بازی بزرگ برای تغییر معماری امنیتی- اقتصادی آسیای مرکزی/ افغانستان و پاکستان، طعمه های تازه غرب

به گزارش اقتصادنیوز، قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، در جریان «بازی بزرگ» بین امپراتوری روسیه و امپراتوری بریتانیا، آسیای مرکزی به حوزه‌های نفوذ تقسیم شد. در آن بازه زمانی پنج منطقه مدرن تحت کنترل سن پترزبورگ بودند. از یک منظر امارت (پادشاهی آن زمان) افغانستان بی طرف بود. پاکستان یکی از مجموعه استان های هند بود که ذیل استعمار بریتانیا قرار داشت.اندکی بیش از سی سال پیش، با سقوط اتحاد جماهیر شوروی، پنج کشور آسیای مرکزی مستقل شدند و این منطقه تا حد زیادی توسط قدرت های بزرگ جهان نادیده گرفته شد، تا جایی که همسایه جنوبی این جغرافیا یعنی، افغانستان، صحنه جنگ بیست ساله ناتو بود.با این حال، ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک از آن زمان تغییر کرده است. این پنج کشور چه در سطح داخلی و چه در منطقه به بلوغ رسیده اند و با هم همکاری می کنند تا پتانسیل منطقه را به عنوان قطب معدن و زیرساخت های کلیدی برای امنیت انرژی و تجارت جهانی آزاد کنند.

پشت پرده مانور اروپا در آسیای مرکزی

آنگونه که نشنال اینترست نوشته، آسیای مرکزی روابط تاریخی نزدیکی با روسیه دارد و در امتداد کمربند و جاده چین تعریف شده است. اما فرصت های قابل توجهی برای شرکت های آمریکایی و اروپایی جهت دسترسی به فلزات گرانبها و انتقال انرژی فراهم کرده است.در نتیجه، منطقه شاهد تغییر تعاملات است؛ بدین معنا که گردهمایی های سران کشورها، دیدارهای وزیران خارجه، وامضای  تعداد بی سابقه ای از توافقنامه های دوجانبه بستر را برای رقابت در حوزه منابع ژئوپلیتیکی و اقتصادی هموار کرده است، هرچند در این میان خروج شتاب زده ایالات متحده از افغانستان و همچنین حمله روسیه به اوکراین موجب شده تا شاهد چرخش سیاست خارجی در پایتخت های غربی باشیم.

سفر ماه گذشته دیوید کامرون به منطقه موجب شد تا  او به اولین وزیر خارجه بریتانیا تبدیل شود که وارد قرقیزستان، تاجیکستان و ترکمنستان شد. این سفر نشان داد که از منظر لندن، منطقه تغییر کرده و موجودیتش برای امنیت و رفاه اروپا حیاتی است. همزمان با سفر کامرون در ماه آوریل، دولت ایتالیا میزبان امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان در رم بود.کامرون تصمیم گرفته، مانند آنچه در مورد غزه انجام داده، با کارت هایی که در دست دارد بازی کند و از نفوذ بریتانیا برای ایجاد روابط کلیدی بهره ببرد. در همین راستا او به خبرنگاران گفت: «ما در دنیای رقابتی زندگی می کنیم. پس اگر می‌خواهید از منافع بریتانیا محافظت و استفاده کنید، باید به آنجا بروید و رقابت کنید».محور اقتصادی توافقی که کامرون منعقد کرده، دسترسی منطقه به تجارت، امنیت و تخصص بریتانیا را فراهم می کند. شرکت‌های انگلیسی در حال حاضر زیرساخت‌های آبی منطقه را با توسعه پروژه‌های برق آبی ارتقا می‌دهند. در این میان،۵۰ میلیون پوند برای توسعه برنامه‌ریزی شده است. این هزینه‌ها با طرح‌هایی مرتبط است که برای ترویج آموزش زبان انگلیسی و بورسیه‌ها جهت جذب دانشجویان به دانشگاه‌های بریتانیا تعریف شده اند.

خواب غرب برای افغانستان و پاکستان

هسته اصلی مشارکت اقتصادی بلندمدت، تامین فلزات خاکی کمیاب خواهد بود. سرمایه‌گذاری و کسب‌وکارهای غربی در عرصه استخراج منابع امکان دسترسی متنوع‌تر به مواد خام با قیمت بهتر را فراهم می‌کند. باز کردن مسیرها به بازار امکان هموار کردن سطوح بی سابقه سرمایه گذاری بین المللی به آسیای مرکزی را می دهد.به ادعای ناظران، جهان دموکراتیک این فرصت را دارد تا با کمک به توسعه جامعه اقتصادی و سیاسی منطقه ای که امنیت و رفاه بلندمدت متقابل را تضمین می کند، این رابطه را تقویت کند.به باور آنها این جامعه منطقه‌ای باید در درازمدت افغانستان و پاکستان را زیر چتر خود قرار دهد؛ دو بازیگری که راه را برای تعریف «کریدور جنوبی» به بندری با آب گرم عمیق در دریای عرب باز می کنند و کشورهای محصور در خشکی را با هم ادغام می نمایند.

این متغیر تنها راهی است که مانع از آن خواهد شد تا اقغانستان به منطقه صادر کننده تروریسم تبدیل شود. در این میان، موضوع با اهمیت این است که منطقه گرایی روسیه؛ این بازیگر را از تحقق جاه طلبی های قرن نوزدهمی خود برای ایجاد کریدور جنوبی به خلیج فارس باز دارد.از همین رو سیاست‌گذاران در واشنگتن، لندن و بروکسل برای تعریف اتحادیه ای موسوم به «اس 7» خیز برداشته اند؛ منطقه ای با زیرساخت ها و معادنی غنی.طبیعتا تعریف سازمان چندجانبه قدرتمند گفت و گوها را تسهیل می کند و منطقه را به یک بلوک مستقل قانونی و مقرراتی تبدیل می سازد که بتواند منافع خود را به طور مؤثرتری نمایندگی کند. این گزاره همچنین نهادها و امنیت قوی‌تری را به منطقه‌ای با ناآرامی‌های اقتصادی-اجتماعی تاریخی و نیازهای مشترک ضد تروریسم بازمی گرداند.