راهِ بقای اقتصاد ایران در دوران تحریم

به گزارش اقتصادنیوز، نشریه وال‌استریت ژورنال با انتشار مقاله‌ای با عنوان «ایران راه بقای خود در شرایط تحریم‌های آمریکا پیدا کرده است» نوشته آرزو اقبالی و انگل راسموسم به بررسی اثرات تحریم‌ها در اقتصاد ایران پرداخته است.

راه رشد و بقا

به اعتقاد نویسندگان وال‌استریت ژورنال، اقتصاد ایران در واکنش به تحریم‌هایی که بیش از دو سال است ایالات متحده علیه این کشور وضع کرده، راه‌های بقا و رشد خود را با نوعی انعطاف‌پذیری در اقتصاد داخلی کشور کشف کرده است. بدین ترتیب شرکت‌های ایرانی به تولید هر چه بیش‌تر کالاهایی مشغولند که تا پیش از این از خارج از کشور وارد می‌شد.

بنگاه‌های کوچک‌تر هم در حال رشد و استخدام بیش‌تر نیروی کار هستند. مطابق با آمار مقامات ایرانی، درآمد ناخالص بخش غیرنفتی ایران 83 درصد رشد کرده و از بخش‌های تحریم‌شده در حال پیشی گرفتن است.

رئیس بانک مرکزی ایران در ماه دسامبر اعلام کرد اقتصاد داخلی از ماه مارس تا اواسط سپتامبر 1.3 درصد رشد کرده و این مسئله بیشتر متاثر از افزایش تولید داخلی است. در همین رابطه، محسن توکل کارشناس حوزه تحریم در موسسه شورای آتلانتیک معتقدست حتی در شرایطی که تحریم‌ها صادرات کل نفت ایران را قطع کند، اقتصاد ایران از این امکان برخوردار است که به راه خود ادامه دهد.

به عقیده نویسندگان، تا پیش از روی کار آمدن دولت جو بایدن، تقویت اقتصاد داخلی به ایران اجازه ابتکار عمل را می‌دهد. بایدن تصریح کرده اگر ایران به تعهدات برجامی خود بازگردد، به این توافق خواهد پیوست و برخی تحریم‌ها را لغو خواهد کرد.

تلنگر تحریم‌ها

در ادامه این مقاله آمده است؛ آمریکا از سیطره بر گردش دلار و دسترسی به سیستم انتقال بین بانکی جهانی به عنوان ابزاری برای دستیابی به اهدافش در کشورهایی مانند کره شمالی استفاده می‌کند. در مورد ایران، دولت ترامپ برای به زمین زدن اقتصاد این کشور و فشار به تهران، کمپین فشار حداکثری را به راه انداخته است.  با این وجود ، در برخی حوزه‌ها، اقتصاد ایران در حال انطباق خود با بعضی از محدودیت‌ها در تجارت بین‌المللی است.

به عنوان نمونه، پس از آن‌‌که شرکت لوازم آرایشی فرانسوی لئورئال در سال ۲۰۱۸ قراردادش با شرکت ایرانی زرسیما نامی‌رسا را به علت تحریم امریکا لغو کرد، شرکت ایرانی خط تولید خود را راه‌اندازی کرد و محصولات خود را با نام تجاری لورئال در بسیاری از فروشگاه‌های تهران عرضه کرد. حسن اسکویی مدیرعامل این شرکت گفت: تحریم‌ها تلنگر خوبی برای ما بود. این شرکت به واسطه راه‌اندازی خط تولیدش 450 نفر کارگر را استخدام کرده است.

شرکت پاکشوما، تولیدکننده لوازم خانگی ایرانی نیز از خروج رقبای قدر کره‌ای (ال‌جی و سامسونگ) بهره‌مند شد و اکنون ماشین ظرف‌شویی با نام ژوزفین را در داخل تولید می‌کند. مدیر فروش این شرکت گفته فروش ماشین ظرف شویی و ماشین لباس‌شویی شرکت نسبت به دو سال گذشته 40 و 55 درصد افزایش یافته و به شرکت اجازه استخدام 600  نفر را داده است. در مرکز خرید ایران مال در تهران  هم برندهای داخلی جایگزین برندهای خارجی مانند آدیداس و بنتون شده‌اند.

شرکت‌های کوچک و متوسط در حال افزایش تولید ایران هستند. معاون سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران هفته گذشته به ایرنا گفت که حدود 1000 شرکت در ایران بیش از 17000 شغل ایجاد و یا دوباره احیا کرده‌اند. شرکت‌های کوچک و متوسط 92 درصد بنگاه‌های تولیدی ایران و 45 درصد مشاغل صنعتی کشور را تشکیل می دهند. براساس آمار رسمی، بیکاری ایران در دهه گذشته از 12.3 درصد به 9.5 درصد کاهش یافته است.

دوربرگردان تحریم‌ها

دولت ترامپ از تحریم ها به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر ایران، ونزوئلا و روسیه استفاده کرده است. با این وجود، با عدم پیروی این دولت ها از خواسته‌های واشنگتن، دولت بایدن باید در مورد افزایش یا عدم افزایش آن‌ها تصمیم بگیرد. با این حال نویسندگان معتقدند در ماه‌های اخیر، ایران در دور زدن تحریم‌های ایالات متحده در مورد صادرات نفت خام موفقیت بیش‌تر داشته است.

با خروج دولت ترامپ از پیمان هسته‌ای، اکثر شرکت‌های حمل‌ونقل کالا و مشتری‌های نفت دیگر با ایران همکاری نکردند. با وجود تحریم نفت ایران توسط واشنگتن، بازرگانان می‌گویند ، ایران با تخفیفاتی که قائل می‌شود مشتریان خود را پیدا می‌کند. چشم‌اندازهای جدیدی نیز برای نفت خام ایران پدیدار شده است، به ویژه که اقتصادهای آسیایی در حال جهش هستند.

مایک پمپئو در ماه گذشته بر کارآمدی تحریم‌ها تاکید کرد و مدعی شد  ایران از بهار 2018 از درآمد 70 میلیارد دلاری نفت محروم بوده است. با این حال وزارت خزانه‌داری از اظهار نظر  در این رابطه خودداری کرد. جو بایدن، رئیس جمهور منتخب قصد خود را برای  بازگشت به توافق هسته‌ای اعلام کرده، اما جرالد سیب از وال‌استریت جورنال معتقدست انجام این کار آنقدرها که به نظر می رسد ساده نیست.

روی دیگر چهره تحریم‌ها

در بخش دیگری از این مقاله آمده است؛ مقامات آمریکایی مدعی هستند که تهران به سختی سر پا است و نشانه آن کاهش ذخایر ارزی و سقوط ارزش ریال است. 

ارزش پول ایران از اوایل سال 2018 در حدود 85 درصد کاهش یافته و تورم در حدود 30  درصد را برای ایرانیان به همراه داشته است. فقر داخلی نیز در ایران تشدید شده است.

جواد صالحی اصفهانی، استاد اقتصاد در دانشگاه ویرجینیا تک، معتقد است: افزایش اشتغال به معنای افزایش درآمد نیست. فقر در حال افزایش است و من اطمینان دارم که دولت از این مسئله آگاه و نگران است.

پس لرزه های اقتصادی کرونا در ایران

همه گیری ویروس کرونا مرزهای ایران با عراق را بسته و تجارت با چین را نیز کاهش داده است. این امر منجر به کاهش 25 درصدی صادرات غیرنفتی نسبت به سال گذشته بر اساس آمار اداره گمرک ایران شده است.

دسته‌ای از تولیدکنندگان بزرگ‌ ایران، که به مواد اولیه وارداتی وابستگی دارند و صادرات ندارند، وضعیت سخت‌تری را تجربه کرده‌اند. به عنوان مثال، صنعت عظیم خودروسازی ایران تولید خود را از 1.4 میلیون خودرو در سال 2017 به 770،000 دستگاه در سال 2019 کاهش داده است.

امید غلامی‌فر، موسس سرک لند اینوست در سوئد و کارشناس سرمایه‌گذاری در ایران، معتقد است: بعید است در مواقع بحرانی تقاضای خرید خانواده‌ها به سمت خرید خودروها سرازیر شود، اما تقاضای مصرف کالاهای روزانه ثابت مانده است. تقاضای کلی در اقتصاد ایران در شرایط عادی است و در هر صورت توسط منابعی تأمین می‌شود.

او که در چهار شرکت تولیدی ایرانی سرمایه‌گذاری کرده - یک شرکت دارویی، یک شرکت مواد غذایی، یک شرکت بسته‌بندی صنعتی و یک شرکت مراقبت در منزل - گفت: همه شرکت‌هایی که در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌ام از سال ۲۰۱۸ سالانه  ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش فروش داشته‌اند.