گام‌های کوچک آمریکا برای انصراف ایران از تصمیم بزرگ!

به گزارش اقتصادنیوز ، شرط لغو تحریم‌ها توسط ایالات متحده برای پایبندی کامل ایران به برجام باعث شده که وعده احیای توافق هسته‌ای توسط جو بایدن پیچیده‌تر از همیشه به نظر برسد. نیک والدام، گلنار مرتضوی و جاناتان تایرون در بلومبرگ با بررسی آخرین تحولات‌، محتمل‌ترین سناریوی پیش رو برای رفع تحریم ها توسط دولت جدید آمریکا را ارائه کرده اند.

ارزیابی راه‌های پیش رو

به نوشته تحلیل‌گران بلومبرگ، دولت جو بایدن در حال ارزیابی روش‌هایی است که -ضمن حفظ تحریم‌های اقتصادی اصلی از جمله فروش نفت- فشارهای اقتصادی بر ایران را تا حدی کاهش دهد و از این طریق گامی در جهت احیای توافق هسته ای 2015  بردارد.

به گفته افراد نزدیک به دولت بایدن، طرح‌هایی هم‌چون موافقت آمریکا با اعطای وام به ایران توسط صندوق بین‌المللی پول برای مقابله با همه‌گیری ویروس کرونا و کاهش تحریم‌هایی که موجب جلوگیری از ورود امکانات و تجهیزات مورد نیاز در برابر ویروس کرونا شده، از جمله این راه‌هاست. چنین اقداماتی را می‌توان با دلایلی بشردوستانه توجیه کرد و به همین دلیل کار دولت در این زمینه راحت تر به نظر می‌رسد.

شنیده‌ها حاکی از این است که بایدن از این توان برخوردار است که با عملی ساختن یک دستورالعمل اجرایی، فرآیند خروج از توافق هسته‌ای را معکوس سازد. با این حال لغو تحریم‌های نفتی ایران در حال حاضر مورد توجه جدی قرار ندارد.

به گفته الی گرانمایه، از اعضای ارشد شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا: «طی ماه‌های اخیر، در اروپا و در اردوگاه دموکرات‌های آمریکا درباره اقدامات فوری واقع بینانه که ایالات متحده می تواند انجام دهد، بسیار فکر شده است». به عقیده او اقدامات مورد اشاره می‌تواند به ایران آرامش محسوسی بدهد.

چالش‌های سیاست خارجه

احیای توافق هسته‌ای ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های سیاست خارجی دولت بایدن ظاهر شده است؛ اقدامی که به عنوان بخشی از اقدامات مورد نظر برای توقف یا معکوس کردن سیاست‌های تیم امنیت ملی ترامپ محسوب می‌شود. توقف کاهش نیروهای نظامی مستقر در آلمان، صرف‌نظر از حمایت از عربستان سعودی در جنگ یمن و بازنگری سیاست‌های دولت پیشین در قبال کره شمالی از جمله دیگر اقدام‌ها در این زمینه است.

روز جمعه شورای امنیت ملی بایدن جلسه‌ای درباره مسائل خاورمیانه برگزار کرد که اعتقاد بر این بود که ایران در محور آن قرار داشت. با این حال جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید در توئیتر اعلام کرد قرار بر این نبوده که بیانیه‌ای در این رابطه صادر شود.

جو بایدن از مدت‌ها پیش تصمیم ترامپ برای خروج از توافق هسته‌ای را مورد انتقاد قرار داده بود و اخیرا مدعی شده که فاصله زمانی مورد ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای به شدت کاهش پیدا کرده است. با این حال بازگشت به این توافق هم برای او امری پرمخاطره است. رهبران ایران خواستار پایان دادن به تحریم‌ها توسط ایالات متحده هستند و با افزایش میزان غنی‌سازی اورانیوم به حدی فراتر از میزان مجاز در توافق، به طور عملی توافق را نقض کرده‌اند.

رایزنی با شرکا

به عقیده آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه، برای بازگشت کامل به توافق راهی طولانی در پیش داریم و دولت بایدن اصرار دارد که ایران پیش از اقدام ایالات متحده برای بازگشت به برجام باید پایبندی کامل خود را به توافق نشان دهد. اما در مقابل ایران معتقداست که ایالات متحده باید اولین اقدام را انجام دهد و دولت رئیس جمهور حسن روحانی دست به مجموعه‌ای از اقدامات زده تا با افزایش فشار بر ایالات متحده احیای توافق را تسریع بخشد.

رابرت مالی، نماینده جدید وزارت امور خارجه در امور ایران از اظهارنظر در این رابطه خودداری کرده است. با این حال به گفته ند پرایس، سخن‌گوی وزارت امور خارجه آمریکا درصدد رایزنی با شرکای اروپایی‌ست، پیش از آن‌که  تصمیمی در جهت صدور مجوز برای هرگونه کمک یا کاهش تحریم‌های مرتبط با کرونا را برای ایران بگیرد. تصمیم ترامپ برای خروج از برجام و اعمال تحریم‌های گسترده اقتصادی موجب عصبانیت این کشورها شده است. به گفته پرایس: «پیش از اعلام هرگونه تغییر در سیاست در این زمینه، ما می‌خواهیم از انجام این گونه رایزنی‌ها اطمینان حاصل کنیم و در حال حاضر مشغول به آن هستیم».

به گفته دومنیک راب، وزیر امور خارجه انگلیس، این گفتگوها روز جمعه آغاز شد. با این حال دولت بایدن تازه در اول راه است. رابرت مالی تازه در هفته گذشته منصوب شده و وندی شرمن، معمار توافق هسته‌ای سال 2015 که بایدن برای پست معاون وزیر خارجه برگزیده، هنوز در سنا حضور نیافته است.

کاهش اثر فشار حداکثری

خواسته اصلی ایران برای تعهد به مفاد توافق، رفع محدودیت‌های فلج‌کننده‌ای است که ایالات متحده بر امکان فروش نفت این کشور اعمال کرده است. از نشانه‌های کم‌اثر شدن سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ، افزایش تقریبا پیوسته حجم صادرات نفت ایران در ماه‌های اخیر است؛ اگرچه هنوز بسیار پایین‌تر از حد مورد نظر ایران است.

با این حال برخی هشدار می‌دهند که با کاهش تحریم‌های نفتی، ایالات متحده مهم‌ترین اهرم فشار خود را از دست بدهد و بازگشت ایران به توافق را سخت تر کند. تحلیل‌گران نفت در گروه راپیدان انرژی پیش‌بینی می‌کنند احتمالاً در دو تا سه ماه آینده با تأیید آمریکا پانصدهزار بشکه نفت دیگر به بازار بازگردد.

به گفته اسکات مودل، مدیرعامل راپیدان برای انجام بازگشت مجدد به توافق، دولت بایدن اجازه خواهد داده که این میزان نفت به فروش برود. به باور او هرچند این مسیر هموار نیست، اما آن‌ها به سختی روی آن کار می‌کنند.

چالش تحریم‌های آخری

از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که دولت بایدن با آن روبروست موج تحریم‌هایی است که ترامپ در اواخر دولت خود با هدف قرار دادن ایران به دلیل حمایت مالی از تروریسم اعمال کرد. این شامل تصمیم برای اعمال تحریم های مرتبط با تروریسم علیه بانک مرکزی ایران است. با این حال کاستن از تحریم‌ها -حتی به دلایل بشردوستانه- نمی‌تواند مثمر ثمر باشد، زیرا بانک مرکزی تقریباً بر کلیه فعالیت‌های مالی کشور نظارت می کند.

کنت کاتزمن، تحلیل‌گر ارشد امور خاورمیانه در طی نشستی در شورای آتلانتیک گفت بانک مرکزی قطب فعالیت بانکی بین‌المللی ایران است و رفع تحریم‌ها تنها در صورتی اثربخش است که اجازه داده شود بانک مرکزی ایران آزادانه در سیستم بانکی بین المللی فعالیت کند.

با این حال نشانه‌هایی دال بر حرکت رو به جلو وجود دارد. کره جنوبی در آخرین مراحل مذاکره با ایالات متحده قرار دارد. به گزارش خبرگزاری یونهاپ، این مذاکرات به دنبال رفع بلوکه میلیاردها منابع مالی ایران نزد این کشور است. این امر پس از آن انجام شد که ایران خدمه یک کشتی با پرچم کره جنوبی را در خلیج فارس توقیف شد. وزارت خزانه‌داری ایالات متحده هم‌چنین می‌تواند مجوزهایی را صادر کند که اجازه تجارت محدود با ایران را می‌دهد و یا اطمینان ‌دهد که تجارت از طریق کانال بشردوستانه که توسط کشورهای اروپایی موسوم به اینستکس راه‌اندازی شده، تحت مجازات دولت آمریکا قرار نمی‌گیرد.

بحران پیش رو

با این حال، همان‌طور که تیم بایدن درصدد است که با دقت و گام به گام با همراهی اروپا حرکت کند، ایران و ایالات متحده در اواخر فوریه به سمت بحرانی پیش می‌روند که احیای توافق را دشوارتر می‌کند. در تاریخ 21 فوریه، ایران تهدید کرده است که از پروتکل الحاقی خارج می‌شود، که بر اساس آن به صورت داوطلبانه امکان بازرسی سریع توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی را فراهم می‌کند.

به عقیده یکی از دیپلمات‌های آژانس بین المللی‌انرژی اتمی، طرفین ناخواسته به سوی یک درگیری درحرکتند. اوایل فوریه، آژانس بین المللی انرژی اتمی اسنادی را منتشر کرد که نقض جدید این توافق نامه و غنی‌سازی بیش‌تری را در تأسیسات فردو و نطنز تایید می‌کرد. محمد جواد ظریف ، وزیر امور خارجه ایران این هفته به سی‌ان‌ان گفت: «ایالات متحده باید به تعهدات خود برگردد و ایران بلافاصله آماده بازگشت خواهد بود. مسئله بر سر زمان‌بندی نیست، مسئله این است که آیا دولت جدید ایالات متحده می‌خواهد از سیاست‌های شکست خورده دولت ترامپ پیروی کند یا خیر».