ضربه به مذاکرات برجام به روایت فلاحت‌پیشه/نیازمند سیاست خارجی جدید هستیم

به گزارش اقتصادنیوز، در حالی روز گذشته،  ماسیمو آپارو، معاون پادمانی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و هئیت همراه او ایران را ترک کردند که هیچ جزئیاتی از سفر مقامات آژانس به تهران تاکنون منتشر نشده است. اما، طی این دو روز سیگنال های مهم درباره برجام و از سرگیری مذاکرات از سوی مقامات ایرانی ارسال شد.

حشمت الله فلاحت پیشه، تحلیلگر سیاست خارجی، درباره سفر مقامات آژانس به ایران به اقتصادنیوز گفت:« در ایران تا حدی آرامش نسبی شکل گرفته است، بنابراین در آمریکا و اروپا و به ویژه در آژانس سازوکارهای دیپلماتیک دوباره در حال فعال شدن هستند؛ غافل از آنکه یک ضربه اساسی دیگر به اعتماد و اصل اساسی برای مذاکرات وارد شده است.»

این چهره سیاسی معتقد است؛«یک واقعیت وجود دارد، بخش اعظم فرصت های توافق از بین رفته است و به دلیل شکل گیری یک فضای جدید بی اعتمادی، اگر طرفین بخواهند با ابتکارات جدید مذاکره کنند این ابتکارات با سختگیری های بیشتری از سوی ایران مواجه خواهد شد.»

مشروح گفتگوی حشمت الله فلاحت پیشه نماینده ادوار مجلس با اقتصادنیوز را در ادامه می خوانید؛

***************

* آقای فلاحت پیشه! سفر ماموران آژانس به ایران در شرایط بن بست مذاکرات چقدر از نگاه شما امیدوار کننده برای باز کردن گره برجامی بود؟

اتفاقی که افتاده این است که سازوکارهای دیپلماتیک هسته ای دوباره فعال می شود و این قابل پیش بینی بود. آمریکا و اروپا همچون گذشته سعی کردند، از هر اتفاقی مانند ناآرامی های فعلی داخل ایران، برای تضعیف توان چانه زنی ایران استفاده کنند. در حال حاضر، مهم ترین موضوع چانه زنی میان ایران و غرب، موضوع هسته ای است. متاسفانه، تعلل در داخل ایران هم برای فعال کردن ساز و کارهایی برای حل اختلاف شکل گرفت و این تعلل، سوء استفاده کشورهای غربی را بیشتر کرد. 

موضوع هسته ای خلاف خواست کشورهای غربی حرکت کرد

آمریکا و کشورهای اروپایی، هیچ وقت نگاه مصلحانه ای به تحولات ایران نداشتند و سیاستی که دارند این است که ایران را در جایگاه ضعیف و متهم قرار دهند و سیاست های خودشان را تحمیل کنند. موضوع هسته ای خلاف خواست کشورهای غربی حرکت کرد.

یعنی ایرانی ها، دستاوردهای هسته ای را داشتند. بعد از خروج آقای ترامپ از برجام، شرایط سنجش کشورهای غربی شکل گرفت و حتی کشورهای غربی کمکی به ایران در اوج کرونا برای آزاد کردن دلارهای بلوکه شده نکردند. در هنگام ناآرامی ها هم این شرایط قابل پیش بینی بود و یک وقفه ای شبیه به وقفه قبل از مذاکرات هسته ای شکل گرفت و آمریکایی ها از هر امکانی برای تضعیف توان چانه زنی ایران استفاده کردند.

ضربه اساسی به مذاکرات برجام

اما، این اتفاق باعث عدم اعتماد بیشتر ایران به غرب شد. ایران همواره این بی اعتمادی به غرب را دارد و هر اتفاقی که می افتد، در ایران دلایل عدم اعتماد به غرب را بیشتر می کند. اگر مصاحبه های بنده را در اوج ناآرامی ها ببینید؛ گفته بودم که غرب دوباره به سمت برجام برمی گردد و منتهی منتظر تضعیف توان چانه زنی ایران با صابون ناآرامی ها هستند. الآن که در ایران تا حدی آرامش نسبی شکل گرفته است، در آمریکا و اروپا و به ویژه در آژانس سازو کارهای دیپلماتیک دوباره در حال فعال شدن هستند؛ غافل از آنکه یک ضربه اساسی دیگر به اعتماد و اصل اساسی برای مذاکرات وارد شده است. 

هیچگاه برجام به طور کامل از بین نرفت

*در این شرایط چه اتفاقی برای روند مذاکرات می افتد؟

معتقد هستم که دوباره باید یک دورانی بگذرد تا فضای ذهنی لازم برای روابط دیپلماتیک شکل بگیرد. اروپایی ها موضع استغنا و بی نیازی برای مذاکره با ایران را داشتند. اما از زمانی که امریکایی ها چراغ سبز به مذاکرات احیای برجام نشان دادند و آشکارا اعلام کردند که موضوع برجام با دیگر مسائل اختلافی با ایران تعارض دارد؛ باید منتظر ماند تا اروپایی ها هم ساز و کارهای دیپلماتیک خودشان با ایران را فعال کنند تا دور تازه ای از مذاکرات را داشته باشند. 

اکثر فرصت های توافق از دست رفته است

اما، یک واقعیت وجود دارد، بخش اعظم فرصت های توافق از بین رفته است و به دلیل شکل گیری یک فضای جدید بی اعتمادی، اگر طرفین بخواهند با ابتکارات جدید مذاکره کنند این ابتکارات با سختگیری های بیشتری از سوی ایران مواجه خواهد شد. چرا که در زمان هایی مانند ناآرامی های ایران، واقعیت رفتاری خودشان را بیشتر نشان دادند که به چیزی بیشتر از تحمیل بی ثباتی به ایران راضی نیستند و این موضوع توافق با غربی ها را با دشواری مواجه می کند. من معتقدم که هیچگاه برجام به طور کامل از بین نرفت و دوباره غرب به سمت برجام بازگشت. 

تلنگر چینی ها به مسئولان ایران

* آقای فلاحت پیشه، از یک سمت این بی اعتمادی ایران به غرب وجود دارد از یک سمت دیگر پس از بیانیه ضد ایرانی چین و کشورهای عربی، گمانه زنی هایی درباره پشت کردن روسیه به ایران هم مطرح می شود و ...

من عبارت پشت کردن به ایران را به کار نمی برم. کشوری مانند روسیه در گذشته و چین هم در شرایط کنونی و حتما روسیه و چین در آینده بازی های سیاسی خودشان را شکل می دهند. هرجا منافع ملی آنان بهتر تامین شود در آنجا خواهند بود.

بیانیه مشترک چین با کشورهای غربی یک تلنگر جدی برای مسئولان ایرانی بود که می تواند آنان را از خواب جزمی بیدار کند. مبنی بر آنکه ایران هم باید منافع خودش را پیش ببرد.

علت تنهایی ایران در خوش بینی به شرق و بدبینی به غرب است

این بیانیه به این معنا نیست که ایران سیاست نگاه به شرق را کنار بگذارد اما، واقع گرایانه تر از فرصت های رفع تنش با غرب استفاده کند. یعنی ایران به شرق پشت نخواهند کرد اما فرصت های پیش آمده برای رفع تنش با غرب را با دید واقع گرایانه تری باید بررسی کند. اگر این کار را نکنند یعنی از خواب جزمی بیدار نشدند. 

ناآرامی هایی که در ایران شکل گرفت و تحولات جهانی نشان داد که که بازیگران بسیاری آغازگر بی ثباتی هستند و هیچ کشوری همراه ایران نیست. حال در بین این فشارها امضای بیانیه ضدایرانی توسط رئیس جمهور چین، یک تلنگر برای ایرانی ها بود و نشان داد که چقدر ایران تنهاست. علت تنهایی ایران نیز خوش بینی بیش از حد به شرق و بدبینی بیش از حد به غرب بود. 

اختلاف کشورهای عربی با اسرائیل ریشه دار است

* عدم رسیدن به توافق هسته‌ای در شرایطی که نتانیاهو در اسرائیل روی کار آمده و کشورهای عربی نیز خواهان شکست برجام هستند، چقدر برای ایران ایجاد هزینه می کند؟

من معتقد هستم که منطقه از زمان خروج ترامپ از برجام با یک زورآزمایی مواجه شد. در این زورآزمایی ایران و کشورهای عربی به این نتیجه رسیدند که ساز و کار دیپلماسی نخواهند داشت و این گام مهمی است.

هر گونه تلاش برای یکدست نمایی مواضع اعراب و نتانیاهو در راستای منافع ملی کشور ارزیابی نمی شود. حداقل تحولات مردمی در جام جهانی قطر نشان داد اختلاف کشورهای عربی با اسرائیل ریشه دار است. اختلافی که نتانیاهو همیشه سعی می کند بر اساس ابتکارات راست گرایانه اسرائیل حل شود ولی قابل حل نیست. 

کشور نیازمند یک سیاست خارجی تازه است

لذا، این یک ظلم به منافع ملی کشور است که در داخل برخی ها کشورهای عربی را با نتانیاهو یک دست می دانند. من معتقد هستم کشور ما نیازمند یک سیاست خارجی تازه است. سیاست خارجی که بر بنیاد تنش زدایی شکل بگیرد. تنش زدایی در گام اول با کشورهای منطقه و در گام دوم تنش زدایی با کشورهای اروپایی و امریکایی و در گام سوم خواهیم دید که عملا سیاست های افرادی مانند سیاست نتانیاهو محفل چالش با ایران را پیدا نخواهد کرد. 

پیام چراغ سبز آمریکا و اروپا به ایران

وقتی که امروزه چراغ سبز مذاکره با ایران را در اروپا و آمریکا مشاهده می کنیم، این به معنی تغییر رفتار اروپایی ها یا خوب شدن آنان نیست. به این معنی است که اروپایی ها تا حدی که توانستند برای تضعیف توان چانه زنی ایران استفاده کردند لذا وقتی دیدند چیزی بیشتر گیرشان نمی آید به دیپلماسی برگشتند.

برخی جریانات در کشور با یک نگاه توهین محور هرگونه تعبیر واقع گرایانه را به عنوان غرب گرایانه می دانند. آمریکا و اروپایی ها تا جایی که بتوانند برای تضعیف توان چانه زنی ایران تلاش می کنند و هر جا نتوانستند علم مذاکره را برپا می کنند. در درجه اول کشور باید با احیای ساز و کارهایی مبتنی بر مدارا به اعتراضات پایان بدهد و یک تفکر اصلاحی شکل بگیرد. این باعث می شود ایران با توان تقویت شده بتوانند مذاکرات را ادامه بدهد.