الگوی انتخابات مجلس به هم خورد/ مشارکت از کف انتظار پایین‌تر آمد!+ جدول

به گزارش اقتصادنیوز، روز جمعه ۲۱ اردیبهشت، دور دوم انتخابات میان ۹۰ داوطلب نمایندگی مجلس برای تعیین تکلیف ۴۵ کرسی باقی‌مانده از ۲۹۰ کرسی پارلمان برگزار شد؛ وزارت کشور ضمن انتشار نتایج دور دوم دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی یک خبر مهم داد؛ ادعایی که از افزایش مشارکت مردم در انتخابات نسبت به دوره مشابه در انتخابات دوره قبل مجلس حکایت دارد. این وزارتخانه اعلام کرد که «همیشه در انتخابات مرحله دوم اینطور معمول بوده که میزان مشارکت کمتر شده اما در این مرحله از مرحله دوم دور قبل مشارکت بیشتری - حدود ۶ درصد - رخ داده است و تقریباً دوبرابر شده است. این موضوع در حالی مطرح شده که روزنامه اصولگرای فرهیختگان روز شنبه، ۲۲ اردیبهشت، بر اساس آمار غیررسمی، میزان مشارکت در حوزه انتخاباتی مهم تهران را تنها «هشت درصد» عنوان کرده است. این در حالی است که برخی رسانه‌ها این نرخ را در محدوده 7 درصد گمانه زنی کرده اند.

آنچه در ساعات و روزهای پس از برگزاری انتخابات مطرح شد، گویای چالشی است که در زمینه اعلام آمار مشارکت در دور دوم انتخابات مجلس دوازدهم به وجود آمده؛ گواه آن واکنش وزیر کشور به هجمه ای است که پس از انتشار توئیتش درباره دور دوم انتخابات مجلس به او وارد شد. احمد وحیدی در توییتی در شبکه اجتماعی ایکس پس از انتخابات دور دوم نوشته بود: «مرحله دوم انتخابات پایان یافت. بحمدلله مردم حماسه آفریدند»؛ این توییت به دلیل آنچه وزیر کشور «حماسه» خوانده بود، باواکنش های زیاد و مختلفی روبرو شد تا آنجا که این یادداشت را از صفحه شخصی خود در  ایکس حذف کرد.

با چالش پیش آمده در ارائه آمار دقیق از میزان مشارکت مردم در انتخابات، «اقتصادنیوز» در این گزارش نگاهی به 5 دوره اخیر انتخابات مجلس شورای اسلامی انداخته و میزان مشارکت مردم در دو دوره انتخابات را به تفکیک آمار مربوط به «کل کشور» و «تهران» بررسی و مقایسه کرده است.

بر اساس آمار اعلامی، در دور اول انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی تنها «۲۴ درصد» از واجدان شرایط در تهران، پای صندوق های رای رفتند و در انتخابات مشارکت کردند؛ نرخ مشارکت در کل کشور نیز در دور اول انتخابات 40 درصد اعلام شد؛ رقمی که پایین‌ترین میزان مشارکت در انتخابات مجلس تاکنون بوده است.

نکته جالب توجه این است که انتخابات مجلس دوازدهم از جهاتی با انتخابات مجلس نهم مشابهت دارد؛ این شباهت را می توان در دو محور تشریح کرد؛ نخست، «تکرار تغییر معنادار میزان مشارکت در دور دوم نسبت به دور اول انتخابات» است و محور دیگر، «رقابت سنگین درون جریانی» میان اصولگرایان است.

در هر دو دوره از انتخابات مربوط به ادوار نهم و دوازدهم مجلس، شاهد تکرار این دو وجه بوده ایم؛ با این تفاوت که میزان مشارکت شهر تهران در دور دوم انتخابات مجلس نهم تقریبا نصف شده و این در حالی است که اگر فرض مشارکت 7 درصدی (آمار غیررسمی ادعایی) را ملاک بگیریم، مشارکت تهرانی‌ها در دور دوم انتخابات مجلس دوازدهم نسبت به دور اول، به بیش از یک سوم کاهش یافته است. بر اساس گزارش اقتصادنیوز، گرچه روند ریزشی مشارکت در انتخابات مرحله دوم نسبت به اول امری قابل پیشبینی و معمول است اما آنچه در انتخابات مجلس دوازدهم رقم خورد، کاهش میزان مشارکت نسبت به کف انتظار بود که در برگزاری ادوار گذشته رخ داد. از این منظر انتخابات دور دوم مجلس دوازدهم تهران به مشارکت دور دوم مجلس هشتم شباهت بیشتری دارد.

 البته این دو انتخابات مجلس وجه اشتراک دیگری نیز دارند؛ هر دو دوره نهم و دوازدهم، در میان 5 انتخابات اخیر مجلس، رکورددار مشارکت در مرحله اول هستند؛ مجلس نهم با ثبت 63.8 درصد رکورددار بیشترین مشارکت در سطح کشور (البته در میان بازه مورد بررسی یعنی 5 انتخابات اخیر مجلس) بوده و انتخابات مجلس دوازدهم، رکورد کمترین میزان مشارکت از ابتدای انقلاب را به خود اختصاص داده است.

چالش آمار در انتخابات مجلس نهم

این نخستین بار نیست که آمار مشارکت با نقدهایی روبرو شده است.  آمار اعلامی مرحله اول و مرحله دوم انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی که اسفند سال ۹۰ و اردیبهشت ۹۱ برگزار شد و وزارت کشور دولت دوم محمود احمدی نژاد مجری آن بود نیز با واکنش های مختلف روبرو شد. ۴۸ میلیون و ۲۸۸ هزار و ۷۹۹ نفر واجد شرایط شرکت در این دوره از انتخابات بودند که 33 میلیون و 956 هزار نفر شرکت کرده ومیزان مشارکت63.87 درصد اعلام شد که بیشترین درصد مشارکت در 5 دوره اخیر انتخابات مجلس شورای اسلامی بوده است . اما پس از انتخابات جنجال بر اساس آمارهای ارائه شده توسط وزارت کشور بالا گرفت.

ماجرا به آمار اعلامی وزارت کشور در سال 1388 باز می گشت. این وزارتخانه در گزارش رسمی خود، تعداد واجدین شرایط استان تهران در سال ۱۳۸۸ (همزمان با انتخابات ریاست جمهوری) را حدود ۸ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر اعلام کرده بود که بعد از جدا شدن شهرستان کرج از استان تهران و تشکیل استان البرز در سال ۱۳۸۹، تعداد واجدان شرایط استان جدید (البرز) در انتخابات ۱۳۹۰ (مجلس نهم)، حدود یک میلیون و ۳۴۵ هزار نفر اعلام شد. این در حالی است که بنابر گزارش آن روزهای بازتاب، استاندار وقت تهران، تعداد واجدان شرایط در انتخابات مجلس نهم در دو استان تهران و البرز را ۶ میلیون و ۳۴۵ هزار نفر اعلام کرد. این به معنی کاهش حدود ۲.۵ میلیون نفری در مجموع تعداد واجدان شرایط دو استان از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ بود که - با توجه به ثابت ماندن سن رای دادن در دو انتخابات یاد شده- در آن زمان با نقدهای جدی روبرو شد و از منظر منتقدان قابل توجیه نبود.

با این همه، از زمان انتخابات مجلس هشتم تا مجلس دوازدهم، بیشترین میزان مشارکت به دوره نهم با 63.8 درصد و کمترین میزان مشارکت کل کشور به مجلس دوازدهم با 40.6 درصد اختصاص دارد؛ میزانی که رکورد کمترین مشارکت در 45 سال گذشته را شکست.