همراهی حکومت و شهروندان اغلب برنامه ها به شاخص های مطلوبی رسید به نحوی که رشد اقتصادی، کاهش تورم، تولید نفت، جذب سرمایه خارجی، تولید ناخالص داخلی و افزایش صادرات پس از رفع تحریم ها و افزایش اعتبار جهانی ایران رقم خورد. در دوره دوم دولت تدبیر و امید همه معاملات به هم خورد و بر ناامیدی شهروندان و بی‌تدبیری دولت افزوده شد.

هاشمی رفسنجانی مرحوم شد و شبکه ای بزرگ از مشاوران و کارگزاران معتدل و بوروکرات حاشیه نشین شدند. برخی از جریان‌های خاص بدون به رسمیت شناختن جایگاه ریاست جمهوری، اقدامات اجرایی و فعالیت های رسانه ای جهت تشدید اعتراضات مردمی انجام دادند. گروه های فشار، احزاب و نهادهای راست و چپ افراطی وضعیت خروج را با شعارهای غیرتخصصی و پوپولیستی آغاز کردند و گاهی چنان در نقدها پیش رفتند که همسو با اسرائیل، عربستان و آمریکا شکل اپوزیسیونی جهت نفی سیستم سیاسی حرکت کردند. دو جریان ضد امنیت ملی ایران با اقدامات جریان های داخلی خشونت و اعتراض شهروندان را به مرز فراگیری جنبشی بر ضد امنیت ملی پیش بردند. برخی گروه ها و رسانه ها و نهادهایی داخلی به صورت موازی و خودمختار در بحران ها تا حد ممکن قوه مجریه را بازنمایی منفی انجام می دادند. در چنین فضای رادیکال و عوام فریبانه ای در سطح بین المللی قدرت گیری ترامپ و خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از برجام دست آوردهای سیاست خارجی ایران را تعلیق کرد. در حالی که برجام مشروعیت و عقلانیت بازی ایران را بازی برد-برد برای ایران رقم زده بود ترامپ سریع متوجه این مسئله شدو صفحه شطرنج و میز رقابت را بهم ریخت. در منطقه نیز قطع ارتباط با عربستان و فعال شدن گسل های فرقه‌ای و قومیتی باعث تشدید فعالیت های تروریستی و خشونت بار گردید. مجموع تحولات داخلی و خارجی کشور ایران را در شرایط بحرانی قرار داد. بحران های طبیعی همانند سیل، زلزله، آتش سوزی و ویروس کرونا، بحران های منطقه ای و بین المللی همانند حمله تروریستی داعش به مجلس، بمب گذاری ها و وضعیت های جنگی میان ایران و آمریکا و ترورها و عملیات های اسرائیل، آمریکا و عربستان علیه منافع ایران در منطقه و شورش ها و اعتراضات چندباره شهروندان در داخل ایران تقریبا هر دو هفته شدیدترین تکانه ها را برای کشور رقم زد. ایران در دامگه حادثه قرار گرفت و بدترین آنها نیز در حال 1398 رقم خورد و نتیجه آن بی ثباتی سیاسی و اقتصادی و به نتیجه نرسیدن امیدها و تدبیرها بود.

قوه مجریه یک سال دیگر زمان دارد و هر چه به سمت علم، جوانان و شفافیت با شهروندان حرکت کند امکان دارد دست آوردهای بیشتری داشته باشد. وضعیت فعلی به علت ضعف پژوهشی و رسانه ای در دوره دوم و همینطور استفاده نکردن از نیروهای باانگیزه و خلاق، ناامیدی و انفعال سیاسی طبقه متوسط در ایران را رقم زده است که نتیجه آن در انتخابات مجلس مشهود بود. تندروها و عوام فریبان برای در اختیار گرفتن قوه مجریه برنامه ناامیدسازی و تداوم بحران ها را در یک سال باقی مانده در نظر دارند. سروسامان دادن به تیم پژوهشی و رسانه ای، استفاده از جوانان و زنان و توانمندسازی آنان، ارتباط مستقیم با شهروندان و بیان کردن دست آوردها و فعالیت های انجام شده و موانع پیش رو و به خصوص تنش زدایی در منطقه و مکانیزم های موازنه قوا می تواند نتایج مثبتی برای کشور داشته باشد. تجربه کرونا که تیم های جوان متخصص به کار گرفته شدند، روایت علم و دانشگاه دارای مشروعیت شد و رئیس جمهور جایگاه اصلی خود را به دست آورد، اگر تداوم یابد امنیت و منافع ملی ایران حفظ خواهد شد. دامگه حادثه می تواند تدبیر و امید را در خود غرق سازد، شهروندان را ناامید و تندروها را مسلط و کشور را در دچار عقبگرد و بی ثباتی کند اما تاکید بر نظر متخصصان و نخبگان و رعایت قانون بار دیگر مرجعیت ها را حفظ و ایران را از خطر پیش رو حفظ می کند.